मोहनि महात्म्य

अगिव बनेपाली

मोहनि धकाः नेवाःतय्सं गुगु नखःयात धयाच्वन उकियात मेपिं आपालं जातिं दशैं धायेगु यानाच्वंगु दु। मोहनि विजयया प्रतीक। उकिं थुकियात दशैं वा विजया दशैं नं धायेगु याः। जब विजय अर्थात त्याःगुया खँ जुइ, अन धर्म व पाप, नैतिकता व अनैतिकताया खँ नं जुइ ।

न्यायेकाच्वंगु दु - मोहनि असत्ययात सत्यं त्याकूगुलिं। अन्तत्वगत्वा छन्हु असत्य क्वःदली, सत्य त्याइ। जुइफु थ्वहे उत्प्रेरणां हिन्दू नखः खःसां त्यासा कयाः जूसां नेपाःमितय्सं मोहनि नखः हनी। नेपालभाषा तःखँग्वः धुकू (इन्द्र माली) कथं मोहनिया अर्थ खः - मोह यायेगु शक्ति। तन्त्रया लिधंसाय् थःगु वशय् तयेगु ज्या। विष्णुया नीप्यंगू अवतार मध्यय् छगू। नेपाली वृहत शब्दकोषय् थथे धयातल: दशैं - आश्विन शुक्ल पक्षया प्रतिपदानिसें दशमी व वधुंकाः कोजाग्रत पुन्हि तक न्यायेकीगु विशेष पर्व वा उत्सव खः। चैत्र महिनाय् लाःगु चैतेदशैं। माघ शुक्ल प्रतिपदांनिसेंया माघदशैं अले असार शुक्ल प्रतिपदाया असारे दशैं। मेमेगु भाषां दशैं धायेगु याना तल धाःसा नेवाःतय्सं मोहनि धायेगु यानातल। ख्वपया नांजाःम्ह विद्वान स्व. गिरिन्द्रराज राजोपाध्यायजुया तर्क दु - विष्णुं मोहनि रूप कयाः शुम्भ, निशुम्भ, रक्तबिज अले महिषासुरयात स्यानाः संसारयात पापं मुक्त याना बिउगुलिं थुकियात मोहनि धायेगु यानाहःगु खः ।

संसारय् दकलय् अप्वः बिदा दुगु नेपाः थेंज्याःगु देशय् प्यंगू प्यंगू मोहनि न्यायेकीगु अजूचायापु मजू ला? प्यम्ह नेपाःमि सल्लाह याःसा न्याता खँ पिहां वलं छाय् अजूचायेगु? छगू मोहनिइ ला बजि तन्न नये मखंसा मेगु मोहनिलबय् नये का धकाः आशाकुति खँ ल्हानाः थः काय् म्ह्याय्पिंत म्वाका तयेफुगु नं कम बौद्धिक चिन्तन मखु? उकिं मोहनिया महिमा अपरम्पार। मोहनि अर्थात दशैंया महिमागान कथं यक्व बाखं तक्यनाच्वंगु दु -
- मधु व कैटव दानवयात भगवान् बिष्णुं संहार याःगु बाखं।
- रामं रावण स्यानाः लंकां सीता लित हःगु बाखं।
- शुम्भ, निशुम्भ, महिषासुरयात भगवतीं स्याःगु बाखं।
बाखं लोकपत्यारया निंतिं कना तइ, विश्वास जुयाः समाजय् न्यनी। विष्णुया न्हाय्पनं पिहां वःगु न्हाय्पं पुइँपाखें मधु व कैटब दानव बुल, इमित स्यायेगु भाग्य नं भगवान् विष्णुयात हे दत हं। थ्व बाखं बैष्णवतय् निंतिं गहन जुइगु हे जुल, मोहनि न्यायेकल तःजिक। विष्णुया हे मेगु अवतार रामं थः तिरिमय्जु सीता हरण याःम्ह बदमास रावणयात न्हासं चुइकाः सकुशल सीतायात लित हयेफुगु हुनिं दशैं नखः दं वल। थन छु लुमंके छिं धाःसा अशोक क्यबय् तयातःम्ह सीतायात वयागु इच्छा विपरित रावणं म्हय् छकः नं मथिउ। विडम्बना, वहे रामया जयजयकार जुइ गुम्हेस्यां सीताया अग्नि परीक्षा काल, प्वाथय् दुम्ह कलाःयात गुँइ वाके छ्वत। वहे राम हानं आदर्श राम। यद्यपि वेदपुराणंनिसें रामायण, महाभारत चुत्तुचुलाः दिमागय् दुछ्वया तःगु जूगुलिं सुयां छुं लगे जुइ मखु। थाइलैण्डय् नं रामायण दु हं। च्वमि विश्वराज दलीया धापू - थाइलैण्डया रामायणय् सीतां हनुमान म्हमसिउ हं। तापाक वने म्वाः, झीसं ब्वनेगु स्वस्थानीइ शालिनदीया अपाय्धंगु महिमा न्ह्यथनातःगु दु, चन्द्रागिरि गुँ पुलेवं ला स्वस्थानीया हे महिमा नं गायब जुइधुंकी, शालिनदी ला गन गन बागमति दुसुलेधुंकी। मर्सय् थ्यनीबलय् मेगु हे बाखं वयेधंकी, शिवपुराण। देवी कालीया झन छु खँ ल्हाये। रक्तबिजयात फ्ययाः जक सिधयेका बिल। शुम्भनिशुम्भ, महिषासुरयात मोहनि यानाः हे बस्वाना बिल। आखिर सत्ता ल्यंकेमाःगु दु नि इन्द्रया। सत्ताया निंतिं हे खः द्यःतय् ल्वापु, मनूतय्सं सत्ताया निंतिं ल्वात धकाः छुकिया आश्चर्य? द्यःत नं दुपिंथाय् हे लीपिं, आमजनतायात साथ बियाः थःगु महिमा वांछ्वइ मखु। ततःधंपिंत उद्धार याःसा जक ततःधंगु सम्मान दइ, भव्य देगलय् बास दइ। ततःधंगु भागवत् पुराण कंकाः थःगु महिमा न्यंके खनी ।

न्ह्यागु जुइमा, मोहनि मनय् दुःख तयाःसां ख्वाः चकंकाः न्यायेके माः धकाः झीत स्यनातःगु दु। त्यासा बीत साहुमहाजन न्ह्याबलें तयार, ३६ प्रतिशत ब्याज तनाः। उकिं छु नं कथं झझः धायेक न्यायेके हे माः मोहनि। आखिर मोहनि धनीमानी, तःधंपिंत मखु थें, निमुखा, गरिबतय् निंतिं ला खः नि। तःधंपिनि ला न्ह्याबलें मोहनि। उकि मोहनियात गरिबतय् पेवा धाःसां पाइ मखु।
मोहनिया ऐतिहासिक पक्ष नं म्हो मजू। विक्रमादित्य जुजुं न्ह्याका थकूगु खँ भाषावंशावली न्ह्यथनातःगु दु। सुनां धाइ, गोपाल वंशावलीइ नेवाःतय्सं खड्ग थापना यानाः वि.सं. १४०२ य् भ्वय् नयाः न्ह्याकूगु खँ? जेठ १९ या दरवार हत्याकाण्डया हे खँ ल्हानादिसँ ले, गुकथं थुइकेगु? इतिहासय् च्वइगु खँय् छि पत्याः जुइ फइला? दीपेन्द्रं भटटट भटटट तुपः संका थः मां, बौ, केहेँ फुकसित स्यात धाल। झी पत्याः जुइ हे माल। कन्हय् थ्वहे इतिहास ब्वनीगु मखुला झी छय्, छुइपिंसं? जेहोस्, ब्वंकातःगु कनातःगु धका नाला काइपिं झी नेपाःमि तसकं इमानदार।
अब्राहम लिंकनं छथाय् धयातःगु दु, "दुःखीतय् छेँय् जक बास जुइगु खःसा, हे ईश्वर, दया यानाः जितः अझ दुःख बिउ।" मोहनि धइगु नं द्यवं माया यानाः गरिबतय् निंतिं हे दयेकातःगु खः। थ्व हलिमय् मनूत यक्व धनी जूगुलिं द्यःतय्त भाः मबिल हं। गरिबत बढे जुसंेलि द्यःया नां काइपिं नं यक्व दइगु जुल। परे मजुइक द्यः लुमंकी मखु, ध्यबा दुपिंत अभाव गनं जुइ? द्यःया नां कायेगु फुर्सद नं दइगु मखुत। उकिं नेपाःमितय्सं मोहनि अनिवार्य रुपं हे धुमधामनक्सां न्यायेकेमाः धकाः राज्यं हे उजं जारी याःसां अन्याय जुइ मखु, मनासिब हे जुइ। नीति धयागु अज्याःगु जुइमाः, गरिबी मखु गरिब चीके नु ।

मोहनिया महात्म्य धयां साध्य नं मजू। मोहनिं मनूतय्त आत्मिक शान्ति बी अले अन्याय, अत्याचारनाप ल्वायेत उत्प्रेरणा नं मबिउगु मखु। गन अन्याय, अत्याचार, शोषणं लक्ष्मणरेखा पुली अन विद्रोह न्ह्याइ अले निश्चित कथं शोषित, पीडिततय् विजय जुइ। वास्तवय् धर्मं झीत बियातःगु धार्मिक सन्देश नं थथे मखु ला? महिषासुर वहे शोषक, अन्याय, अत्याचारीया प्रतीक खःसा भगवती विद्रोहीया नकिं। थौंया इलय् द्रौपदीया पर्सि दुस्शासनं मखु कृष्णं लाकाच्वंगु इलय् सुयात विश्वास यायेगु ग्व? याःयाःथे याकाः साःसाःथे साकाः धृतराष्ट्र जुयाः तुलुतुलु स्वयाच्वनेमाःगु वर्तमानय् मोहनिपाखें शिक्षा कायेगु लाकि मकायेगु? मोहनि विजयया प्रतीक तर सयेकाच्वन गणेशप्रवृत्ति। महाभारतय् धयातःगु दु, कर्म या फलया आशा याये मते, मानवीय धर्म रक्षार्थ युद्ध या। रामायणं कन, भक्ति या, भक्तिया हे सार खः शक्ति। वहे रामायण नं गुलि पाः, उत्तर भारतवर्षय् रामायणया नायः राम खःसा दक्षिणय् रावण। उकिं मोहनीया अर्थ भारत वर्ष कथं स्वयेबलय् गुलि विभाजित झी नं अथे हे। थन लुमंकेबह जू, मोहनि वा दशैं छु खः, 'इतिदिग्ध' यक्व व्यापक, थुइकां थुइके मफइगु, अनन्त मोहनि। स्व ला थुकथं नं स्वये छिं, शोषकया ल्वाभः खः मोहनि, गरिबतय् दशा खः मोहनि, परम्पराया गाथा खः मोहनि, सुयातं बेमौसमी बाजा खः मोहनि अले सुयातं मज्जैज्मजा खः मोहनि ।

More Stories Like this