मानन्धरतय् देपुजा गुथि

लक्ष्मी बहादुर मानन्धर

झी सकसिनं मानव संस्कार व संस्कृतिया बारे सत्य व तथ्य खँ थुइकाः थुकथंया हे चिन्तन मनन व बिचाः यानाः बांलाःगु, भिंगु संस्कार व संस्कृतिइ ज्वनाः जीवन हने फयेकेमाः। थुकिया लागिं मानव संस्कार व संस्कृतिया जागरण मदयेक मगाः। थ्वहे दृष्टिकोणं स्वनिगःया येँय् च्वंपिं मानन्धरतय् देपुजा गुथि, सनाः गुथि, सीगुथि व चिकंसाः गय् च्वं दुकी छकः बिचाः याना स्वये ।

स्वनिगःया मानन्धरतय् इतिहास व उकी थीथी गुथिया रीतिथिति बारे भाजु जीतबहादुर मानन्धरं "मानन्धर निबन्ध मुना" सफुली, भाजु प्रेम साय्मिं 'नेवाः समाज' सफुली, मय्जु राजदेवी मानन्धरं 'काठमाडौं एघार टोलका मानन्धर समुदायको सामाजिक, सांस्कृतिक अवस्था एक अध्ययन' शीर्षक शोधपत्रय् व भाजु सन साय्मिं 'येँया साय्मितय् संस्कृति व संस्कार' सफुली च्वयादीधंकुगु दु। उकिं जिं हाकनं येँया मानन्धरतय् थीथी गुथिया बारे च्वयेमाःगु आवश्यकता मतायेका। तर मानन्धरतय् थीथी गुथिया उदेश्य व उकिया थीथी रीतिथितिया वैज्ञानिक व व्यवहारिक विशेषता तथा उपयोगिता बारे सुनां नं च्वःगु सफू व च्वसु आःतक जिं मखनानि। अथे हे मानन्धरतय् पुरोहित गुरुजुपिंसं व थीथी गुथिया थकालि, काजि, नायः व विद्वान तथा बिदूषीतय्सं नं सुइतं कनातःगु मसिउनि। अय् जूगुलिं येँया मानन्धरतय् तःथी मछि गुथित मध्ये दकलय् न्हापा देवालि गुथिया छुं छुं रीतिथितिया उद्देश्य, विशेषता व व्यावहारिक उपयोगिताया थःपिंसं थूगु खँ शुद्ध यायेत्यनागु दु। थुकी छुं गल्ति जूगु दःसा सुझाव बियादीत इनाप नं याना ।

देपुजा गुथिया उद्देश्य:
बेलायती व अमेरिकीत थें नेपाःमित सकलें धइथें जः (एकल परिवार) या गृहस्थि जीवन हनीपिं मखु। सम्भव दत्तले वा जित्तले तःजः (संयुक्त परिवार)या गृहस्थि जीवन हनीपिं खः। थुकथं तःजःया जीवन हनीपिं नेपाःया थीथी आदिवासीत मध्ये मानन्धर समुदाय नं खः। थुमि छम्ह हे मांबौया काय्, म्ह्याय्, भौ, छय् भौ व उमि सन्तानत अप्वया वःलिसे जःत नं अप्वया वयाः थीथी हुनिं छखा हे छेँय् छगू हे भुतुली जा थुयाः व नयाः गृहस्थी जीवन हने थाकुल धाःसा जक ब्यागः ब्यागः जुयाः थीथी थासय् वनाः गृहस्थी जीवन हनेगु चलन दु। अय् जूसां छम्ह हे मां बौया पुर्खाया सन्तानत खः धकाः उमि दथुइ छगू जः नं मेगु जःयात पुस्तौं पुस्ता लिपा तक नं म्हसीका तयेत व थवंथवय् ब्याहा, जंक्व व सीगु आदि सुख व दुःखया ज्या खँय् ग्वाहालि कायेगु व बीगु कथं स्वापू दिगो (स्थायी) याना तयेत उमि एकताया प्रतीक "कुलदेवता" नीस्वनाः "देपुजा गुथि" यानातःगु खः। थ्व गुथिया दुजःत मध्ये सुयां छेँय् सुं दुजः सित धाःसा लत्या, झिंस्वन्हु व झिन्हु बारे यायेमाःपिं स्वथी दुजःत दइ। थुमि छगू जःया दुजलं मेगु जःया दुजःतय्त "फुकी" धाइ। थुमि छगू हे दिगुद्यः व देपुजा गुथिया छम्ह फुकीया काय व म्ह्याय्नाप मेम्ह फुकीया काय व म्ह्याय्या ब्याहा जुइ मखु। यदि सुयां उकथं ब्याहा जुल धाःसा उपिं देपुजा गुथिइ थ्याइ मखु। देपुजाय् मथ्यात धाःसा सिके-बुके नं थ्याइ मखु ।

थ्व देपुजा गुथिया दुजःतय् दथुइ थवंथवय् स्वापू क्वातुका तयेत गुगुं देपुजा गुथिया दँय् निक्वः व गुगुं देपुजा गुथिया छक्वः जक देपुजा भ्वय् न्यायेकी। दँय् निक्वः देपुजा भ्वय् न्यायेकीगु देपुजा गुथिया बछला (बैशाख शुक्ल पारुंनिसें बैशाख शुक्ल पुन्हि तक) छन्हु न्ह्यः छ्वय्लाभू कुन्हु बाहेक मेगु न्हि छन्हुनिसें प्यन्हु तक मू देपुजा न्यायेकी। छुं हुनिं अथवा दू मालाः उबलय् देपुजा मन्याःपिनि सिथि नखः कुन्हु न्यायेकी। अले वयां लिपा नछा देपुजा ञलागा पारुनिसें आमाइ तक (भाद्र महिना) य् गुम्हेसिया छन्हु, गुम्हेसियां निन्हु न्यायेकी। गुगुं गुगुं पुजा गुथिया न्या देपुजा नं न्यायेकीगु याना वयाच्वंगु दु ।

न्याःदेपुजा न्यायेकीगु उद्देश्य:
थ्व न्याःदेपुजा न्यायेकाच्वंपिनि देपुजा गुथिया नां गुगु त्वाःया नामं तयातःगु खः उगु त्वालय् उमि पूर्खात न्हापा गनं वःगु खः अनया दकलय् न्हापांया दिगुद्यःयाथाय् वनाः न्याःदेपुजा न्यायेकीगु खः। अज्याःगु दिगु द्यः सतीपिनि दँय् छक्वः, तापाःपिनि गुम्हेसियां स्वदँय् छक्वः, गुम्हेसियां न्यादँय् छक्वः व गुम्हेसियां झिंनिदँय् छक्वः न्यायेका वयाच्वंगु दु। थुकिया अर्थ व उद्देश्य थ्व खः कि आः थौंकन्हय् उमि दिगुद्यःया देगलय् दुपिं थःथःगु पुर्खात गनं गनं येँया गुगु गुगु त्वालय् वयाच्वंगु खः उगु उगु त्वाःया सतिकया ख्यलय् दकय् न्हापांयाम्ह दिगुद्यः सारे यानाः पलिस्था यानातःगु खः। अले थःथःपिनि दकलय् न्हापांयापिं पुर्खात जन्म व हुर्के जूगु थाय् व दकय् न्हापांयाम्ह दिगुद्यः ल्वःमंके मजिउ। पुस्तौं पुस्ता लिपा तकया सन्तानतय्त नं म्हसीका तयेमाः धकाः थ्व न्याः देपुजा न्यायेकीगु थिति दयेकातःगु खः। उदाहरणया लागिं स्वयादिसँ, पाक्व पुखुद्यां मानन्धर सनाः खलःया छगू कवः तजःतय् येँया सांग्लाय् झरना दुगु तग्वःगु ल्वहंया दुने च्वंगु बन्धु महाद्यःया थाय् स्वीदँ ति न्ह्यः तक दँय् छकः न्यादेपुजा न्यायेका वयाच्वंगु जुयाच्वन। लाय्कूसाःया मानन्धरतय् सक्वया बज्रयोगिनीइ न्या देपुजा न्यायेका वयाच्वंगु जुयाच्वन ।

मानन्धरतय् देपुजाबलय् दिगुद्यःया थाय् च्वनाः
गुम्हेसियां खिं, गुम्हेसियां क्वंचाखिं, नाप ताः व बभू थानाः भजन हालीगु चलन दु। च्वय् न्ह्यथनागु बाजं गुगुं देपुजा गुथिया दु, गुगुं देपुजा गुथिया मदु। उकिं गन गन गुगु गुगु देपुजा गुथिया बाजं दु अन अन जक देपुजाबलय् भजन यायेगु चलन दु। च्वय् न्ह्यथनागु बाजं दुपिनि गुम्हेसियां बांसुरी व गुम्हेसियां बय् दु। थज्याःगु बाजं मू देपुजाबलय् दिगु पुजाया ख्यलय् दिगुद्यः पुज्याना च्वनीबलय्, दिगुद्यः पुज्यानाः न्हूम्ह भमचा दुकायेगु, सिन्हः तीगु व समय् तथा भ्वय् नयेगु ज्या सिधयेकाः दिगुद्यः ख्यलं दिगुद्यःनापं दिगुद्यः तयेगु छेँय् लिहां वयेबलय् नं थाथां वयेगु चलन दु। बाजं थायेबलय् दकलय् न्हापां द्यः ल्हायेगु कथं बाजं थाइ। बाजं थानाः भजनं म्येँ हालीगुया फाइदा छु दु उकी छक बिचाः याये ।

बाजं थाइपिनि सागीतिक कला व सीपया विकास जुइ। म्येँ हालीपिंत म्येँ हालाच्वनेबय् उमिगु म्हया कण्ठ व सम्रगता ब्वलनाः नुगःया तनाव व चिंता तनाः स्वच्छ व प्रफूल्लताया अनुभव नं यायेदइ। योग शास्त्रय् लिउ (दोश्रो) मस्तिष्क धयातःगु नाभि स्थान न्हय्निद्वः (७२ हजार) अदृश्य नाडित फैले जुया च्वनीगुलिं थुकियात प्रभाव लाइबलय् तःथीमछि ल्वय्या लक्षणत तनावनी। थुकिं स्वाथ्य लाभ जुइ। भजनय् आध्यात्मिक चेतना व ज्ञानया खँत नं दइगुलिं थुकिं भजन हालीपिंत व न्यनीपिंत चेतना व ज्ञान नं बी ।

गुरुजु व थकालिं दिगुद्यः पूज्यायेधुंकाः देपुजा वःपिं छेँखापतिकंया जःया छम्ह छम्ह हामा थकालिंनिसें क्वकालिम्ह सकसितं मुंकाः दिगुद्यःया न्ह्यःने थनाः सकसिगुं ल्हातिइ जाकि तयेकाः गुरुजुं श्लोक ब्वनाः व गं थानाः पुज्याकी। अले लिपा हानं सकसितं ल्हातिइ जाकि तयेकाः ल्हाः बिन्ति याकाः गुरुजुं श्लोक ब्वनी। श्लोक ब्वने सिधयेवं गं थानाः सकसितं पुज्याकी। थुकथं द्यः पुज्याकीगुयात किगः तीगु धाइ। थ्व किगः तीगुया उद्देश्य म्हतिं म्हतिं द्यः पुज्यानाः म्हतिं म्हतिं थःथःगु इच्छा पूवंकेगु कथं प्रार्थना मयाकुसे सकसितं छगू हे उद्देश्य कथं प्रतिवद्धता व्यक्त याकाः मंकाः प्रार्थना याकीगु खः। अर्थात थःगु देपुजा खलःया दुजःत सकलें छप्पँ जुयाः थःवंथवय् दुःख सुखया ज्याखँय् ग्वाहालि बीगु व कायेगु ज्या धनीम्ह वा गरिबम्ह, बल्लाःम्ह वा निर्धाम्ह, बाठाम्ह वा लाटाम्ह व तःधंम्ह वा चीधंम्ह न्ह्याम्ह हे जूसां सुइतं भेदभाव मयासे नुगः, बचन व कर्मं (ज्यां) याये फयेमा व याये धकाः सामूहिक प्रार्थना याइगु खः ।

(कथहं)

More Stories Like this