नेवाः एकताया सकारात्मक पलाः

नरेशवीर शाक्य

थःपिनि म्हसीका, कला, संस्कृति ल्यंकेत, आर्थिकरुपं सबल जुइत व राज्यं बियातःगु फुक्कं अधिकार उपभोग यायेत नेवाःत फुक्कं छप्पँ छधी जुइमाल धयागु सः थ्वयाच्वंगु ताः ई दयेधुंकल। नेवाःतय्सं नेवाःतय्गु तुति सालाच्वंगु, थः स्वयां मेपिं थहां वनी धकाः ग्याःचिकु दयाच्वंगु कारणं नेवाःतय्सं ग्वाहालिया भावना मतः धयागु नं चर्चा जुइगु याः। थथे जुइगुया अनेक मनोवैज्ञानिक वा सामाजिक व आर्थिक कारणत दयेफु। तर आःया हिलावंगु परिवेशय् थ्व फुक्कं बुलुहुँ चिला वनाच्वंगु आभास नं ब्वलना वयाच्वंगु दु ।

नेवाःत न्हापांनिसें हे सीमित वातावरणय् जीवन यापन याये न्ह्याःपिं खः थें थःपिनि पारिवारिक, आर्थिक खँ फक्व सीमित चाकः दुने तयाः जीवन हनीपिं खः। समाज दुने सुं स्वयां कमी कमजोरीया जीवन यापन यायेत थुपिं तयार जुइपिं मखु। समाजय् ल्वयेक म्वायेमाः धइगु मान्यतां थःपिनि आर्थिक अवस्था न्ह्याक्व हे कमजोर जूसां समाजय् ल्वयेक ब्यवहार यायेमाः धकाः थुपिं सदां सतर्क जुयाच्वनी। नेवाःतय्सं थःपिनि आगं मेपिंसं सी धकाः मेपिं मनूतय्त थः लिक्क महयेगु कुतः यानाच्वनीगु छगू वास्तविकता नं खः। पुलांगु निर्दिष्ट समाजय् म्वानाच्वंपिं नेवाःत तसकं हे सीमित चाकः दुने च्वनाः रितिथिति बिधि ब्यवहार यायेमाःगु कारणं थःपिंत न्ह्याबलें हे छम्ह नेवाःपाखें थःत तापाक्क तयातइगु उगु ईया बाध्यात्मक सामाजिक परिवेश खः। आः थ्व परिवेश हिलावनेधुंकूगु दु। थःपिनि जन्मभूमि व कर्मभूमिइ देय्न्यंकंया मनूत वयाः बसोवास याः वयेवं थन नेवाःत स्वयां पिनें वयाः जीवन यापन याःवःपिं मनूत अप्वः जुइधुंकूगु दु। पिनें वसोवास याःवःपिं मनूतय्सं मंकाः रुपं हे नेवाःतय्गु हक अधिकार कुण्ठित यायेगु, सामाजिक संरचना, रितिथिति, नखःचखःयात प्रहार याना हयेवं आः नेवाःत थःपिनि अस्तित्वया निंतिं नं नापं च्वनेमाःगु आवश्यकतायात सकसिनं वाःचायेकाहःगु दु ।

नेवाःतय्त हक अधिकारपाखें सिमान्तकृत यायेत राजनैतिक पार्टीया शीर्षस्थ नेतात सुनां वाःमचाइकथं न्ह्यचिलाच्वंगु नं छगू वास्तविकता खः। नेपाःया ततःधंगु राजनैतिक पार्टी दुने आः नं थीथी स्तरय् नेवाः नेता कार्यकर्तात कार्यरत जुयाच्वंगु दु। तर विडम्वना धायेमाः पार्टीगतरुपं ल्ह्वनीगु पलाः समस्त नेवाःतय्गु हितया प्रतिकुल जूसां पार्टी अनुशासनया नामय् सुम्क च्वनीगु परिपाटी आः नं दनि। नेवाःतय्गु बहुआयामिक हितयात ध्यानय् तयाः ज्या न्ह्याकेमाःथाय् पार्टीगत हितयात जक वास्ता यानाः नेवाःतय्गु मनोवैज्ञानिक व मानसिक शोषण यानाः थःपिंत नेवाः नेता धायेकेगु लोभ अझं परित्याग यायेफूगु खने मदुनि। तर देय्या हिलावंगु राजनैतिक परिवेश दुने थीथी राजनैतिक पार्टी दुनेया नेवाः नेता कार्यकर्तातय्के बुलुहुँ नेवाःत राजनैतिक सिद्धान्त स्वयां नं थःपिं नापं च्वनेमाः धइगु मानसिकता ब्वलना वःगु दु। थ्व नेवाः एकताया निंतिं तःधंगु उपलब्धि खः। ने.सं. १११० या आन्दोलनं मुलुकय् बहुदलीय ब्यवस्था न्ह्यात। देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनतां राजनैतिक पार्टीया नेतृत्वय् थ्व परिवर्तन हयेत सफल जूगु खः। तर थ्व परिवर्तनया लिच्वः केवल राजनैतिक पार्टीतय्सं जक काःगु व आम जनताया अधिकारया निंतिं थुमिसं छुं ज्या मयाःगु कारणं थ्व ब्यवस्था हे असफल जुइकथं जुजुया एकतन्त्री राज्य शासन हाकनं लिहां वल। देय्या बहुसंख्यक आदिवासीतय्सं हाकनं आन्दोलनयात निरन्तरता बियाः मुलुकयात संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र घोषणा यायेत सफल जुल। देय्या सकल जनताया यथोचित विकास व हितया निंतिं जातीय स्वशासन सहितया संघीय राज्य निर्माण जुइमाःगु खँ क्वःजित। तर आः नं छथ्वः यथास्थितिवादीतय्सं मुलुकयात अनिर्णयया बन्दी यासें संविधान दयेकेगु ज्या यानामच्वंगु जक मखु प्रधानमन्त्रीया निर्वाचनयात तकं अन्यौलग्रस्त यानातःगु दु ।

मुलुकया परिस्थिति न्ह्यागु हे जुयाच्वंसां आःया हिलावंगु राजनैतिक परिवेश दुने सकल नेवाःत थःपिनिगु अधिकारया निंतिं छथाय् हे च्वनेमाःगु आवश्यकतायात धाःसा सकस्यां वाःचायेका हःगु दु। राजनैतिक सिद्धान्त व विचाः स्वयां आः नेवाः एकता तःधंगु एजेण्डा जुयावःगु खँ फुक्क राजनैतिक पार्टी दुनेया नेवाः नेता कार्यकर्तातय्सं थुइका हःगु दु। थ्वहे खँयात वाःचायेके कथं नकतिनि क्वचाःगु नेपाली कांग्रेसया येँ जिल्लाया चुनावं क्यना बिउगु दु। सकसिनं सिउगु खँ खः येँ देय् नेवाःतय्गु आदिभूमि खः। थन न्ह्यागु हे राजनैतिक पार्टीया प्रभाव दुसां नेवाःतय्गु आदिभूमि दुने नेवाःतय्गु हे नेतृत्व जुइमाःगु खँय् विवाद मदु। क्वचाःगु नेपाली कांग्रेसया जिल्ला सभापतिया चुनावय् छम्ह नेवाः उम्मेदवार भिमसेनदास प्रधानयात चुनावय् बुकेत येँ जिल्लाया पुलांम्ह सभापति व आःया नेपाली कांग्रेसया केन्द्रीय उपसभापति, छम्ह नेवाः जुयाः नं थःगु राजनैतिक अभिष्ट पूवंकेत थः समर्थक नेवाः उम्मेदवार निवर्तमान जिल्ला सभापति ध्यान गोविन्द रंजितया उम्मेदवारीयात समर्थन मयासे छम्ह गैर नेवाःयात थः समर्थित उम्मेदवार यानाः चुनावय् थनेवं थनया स्थानीय नेवाःतय्सं उम्ह गैर नेवाःयात मतदान यायेगु थासय् बैचारिक रुपं थःपिं नाप मिले मजूसां प्रतिद्वन्द्वी उम्मेदवार भिमसेनदासयात हे मतदान यानाः चुनावय् त्याका बिउगु दु। भिमसेनदास प्रधान नेवाःतय्गु मतं हे जक चुनावय् विजयी जूगु मखुसां नेवाःतय्गु मतं वय्कः सफल जुइत धाःसा तःधंगु तिबः जूगु खँय् विवाद मदु। न्यने दु कथं नेवाः स्वायत्त राज्य स्थापनाया समर्थन यायेत थःगु पार्टीया निर्दशन माः धकाः खुल्ला रुपं नेवाः स्वायत्त राज्यया मागयात समर्थन मयासे हाथ्या बियाच्वंम्ह सभासद व न्हापाया जिल्ला सभापति ध्यानगोविन्द रंजिंत नं येँ जिल्लाय् नेपाली कांग्रेसया नेतृत्व गैर नेवाःया ल्हातय् वने मजिउ धयागु मान्यता ज्वनाः हे थः नेता प्रकाशमान सिंहयात समेत हाथ्या बियाः नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया सल्लाहकार भाजु भिमसेनदास प्रधानया पक्षय् थम्हं व थः समर्थक कार्यकर्तातय्त मतदान याकूगु खँ चर्चाया विषय जुयाच्वंगु दु ।

थुकथं नेवाःत सकलें छप्पँ जुइमाः धइगु मान्यता कयाच्वंगु बिचाः नेवाः अधिकार प्राप्तीया निंतिं निश्चित रुपं हे सकरात्मक पलाः खः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this