फसय् ब्वयाच्वंगु सार्वभौमिकता

सुरेश मानन्धर

सखे सार्वभौमिकता नेपाःया विषय मखु। न थ्व नेपाःमितय्सं चर्चा यायेगु प्रशंग हे खः। नेपाःया नेतातय्सं सार्वभौमिकता, स्वतन्त्रता व राष्ट्रियताया चर्चा ला तसकं याइ तर थःत लबः दइगु जुल धाःसा थुकी जुइगु छुं नं कथंया हस्तक्षेपयात सहर्ष स्वीकार नं याइ। थौंकन्हय् नेपाःया राजनीतिक जक मखु आर्थिक, व्यावसायिक, सुरक्षा नीतिइ तकं भारतपाखें गुगु तप्यंक हस्तक्षेप जुयाच्वंगु खः उकियात स्वयाः धायेगु खःसा आः नेपालं थःत हानं नं सार्वभौम मुलुक धकाः दावी यायेगु वैचारिक धरातल धमाधम त्वःतुत्वःतुं वनाच्वंगु संकेत स्पष्ट जू। जाबो झिंन्यातका वंगु छगः जुस दुने नये मजिउगु पदार्थ पिहां वल धकाः पत्रिकातय्सं च्वया हःगु समाचारय् तकं भारतीय दूतावासं हस्तक्षेप यात धाःसा वं देय्या प्रधानमन्त्री थेंज्याःम्ह मनू छनौट यायेगु ज्याय् गुलि हस्तक्षेप यानाच्वन जुइ, व अःपुक हे अनुमान यायेछिं। महामहिम भाजु राकेश सूदयात मित्रराष्ट्र भारतं नेपाःया राजदूत दयेकाः छ्वया हःगु खः लाकि गभर्नर नियुक्त यानाः छ्वया हःगु खः, व आः तिफ्यानाः धाये मफुगु अवस्था थ्यनेधुंकल। ख ला राकेश सूद भाजु थौं नेपालय् गुलि सक्रिय जुयाच्वंगु खः उलि ला भारतया गुगुं प्रान्तया गभर्नर नं सक्रिय जुइ खइ मखु। उकिया अर्थ नेपाःया प्रधानमन्त्रीयात भारतं थःगु गुगुं प्रान्तया मुख्यमन्त्री सरह तक हे मान्यता मबिउगु जुयाच्वन। मुख्यमन्त्री खारेज जुल कि अन गभर्नरया शासन चले जुइ गुकियात राष्ट्रपति शासन नं धाइ। थौं नेपाः भारतया राष्ट्रपति शासन लगे जुयाच्वंगु छगू अमुक प्रान्त जुयाः म्वानाच्वंगु दु गनया प्रशासन स्वयेत राकेश सूद नांयाम्ह गभर्नर छ्वया हयातःगु दु। यद्यपि झी नेपाःमित धाःसा अझ नं नेपालय् राष्ट्रपति रामवरण यादवया शासन जकं लागू जुइगु खः लाकि धकाः ग्यानाच्वना तिनि। कथंकदाचित नेपालय् राष्ट्रपति शासन लागू हे जुल धाःसां नं अन डा. रामवरण यादवं शासन याये खनीगु खःसा उकियात नं धन्य हे धाये माली। नेपालय् लागू जुइगु राष्ट्रपति शासनया प्रमुख भाजु रामवरण यादव मखु मय्जु प्रतिभा पाटिल जुइ, उकी शंका मयाःसां जिउ ।

भारतीय सरकारं थौं नेपाःयात गुगु हेपाहा व्यवहार याइगु खः उलि ला वं थःगु हे देशया छुं प्रान्तयात तकं याये फइ मखु। यदि प्रान्तय् अज्याःगु हस्तक्षेपकारी ज्या धाःसा प्रान्तया नेतातय्सं केन्द्रया सरकार हल्ले यायेधुंकी। झीसं राजदूतावास छगू तकं हल्ले याये मफु। उकिया कारण झी हे नेतात खः। नेपालय् सरकार परिवर्तनया खँ वयेसातकि थनया नेतात दिल्लीपाखे थुलि ब्वाँय् वनी कि उलि ला स्वयम् भारतया हे छुं प्रान्तया नेतात नं ब्वाँय् वनी मखु जुइ। आन्ध्रप्रदेश वा तमिलनाडु वा महाराष्ट्रया नेतात स्वयां नेपाःया नेतातय् दिल्ली 'आना-जाना' यक्व दु। आन्द्रप्रदेश वा तमिलनाडु वा महाराष्ट्र वा न्ह्यागु हे भारतीय प्रान्तया नां कयादिसँ, उमिसं राकेश सूद धाःम्ह मनूया नां तकं न्यंगु खइ मखु। वयागु चलखेल लगे जुइगु ला खँ हे त्वःते। तर नेपालय् वहे राकेश सूद भगवान स्वयां नं तःधं जुयाच्वन। राकेश सूद धाःम्ह छम्ह कर्मचारीं संका तये फुगु देशयात भारतं थःगु स्वायत्त प्रान्त स्वयां अप्वः मान्यता मबीगु अस्वाभाविक नं मखु। राजनीतिइ रुची दुपिं पासापिंसं गबलें गबलें ख्याः यानाः धायेगु याः � आः ला नेपालं जिमिगु देशयात नं सिक्किम थें भारतय् हे ल्वाकछ्याना छ्व धकाः प्रस्ताव हे तल धाःसां नं शायद भारतं थथे धाइ जुइ, आसे आसे, ल्वाकछ्यायेगु सा ल्वाकछ्यायेगु तर सिक्किमयात थें राज्य बी फइ मखु, उपराज्य जूसा जक बी। शायद गोर्खा हिल काउन्सिल थेंज्याःगु काउन्सिल जक बी ।

नेपाःयात भारतया न्ह्यःने क्वत हहं हहं झी नेतातय्सं थ्व स्तरय् थ्यंका तयेधुंकूगु दु। गबलें पेट्रोल पनी, गबलें भ्वं पनी, गबलें गाडी पनी, गबलें विमान पनी। नेतातय्सं न्ववाये मफु। सुं विदेशी पाहां नेपाः वयेत्यंसां न्हापां दिल्ली वनी, अन सल्लाह यानाः जक नेपाः ल्याण्ड जुइ। चाहे व अमेरिकी मन्त्री जुइमा वा बेलायती। मेपिनि छु खँ, स्वयम् संयुक्त राष्ट्र संघं तकं अनमिन छ्वया हये न्ह्यः भारतया निं स्वीकृति काःगु हे खः। आः भारतया हे दवावं अनमिनयात ककु तिना छ्वयेगु कुतः जुयाच्वंगु दु। थ्व धइगु नेपाःया परराष्ट्र मामिलाय् भारतया दख्खल खः।
नेपालय् अनमिन च्वं वयाच्वंगु भारतयात मयः, उकिं नेपाली सेनायात नं मयल। उकिं अनमिनयात पितिना छ्वयेत मेपिं लगे मजूसां सेना स्वयम हे लगे जुयाच्वंगु दु। अनमिनयात नेपालं पितिना छ्वयेवं वा नेपाली सेनायात वयागु अनुगमनपाखें मुक्त यायेवं सेनाय् दिनाच्वंगु तालिम हानं न्ह्याइ, दिनाच्वंगु ल्वाभः हानं वइ। नेपाली सेनायात तालिम बीम्ह नं भारत खः, ल्वाभः बीम्ह नं भारत खः। नेपाली सेना चलायमान जुइगुया मेगु अर्थ भारतीय सेनाया छगू युनिट नं चलायमान जुइगु खः। नेपाली सेनां भारत बाहेक मेगु देशय् तालिम काःगु वा मेगु देशया ल्वाभः झिके याःगु भारतया मयः। थ्व धइगु नेपाःया सुरक्षा मामिलाय् हस्तक्षेप खः ।

मुलुक स्वतन्त्र जुइत मदयेक मगाःगु मेगु छगू छगू चिं खः मुद्रा। मुद्रा ला नेपाःया नोट जक मौलिक खः, उकी मूल्य तइम्ह भारत हे खः। भारतीय मुद्राया उतारचढावं हे नेपाली मुद्राया मूल्य निर्धारण जुयाच्वंगु दइ। डलरया भाः, लुँयागु भाः, पेट्रोलया भाः नेपालं भारु हे स्वयाः कायम याइ। नेपाली मुद्राया स्वतन्त्र अस्तित्व आः तक कायम मजूनि।
आः प्रश्न वइ, नेपाःया परराष्ट्र, मुद्रा व सुरक्षा स्वंगुलिं मामिलाय् भारतया थुलि भारी हस्तक्षेप दुसा थ्व देशयात बिस्कं व स्वतन्त्र मुलुक धकाः गय् यानाः धायेगु?
सम्पूर्ण एशियाय् गबलें हे सुयां उपनिवेश जुयाः म्वायेम्वाःगु मात्र निगू देश मध्ये छगू नेपाः, थौं १८ औं शताव्दीया उपनिवेश स्वयां नं क्वह्यंगु स्वतन्त्रता ज्वनाः म्वानाच्वन। थुकिया प्रमुख दोषी भारत ला ख हे खः, व स्वयां नं मुख्यम्ह दोषी झी हे नेतात खः, गुमिसं भारतया ल्हातिइ वं मफ्वंक हे देय्या सार्वभौमिकता बरः तः वनाच्वन ।

More Stories Like this