थःगु म्हसीकाया न्हि, म्हपुजा व न्हूदँ

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया मौलिक संवत् नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत्या मान्यता सरकारं बीधुंकाः नं थ्व संवत्यात छ्यलाबुलाय् हयेगु छुं हे कथंया कुतः धाःसा सरकारं यानामच्वंगु खँय् शंका मदु। नेपाल संवत् नेपाःया मौलिक संवत् खः, छगू इलय् थ्वहे संवत् जनस्तरं न्ह्यानाः सरकारी ज्याखँया संवत् समेत जुयाच्वंगु खँयात इतिहासं नं प्रमाणित यानाच्वंगु दु। राणा शासनया चरम उत्पीडनय् थ्व संवत्यात सरकारी ज्याखँया अधिकारं लिकाःगु खः। राज्य सत्तां याःगु हरेक उत्पीडनयात अन्त यायेगु जक मखु थज्याःगु उत्पीडनयात प्रेरणा बियाच्वंगु राजसंस्थायात तकं चीकेधुंकाः नं नेपाल संवत्यात न्हापाया हे थासय् पुनर्स्थापना मयाःगु व याके मफूगु खँय् सकसियां ध्यान वनेमाः अधिकारकर्मीत विशेष कथं आन्दोलित जुइ फयेमाः ।

नेपाःया मौलिक कला कृति संरक्षणय् नेवाःतय्सं न्ह्यलुवाया भूमिका म्हिताच्वंगु दु। थुकिया मू कारण धइगु हे छगू इलय् नेवाःतय्गु मू वस्ति दुगु लागा नेपाल मण्डलयात हे नेपाः धायेगु याना वयाच्वंगु व न्हापाया नेपालमण्डलया लागा येँ देय्यात हे वर्तमान नेपाःया राजधानी दयेकाः थनया सम्पदा, कलाकृतिया लिधंसाय् विश्वय् नेपाःया म्हसीका बी फुगुलिं खः। तर लिपा वःपिं गैर नेवाः शासकतय्सं नेवाःतय्गु मौलिक सम्पदायात संरक्षण मयायेगु, ध्याकुंचाय् तयेगु यानाहःगु कारणं थुकिया संरक्षण जुइमाः धकाः सः तयेगु ज्या सम्पदा थुवाःतय्सं याइगु स्वाभाविक खः। उकिं राष्ट्रिय सम्पदायात ल्यंकेत याइगु ज्यायात नं नेवाःतसं ल्ह्वंगु सः धकाः सीमित चाकः दुने तयाः स्वयेगु ज्या आत्मग्लानीया उपज खः धकाः धायेबलय् सखे छुं फरक जुइ मखु।
नेवाःतय्सं थःपिनिगु सम्पदा, संस्कार, परम्परा न्हंके मजिउ धकाः थुपिं लिसे धर्म, जात्रा पर्वया खँ नं स्वानातःगु दयाच्वनी। अथवा छुं बांलाःगु, जगत हितया ज्या यायेमाल धाःसा न्हापांनिसें भिं धयातःगु दिं कुन्हु यायेगु चलन नेवाःतय्गु दु। अज्याःगु ज्यायात नेवाःतय्सं थःपिनि परम्परा, म्हसीका व कुलाचार कथं हे कायेगु याः। थुकी वयाच्वंगु तःधं चीधं पंगःयात नं थःपिनिगु हे स्वभाव व ब्यवहारया लिधंसाय् ज्यंकाः थःपिनिगु संस्कार, मूल्य व मान्यता मस्यंकुसे नखः हनेगु याना वयाच्वंगु दु ।

नेवाःतय्गु दकलय् तःजिगु नखः 'म्हपुजा' स्वन्ति नखःया झ्वलय हनेगु याना वयाच्वंगु दु। नेपाल संवत्या न्हूदँ न्ह्याइगु वा हिलीगु दिं नं थुगु हे दिं जूगु कारणं आः थ्व दिं नखः जक मखुसे न्हूदँया उत्सव नं जुइधुंकूगु दु। न्हूदँया उत्सव मेमेगु संवत्या न्हूदँय् थें हे अनेक उत्साह व उमंग हनेगु जूगु कारणं थनया न्हूदँय् नं अज्याःगु किचः खने दइगु स्वाभाविक खः। नेपाल संवत्या न्हूदँ व नेवाःतय्गु तःजिगु नखः छन्हु हे अभिन्नकथं हनाः देय् व विश्वन्यंकंया नेवाःत भावनात्मक, संगठनात्मक कथं छथाय् हे च्वनाः हनेमाःगुयात थीथी खँया म्हपुजा व न्हूदँया दिं अलग्ग अलग्ग हनेगु खँ पिदनाच्वंगु दु। थुकिया निराकरण आवश्यकता दु ।

नेवाःत थःपिं हे न्ह्यलुवाः खः। हरेक जात्रा पर्व, परम्परायात ब्यवस्थित यायेगु झ्वलय् ब्यवहारिकतायात स्वयाः मान्यता ब्वलंकातःगु दु। जात्रा पर्व, कर्मकाण्ड नक्षत्रया गतिइ नं लिधनाच्वनीगु व थुकिं गबलें गबलें समस्या ब्वलंके फइगु कारणं नेवाःतय्सं थःपिनिगु म्हसीका ल्यंके कथं 'नेवाःतय्सं थुकथं यायेगु' धइगु मान्यता दयेकातःगु दइ। थुकिं नेवाःतय्गु अलग हे म्हसीका बियाच्वंगु दइ, तर लिपा जूलिसे पिनेया धर्म, संस्कृतिया प्रभाव व निर्णायक थासय् गैर नेवाःतय्गु उपस्थितिया कारणं नेवाःतय्गु मान्यतायात महत्वहिन यासें थःपिनिगु प्रभुत्व ल्यंकेकथं थःपिनि जाति, धर्म, संस्कारया मान्यतायात क्वचिंकेगु यानाहल। नेवाःत नं उकिया प्रभावय् लानाः गथे गथे धाल अथे अथे हे यायेगु समर्पणबादी जुयावल। तर अझ नं नेवाःतय् दुने नेवाः परम्पराकथं हे थःपिनिगु संस्कार न्ह्याका वयाच्वंपिं दनि।
थुगु दँय् नं न्हूदँ व म्हपुजा परम्पराया तिथि मखुसे औंसि कुन्हु हे नेपाल संवत्या न्हूदँ हिलीगु खँ हयाच्वंगु दनि। नेपाल संवत् शुरु जुइगु वर्ष न्हिया प्रारम्भ हे कछलाथ्व प्रतिपदानिसें शुरु जुइगु व कउलागा औंसि कुन्हु क्वचाइगु खः। छगू हे दँय् निक्वः न्हूदँ हनेगु धइगु नेपाल संवत्या महत्व व मान्यतायात न्हंकेगु खः, थ्व खँ नेपाःया विक्रम संवत्या पात्र दयेकीपिं मनूतय्सं मसिउगु अवश्य नं
मखु। थ्व नियतवश पिदनाच्वंगु षडयन्त्र खः। तर नेपाल संवत्या गुलिखे हिमायतीतय्सं अझ नं थ्वहे विक्रम संवत्या पात्रो कथं हे न्हूदँ व म्हपुजा न्यायेकेगु मानसिकता ब्वलंकाच्वंगु दनि। नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत्या मान्यता बी धुंकूगु सरकारं थःपिनिगु जात्रा पर्वया विदा सम्बन्धी धलखय् थ्व खँयात निरन्तरता बियाच्वंगु हे दनि ।

तिमिलाया गति हिलीगु नेपाल संवत्या वर्षयात ग्रह नक्षत्र व घडी पलाया लिधंसाय् औंसि व पारु छन्हुं हे हनेमाः धकाः यदि सुनां नं धाल धाःसा थ्व न्हापांनिसें नेवाःतय्सं हनावयाच्वंगु थःपिनि मौलिक परम्परा व एकतायात प्रहार यायेगु षडयन्त्र जक खः धकाः थुइकेमाः। आःया इलय् थ्व विषयय् विवाद यानाच्वनेमाःगु आवश्यकता हे नं मदयेधुंकूगु दु। नेवाःतय्सं थःपिनिगु एकतायात क्वातुकाः सकल नेवाःतय्सं नेवाःतय्गु तःजिगु नखः थुगु हे न्हि कुन्हु हनेगु खः धइगु नेवाः समाजया घोषणा हे कुगाः ।

षडयन्त्रकारी ब्रम्हूतय्सं साइतया नामय् थथे यायेमाः धकाः धाल धायेवं इपिं नाप च्वनाः, सहलह ब्याकाः हाकनं नेवाःत छपलाः उमिगु हे लिउ लिउ धकाः अभिमत पित बीगुया औचित्य मदु। मुलुकय् हिलावंगु परिवेश, म्हसीका व क्षमताया लिधंसाय् नेवाः राज्य धस्वाके धकाः अभियान हे न्ह्याकाच्वंपिं नेवाः अधिकारकर्मीत थःपिनिगु हे निर्णयय् थातं च्वनेमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this