पूर्व राजपरिवारया सक्रियता

सानुराजा शाक्य

थौंकन्हय् वा वइगु मौसम जूगुलिं न्ह्याथाय् नं घाँय् तमा जुयाः वाउँसे च्वं। घाँय् तमा जूगुलिं घासय् सुलाः जीवन निर्वाह याइपिनिगु निंतिं अनुकूल ई दु। इलय् घाँय् चानाः थाय् छिंके मफुत धाःसा व घाँय्मा खुँ, डाँका असामाजिक तत्वत सुलीगु थाय् जुइगु खः। नेपाःया राजनीतिक अवस्था नं थुज्वःगु हे अवस्थाय् दु। म्हिगःया राजतन्त्रया सदस्यतय् सक्रियतां राजतन्त्र हे लिहां वइगु खः ला धइगु आशंका याइपिंत अःपुका बिल ।

नेपाःया राजनीति कर्पिनिगु असफलताय् थःगु सफलता कायेगु प्रवृत्तिइ आधारित खः। शाह जुजुपिनि असफलताया कारणं राणात शक्तिशाली जुल। राणातय् असफलतां प्रजातन्त्र हयेत ग्वाहालि जुल। राजनीतिक दलतय् खिंचातानीं महेन्द्रं पंचायत व्यवस्थाया सूत्रपात यात। पंचायतया असफलतां राजनीतिक दलतय् प्रजातान्त्रिक आन्दोलन सफल जुल। नेपाली कांग्रेसया ल्वापु, अलोकप्रियता वा असफलतां एमालेयात मध्यावधि चुनाव त्याका बिल। दलतय् खिंचातानी, सत्तालोलुपता व अलोकप्रिय जुयाच्वंगु मौका लाकाः ज्ञानेन्द्रं सत्ता लाका काल। दलतय् अलोकप्रियता व ल्वापु जुयाच्वंगु इलय् माओवादी विस्तार जुइत अःपुल। ज्ञानेन्द्र नं असफल जुइवं हानं प्रजातान्त्रिक आन्दोलन सम्भव जुल। अन्ततः थ्व आन्दोलनया लिधंसाय् संविधानसभाया चुनाव धुंकाः राजतन्त्र हे न्हन व नेपाः गणतान्त्रिक देय् घोषित जुल। छुं नं राजनीतिक शक्तिया सफलता मेगु शक्तिया असफलताय् आधारित जुयाः नेपाःया राजनीति न्ह्यानाच्वन धायेबलय् अतिशयोक्ति जुइ मखु तर छुं नं राजनीतिक शक्तिया सफलता मेगु शक्तिया असफलता जक मखु सफलताया मू आधार नं थ्वहे खः ।

नेपाःया राजनीतिक दलत राजनीतिक परिवर्तन हयेत सफल जू धकाः तःक्वः प्रमाणित यात। विश्वय् नेपाःया राजनीतिक परिवर्तन बय्बय् जुल धकाः नं च्वछाल। तर प्रत्येक राजनीतिक परिवर्तन धुंकाः उगु राजनीतिक परिवर्तनयात संस्थागत यायेत वा स्थायित्व बीत ईया आवश्यकता कथं आर्थिक व सामाजिक रुपान्तरण जू कि मजू धइगु खँय् लिधनाच्वनी। नेपाःया राजनीतिक दलत राजनीतिक परिवर्तन धुंकाः आर्थिक व सामाजिक परिवर्तन हयेत लिउने लाइगु जूगुलिं यथास्थिति बारे जनताय् याकनं हे असन्तोष ब्वलनीगु खः। थुकिया कारण नेपाःया राजनीतिक दलतसें थःगु सिद्धान्तकथं राज्यसत्ताय् परिवर्तन हयेत खास हे कुतः मयाः व सरकारय् थ्यंपिनि सरकार बचे यायेगु व विपक्षीइ च्वंपिनि सरकारयात असफल यायेगु खँय् हे केन्द्रित जुल अर्थात सत्तामोहय् जक तक्यन ।

थुगसीया राजनीतिक परिवर्तन धुंकाः राजनीतिक परिवर्तनयात स्थातित्व बीगु आधार दयेके फइगु यक्व सम्भावना दुगु खः। च्वय् न्ह्यथना थें नेपाःया राजनीतिक परिवर्तनयात स्थायित्व व संस्थागत यायेगु ज्या संविधानसभा मार्फत राज्य पुनर्संरचना व संघीय प्रणालीया लिधंसाय् राज्य संचालन यायेगु खः। थ्वहे नेपाःया आर्थिक व सामाजिक रुपान्तरणया प्रस्थान विन्दू नं खः। छयालिस सालया राजनीतिक परिवर्तन लिपा वःगु राजनैतिक प्रणाली धइगु बहुदलीय व्यवस्था खः। उबलय् सामाजिक रुपान्तरणया एजेण्डा राजनीतिक दलतय् प्राथमिकताय् मलात। नेपाली कांग्रेसं सरकार चले यायेगु आर्थिक रुपान्तरणया सैद्धान्तिक आधार निजीकरण हे खः धइगु आधारय् सरकारी संस्थात दंक मियाः निजीकरण ला यात तर उकिया लिच्वः धाःसा बांमलात। नेकपा (एमालें) अल्पमतया सरकार चले याःबलय् सामाजिक सुरक्षायात अप्वः तिबः बिल गुकिं यानाः सरकार लोकप्रिय ला जुल तर अर्थतन्त्र सुधारया खँय् दीर्घकालिन नीति लागू याये मखन। लिपा वःगु गुलि नं सरकारत दु उमिसं दीर्घकालीन रुपं आर्थिक व सामाजिक रुपान्तरणयात केन्द्र गबलें नं दयेके मफुत गुकिं यानाः प्रत्येक सरकार असफल जुइगु मेगु सरकार गठन जुइगु प्रक्रियाय् जक वनाः राजनीतिक अस्थिरता ब्वलन। गुकिं सक्रिय राजतन्त्रयात थाय् दयेका बिउगु खः। थ्व अवस्था आः हानं लिहां वयेत्यंगु खः ला धइगु आशंका अप्वःगु दु। राजतन्त्र मदयेधुंकल उकिं उमिगु शक्तिया प्रभाव गुगुं नं कथं नेपाःया राज्य संरचनाय् लाके फइगु सुविधा म्हिगःया राजपरिवारया दुजःतय्त मदु। तर उमिगु इसाराय् गतिविधि न्ह्याकेत तयार जुइपिं छगू वर्ग अझ नं दनि धइगु खँ थौकन्हय्या गतिविधिं नं क्यनाहल ।

विशेष यानाः म्हिगःयाम्ह जुजु ज्ञानेन्द्रया सक्रियता, बदनाम राजकुमार पारसया सक्रियता व म्हिगःया राजकुमारी हिमानीया 'सामाजिक सेवां' राजा आउ देश बचाउ धाइपिंत हौसे यानाच्वंगु पक्का हे खः। थ्व स्थितिया सिर्जना नं मेता कारणं मखु दलतय् खिंचातानी व अनिर्णयया बन्दीया कारणं हे ब्वलंगु खः। पूर्व राजपरिवारया सक्रियताया लिउने तप्यंक रातन्त्रया पुनर्स्थापना हे खः धइगु खँय् शंका मयाःसां जिउ, थुकिया नापनापं हिन्दू राष्ट्रया खँ नं हयाच्वंगु दु। हिन्दूत्वया लिधंसाय् मदये धुंकूगु शक्ति लित काये फइला धइगु कुतः खः। गुलि गुलि राजनीतिक अन्यौलता अप्वइ, आर्थिक सामाजिक रुपान्तरण पनाच्वनी व राजनीतिक दलत प्रति जनताया वितृष्णा अप्वइगु गतिविधित अप्वइ उलि हे पूर्व राजपरिवारया सक्रियता अप्वइगु खँपाखें नेपाःया राजनीतिक दलतसें शिक्षा काःगु मखना। थ्व हे कमजोरीं दलतय् जहाजय् प्वाः गनाः समुद्रय् डुबे जुइगु खः। नितान्त राजनीतिक दलतय् असफलताय् हे नेपाःया राजतन्त्रया पुनरागमन जुइगु सम्भावना ल्यना च्वनी। यदि संविधानसभां संविधान च्वयाः राज्य पुनर्संरचना जुयाः देय् संघीयताय् न्ह्यात धाःसा छुं नं कथंया राजतन्त्रया पुनरागमन जुइ धइगु शंका दइ मखुत। थ्व हे जुयाः नं जुइ उमिगु ध्यान संविधानसभायात असफल यायेगु खँय् अप्वः। थुकिया निंतिं राजतन्त्रवादीतसें छुं हे भूमिका म्हिते म्वायेक हे नेपाःया मू राजनीतिक दलया शीर्ष नेतातसें थाय् दयेका बिल। छथ्वः माओवादी कार्यकर्तातसें पूर्वराजपरिवारया सदस्यत जिल्लाय् वनीबलय् अवरोध यायेगु, विरोध यायेगु कुतः यात धइगु नं खँत पिने वयाच्वंगु दु। तर थुकिं उमित हे अःपुका बी। पूर्व राजपरिवारया कृयाकलापयात असफल यायेगु खःसा जनताया आर्थिक सामाजिक रुपान्तरणया एजेण्डायात गुलि फु उलि याकनं लागू यायेगु खः। दलतसें संविधान च्वये सिमधःतले निं सहमतिया शासन न्ह्याकेगु खः। पूर्व राजपरिवारया दुजःतय्के नेपाःया आर्थिक सामाजिक रुपान्तरण यायेगु राजनीतिक एजेण्डा मदु व उमिके उज्वःगु बौद्धिक अभ्यास यायेगु क्षमता नं मदु ।

More Stories Like this