इकुम्वः दह न्हनीन

बुद्धाचार्य शाक्य

बुंगमती गाबिसया वडा नं. ९ या दुने इकुम्वः दह धइगु छगू पुखू दु। पूर्व देधः, पश्चिम सिपाडोल बुँ, उत्तर चुनदेवी ख्यः व दक्षिण तलखा भैरबया द्वम्बःया दुने लाःगु बुँ बुंगद्यःयात रक्षा याना वयाच्वंम्ह ह्यगृव भैरवया थीथी पर्वया निंतिं फ्याना तःगु जुल। राणा शासनया इलय् अर्थात् बि.संं. १९९६ साल पाखे उगु बुँ नापी नक्सा याःगु इलय् झी निसःपी (१२०० रोपनी) दुगु धया तल। उगु बुँ ह्यगृव भैरब पूजा यागु नामं तया तःगु धाइ। उकिं बुंगद्यःया पीनिगू (४२) पर्व मध्ये छगू पर्वयागु धाइगु नं जुयाच्वन। वहे इकुम्वःयागु बुँ मध्ये स्वीपीयागु ल्याखं पुखू दयेका तःगु जुल। उगू पुखू न्ह्याबलें लः जाया च्वनीगुलिं इकुम्वः दह धकाः नां छुना वयाच्वंगु जुल ।

थौं म्हिग उगु दहयात पुखू जक धया तल धाःसा स्वपीया ल्याखं ल्यना वयाच्वंगुयात नं न्हंकेगु कुतः याना हयाच्वन। वहे पुखू न्हंकेगु नियतं भिखाचा छेँ थेंजाःगु पक्की छेँ पुखूया सिथय् धस्वाकेगु यात। थ्वयात बुंगद्यःया पान्जुपिंसं हे वास्ता मयाःगु व हेलाचक्रयात धइगु द्वपं बिया वयाच्वंगु दु। अथे हे गुथि संस्थानयागु नयेगु व कायेगु जक मिखा जुयाः यायेमाःगु ज्या न्ह्याबलें छ्वासुगु जुयाः इकु पुखूया अस्तित्व संकटय् लाना वयाच्वन। थ्वयात पुरातत्व विभागं ऐतिहासिक दह व प्राचीन स्थलयागु संरक्षणया ल्याखं ल्हाः तयेमाःगु करं क्यनाच्वंगु दु ।

न्यने दुगु कथं इकुम्वः बुँयागु नापी नक्सा भाग्य मुनियात थकालि याना तःगु धाइ। वया छम्ह काय खड्गमुनि खः। थ्वया निम्ह काय् मध्ये ध्वाकम्ह (जेठा) खड्ग बहादुर व चीधिकःम्ह (कान्छा) मंगलमुनि खः। मंगलमुनिं उगु इकुम्वः पुखुली च्वंगु कलश व अन स्वथनातःगु धन कयाः छेँय् हल धाइगु चर्चा बय्बय् याना वयाच्वंगु दु ।

न्हापा यक्व तःधंगु दह जुया च्वंबलय् इकुम्वः दह धाइगु व पुखूया ल्याखं जक ल्यना वयाच्वंगुलिं इकुम्वः पुखू धाःगु धइगु थुकियागु इतिहासं व थौंयागु वातावरणं हे क्यना तल। दह धाःसा नं पुखू धाःसां नं छगू हे कथं हनेमाःगु गर्जा जुल। दह वा पुखू जक जुयाः नं ऐतिहासिक जूगु मखु। थ्व दह वा पुखू बुंगया ह्यगृव भैरबया आयस्ताकथं जक नं मखु। दँय्दसं बुंगद्यःयागु रथयाः क्वचायेकीगु इलय् यलया जाह्वला ख्यलय् व झदँय् छक्वः बुंगया रथ बुंगय् हे दयेकाः बुंगय् हे यंकाः ग्वान्न ख्यलय् नं क्यनेमाःगु प्वाकलं (भोटो)याः नाप नं स्वाना वयाच्वंगु जुल ।

बुंगद्यःया पानेजुपिनि धापूकथं कर्कोटक नागराजां थः लानिया मिखा स्यानाच्वंगु ल्वय् लंका बिउगुलिं दुःखी ज्यापुयात लसतां हिरा छुनातःगु प्वाकलं छपा बिल। वहे लं फिनाः हे भ्वासिचायाः दुःखी ज्यापु बुँइ वन। बुँइ थ्यनेवं लं त्वःताः खमू द्यःने तयाः ज्या यानाच्वन। अबलय् इकु दहया भूतत निम्ह वयाः उगु लँ खुया यन। इकु दह थ्यंकाः उगु ला निम्हसिया इना कायेगु धकाः बापाः यानाः खुइ त्यन। थःगु हे जीवननाप न्ह्याबलें स्वानाच्वंम्ह कर्कोटक नागराजां दुःखी ज्यापुयात माया यानाः बिउगुलिं दुर्लभगु जुयाच्वन। बंुगद्यवं थ्व खँ सियाः इकुम्वः दहलय् वनाः आम ला खइ दइ मखु धकाः गंंवन। अले बुंगद्यवं धाल, 'थपाय्सकं बांलाःगु ला खुत धाःसा निम्हेसित नं ज्या वइमखु। छिपिं निम्हसिनं खुया हःगु थ्व लँ जुयाः छिपिं निम्हं थ्वहे दहलय् क्वथ्यंक कुहां वना लुकबिउ हुँ। उप्वः सु लखय् दुबिनाच्वने फु थ्व ला वयात हे जुइ ।'

बुंगद्यःयागु उगु खँ न्यनाः भूतत निम्हं लखय् कुहां वनाः फयांफक्व ताउत तक नं लखय् दुने हे च्वना च्वन। लखय् दुने च्वनां च्वने मफयेकाः निम्हं पिहां वल अबलय् बुंगद्यः थःगु हे बुंगया देगलय् प्वाकलं ज्वनाः वनेधुंकल। दछिया निक्व बैशाख शुक्ल प्रतिपदा व आषाढ कृष्ण चतुर्दशी कुन्हु कुरुवालं बुंगद्यः इकुम्वःहे जुना वयेमाःगु जुयाच्वन। उकिं अथे वइगु स्वयां आवंलि वल कि वयात ज्वनाः लं लित कायेगु धकाः पियाच्वनेगु यात ।

कुरुवालं बुंगद्यःयात कयाः इकुम्वः दह वा पुखूया लँ जुना वल कि भूततय्सं ज्वं वइ धकाः अनयागु लँ ज्वःछि सी बाजं थानाः काः पुइगु चलन दयेका तल। उगु चलन थौतक नं छ्यलातःगु दु। बुंगद्यःया थाय् भाला कया तःगु लं सुयागु खः दसि ज्वनाः काः वा धकाः जुजु व सवालाख मनूत साक्षी तयाः क्यनेगु याना तल। गुगु परम्परायात बुंगद्यःयागु प्वाकलं क्यनेगु याः (भोटो जात्रा) धया तल। उकिं इकुम्वः दह वा पुखूयागु संरक्षण गुथि संस्थानं यायेमाःगु गर्जा जुल। मयाःसा पुरातत्व विभागं ल्हाः तये माःगु जुल ।

More Stories Like this