विज्ञानया प्रयोगशालाय् बुद्ध धर्म

सुनिता मानन्धर

थौंया ई वैज्ञानिक ई खः। विज्ञानं प्रमाणित याःगु जूसा न्ह्याथेंजाःगु खँयात नं झीगु समाजं नाला काइ। झीगु देशय् जक मदु हलिंन्यंकं हे विज्ञानं चमत्कार क्यनाच्वंगु दु। उकिया लिच्वः कथं मनूत चन्द्रमाय् थ्यनेधुंकूगु दु। विज्ञानं छु ज्या छाय् याये जिउ अले छाय् मजिउ धइगु खँयात प्रस्ट प्रमाणित यानाः क्यना बी। अथे ला थौं स्वयां २६०० दँ न्ह्यः बुद्धं देशना यानाबिज्याःगु खँयात दुवालाः स्वयेगु खःसा थुकी नं वैज्ञानिकता दुगु खनेदु। थौं विज्ञानं धयाच्वंगु व उगु इलय् बुद्धं देशना यानाबिज्याःगु खँत गुलि तक ज्वःलाः धकाः नं ध्वाथुइके माःगु खनेदु ।

नशालु पदार्थ सुरापान याये मजिउ धइगु खँ विज्ञानं प्रमाणित यायेधुंकूगु दु। खय्त ला थथे धाःसां थुकियात निर्मूल हे याये फुगु धाःसा मदु। अथे जूसां थौं सुरापानं यानाः थीथी कथंया ल्वचं कइगु व झीत याकनं हे मृत्युया मुलय् यंकीगु खँ सकसिनं थुइका कायेधुंकूगु दु। थुगु हे खँयात बुद्धं पंचशीलया न्यागूगु शील कथं 'सुरामेरय् मज्जपमादत्थाना वेरमणि सिक्खा पदं समादियामि' धकाः उल्लेख यानाबिज्याःगु दु। अथे हे बुद्धकालय् सागत थेंज्याःम्ह ऋद्धिवान तकं अय्लाःया बसय् वनाः विक्षिप्त जूगु खँ न्ह्यथनातःगु दु। अय्लःया सुरय् सारिपुत्रं न्हापाया जन्माय् थःहे कायया ला नःगु खँ नं उलातःगु दु। बौद्ध साहित्यय् थुकथंया खँ न्ह्थनातःगु धयागु झीसं सुरापान याये मजिउ, थुकिं झीत विक्षिप्त याइ धयागु खँ थुइका बीया लागिं हे खः। थुकथं सुरापान याये मजिउगु खँयात बुद्धं तःदँ न्ह्यः हे प्रमाणित यानाबिज्याये धुंकूगु दु।
थौं मनूत व्यभिचारी जुया जूगु नं खने दु। स्वतन्त्र समाजय् उच्छृंखल वातावरण ब्वलना वःगु दु। स्वतन्त्रताया नामय् मनूतय्के लाज, सरम धइगु हे मदया वनेधुंकल। थौं विज्ञानं नं व्यभिचार याये मजिउ धइगु खँयात प्रमाणित यायेधुंकल। व्यभिचारी मनूयात एचआईभी/एड्स थेंज्याःगु ग्यानापुगु ल्वचं कइगु खँ सकसिनं सिउगु हे खः ।

थुगु खँयात बुद्धं शीलया रुपय् थुकथं न्ह्यथनाबिज्याःगु दु - 'कामेसु मिच्छाचारा वेरमणि सिक्खा पदं समादियामि अब्रम्हु-चरिया वेरमणि सिक्खा पदं समादियामि।' थुकथंया खँ पंचशील व अष्टशील दुने दुथ्यानाच्वंगु दु। अथे हे बौद्ध साहित्यय् व्यभिचारी मनू थःगु आयु मदयाः मरण जुइधुंकाः नं नरकय् जन्म काःवने मालीगु खँ न्ह्यथनातःगु दु। नरकय् नं अतिकं दुःख भोग याये मालीगु व अनं मुक्त जूसां पशु योनीइ जन्मा जुइमालीगु खँ नं न्ह्यथनातःगु दु। थुकथं ग्यानापुगु विपाक भोग यायेमालीगु ज्या झीसं याये मजिउगु खँ नं बुद्धं धयाबिज्याःगु दु ।

थौं मनूतसें भोजनया सही मात्रा मथुयाच्वंगु दु। दुपिनि न्हियान्हिथं भ्वय् थें नयाच्वंगु दुसा मदुपिनि प्वाथय् ल्वहंमां त्ययेका च्वने माःगु दु। अथे ला थौं विज्ञानं झीसं सन्तुलित भोजन याःसा जक झीगु म्ह स्वस्थ जुइ धइगु खँ प्रमाणित यायेधुंकल। थौं मात्रा कथं भोजन मयाःगुलिं झीत ब्लड प्रेसर, सुगर नापं थीथी कथंया ल्वचं दुःख बियाच्वंगु दु। थ्वहे खँयात धम्मपदय् थुकथं न्ह्यथनातःगु दु, 'मिद्धि यदा होति महग्गसो च निद्दायिता सम्परिवत्त सायी, महावराहों व निवापपुठ्ठे पुनप्पुनं गब्भभुपेति मन्दो।' अर्थात यक्व आहार नइम्ह, अल्सि न्ह्यःगुलु मनू यक्व नयाः ग्वारा जूम्ह फा थें खः। अज्याःम्ह मूर्ख बारम्बार गर्भवासय् वइ ।

अथे हे व्यायाम यायेगु, नसात्वँसा ल्वयेक नयेगु यानाः नियमय् च्वन धाःसा मनू स्वस्थ जुइगु खँ नं थौं प्रमाणित जुइधुंकल। नियमय् च्वनाः ज्या यायेगु धयागु शील पालना यायेगु खः। अथे हे बौद्ध दृष्टिकोणं नं पंचशील पालना यायेगु मनूया नैतिक कर्तव्य खः। शील पालना यायेवं थुकिया फल थन हे प्राप्त जुइ। धम्मपदया नागबग्गोय् धयातःगु दु 'सुखं याव जरासीलं सुखा�सद्धा पतिपठ्ठिता सुखा पञ्ञाय पतिलाभो�पाप नं अकरणं सुखं' अर्थात बुढेसकाल तकं शील पालन यायेगु सुख खः। पाप मयायेगु सुख खः ।

थुकथं हे मार्ग वर्गय् धयातःगु दु 'योगाभ्यास मयायेवं प्रज्ञा ज्ञानया क्षय जुइ। उन्नति व अवनतिया थ्व निपु लँपु दु धइगु खँ थुइकाः थःत अज्याःगु लँपुइ छ्व गुगु लँपु वनेवं प्रज्ञा ज्ञानया वृद्धि जुइ ।'

यदि मनूया मन स्थिर मजुल धाःसा मानसिक ल्वचं कइगु खँ नं थौं विज्ञानं प्रमाणित यायेधुंकूगु दु। थौं सलंसः मनूत मानसिक ल्वचं ग्रस्त जुयाच्वंगु दु। थुकिया मू कारण मन व इच्छा हे खः। जब सुं मनुखं थःगु मनयात बसय् तये फइ मखु अज्याःम्हेसित याकनं हे ल्वचं कइ। अथे हे थःगु इच्छा व मागया मात्रा अप्वः दुपिं मनूतय्त नं ल्वचं कयाच्वंगु दु। बुद्धं धयाबिज्याःगु दु 'मनोपुब्वङ्गा धम्मा-मनोसेठ्ठा मनोमया। मनसा चे पसन्नेन-भासति वा करोति वा ततो नं सुखन्वेति - छाया व अनपायिनी मनया धर्म खः न्ह्यागु ज्याय् नं न्ह्यःने वनेगु मन मुख्य जुयाः न्ह्याथाय् नं थ्यनाच्वनी। उकिं शुद्ध मनं सुनानं न्ववात वा यात धाःसा थःगु पिछा मत्वःतिगु किपालु थें सुख लिउ लिउ वइ। अथे हे सुख वर्गय् धयातःगु दु - आरोग्यपरमा लाभा यन्तुठ्ठि परमं धनं। विस्सास परमा ञाती-निब्वानं परमं। अर्थात निरोगी जुइगु परम लाभ खः। सन्तोष परम धन खः। विश्वास दकलय् तःधंगु बन्धु खः। निवार्ण परम सुख खः ।

थौं मनूयात गुलि सर्वश्रेष्ठ व सर्वसम्पन्न यात व सकतां विद्यां यानाः खः धइगु खँ नं थौं प्रमाणित जुइधुंकल। थुगु खँयात प्रस्ट यायेगु ज्या बौद्ध साहित्यय् थुकथं न्ह्यथनातःगु दु -
सीलदस्सनसम्पन्नं-धम्मठ्ठं सच्चवादिनं
अत्तनो कम्म कुब्वानं-तं जनो कुरुते पियं
अर्थ: सु शील व विद्यां सम्पन्न जू, धर्मय् स्थिर जू, सत्यवादी व थःगु कर्मय् तत्पर जू, अज्याःम्ह पुरुषयात सकसिनं मतिना याइ ।

थुकथंया दसु व खँ बौद्ध साहित्यय् यक्व हे न्ह्थनातःगु दु। विज्ञान धइगु छु खः अले थुकिं गुकथं ज्या याइ धइगु हे मसिउगु इलय् बुद्धं हरेक खँयात थौं विज्ञानं प्रमाणित याः थें प्रस्ट, स्पष्टकथं प्रमाणित याये छिंगु खँयात देशना यानाबिज्याःगु दु। बौद्ध साहित्यय् न्ह्यथनातःगु हरेक पक्षय् प्रस्ट धारणा, कारण खनेदु ।

More Stories Like this