जनजातिया बन्द व मधेसीतय् मोर्चा

सानुराजा शाक्य

राज्यपुनर्संरचना, स्वशासन व स्वायत्तताया सवालयात न्हापांनिसें ल्ह्वना वयाच्वंगु समुदाय धइगु आदिवासी जनजाति समुदाय हे खः। माओवादी जनयुद्ध सफलताया लिउने आदिवासी जनजातिया तःधंगु ल्हा दुगु खँ नं प्रमाणित तथ्य हे जुल। थ्वया न्ह्यः नेकपा एमालेया सफलताय लिउने नं आदिवासी जनजातितय् तःधंगु समर्थन हे खः। पिनं स्वयेबलय् संविधान च्वयेत दलतय् दथुइ सहमति मजुयाच्वंगु कारण सरकार गठन खःसां थ्व रुपय् खनेदुगु अलमल जक खः सारय् आदिवासी जनजातितसें ल्ह्वनाच्वंगु एजेण्डा संघीयता व राज्यपुनर्संरचनाया सवालयात थाकातयेगु षडयन्त्र खः। थ्व सवालयात वहसया बुँदा धाःसा दयेकातयेगु तर कार्यान्वयन यायेम्वालेमाः धइगु अभिलाषां ज्या यानाच्वंगु खः ।

म्हिगःतिनि नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघं देय् न्यंक हडतालया ज्याझ्वः यात। हडतालया ज्याझ्वः शान्तिपूर्णरुपं क्वचाल तर आदिवासी जनजातितय् प्रदर्शन अपेक्षाकृत क्वातूगु खनेमन्त। महासंघया थुगु संघर्षया ज्याझ्वलय् मोर्चाया अवधारणाकथं विकास मजूगुलिं महासंघया थःगु सिमित शक्ति जक परिचालन जूगुलिं नं थ्व अवस्था पिदंगु खः। महासंघय् दुथ्यागु नेवाः देय् दबूया भूमिका नापं थ्व संघर्ष खनेमदु। जनजाति महासंघ व नेवाः देय् दबूया दथुइ ब्वलंगु लिपांगु असमझदारी गुलि संस्थागत, गुलि ब्यक्तिगत खः धइगु खँय् विवाद दु अन्तिमय् वयाजक नेवाः देय् दबू नं थ्व संघर्ष थःपिं दु धइगु क्यनेथें जक पत्रकार सम्मेलनय् दुथ्यात।
आदिवासी जनजातितसें नेपाः देय् न्यंक आम हडताल तकं यात। थ्व छगू पक्ष जक खः तर नेपाःया आदिवासी जनजातितसें थुइकेमाःगु व सयेकेमाःगु खँ धाःसा मेगु हे दु। च्वय् न्ह्यथनाथें राज्यपुनर्संरचना, स्वशासन, स्वायत्तता, आत्मनिर्णयया अधिकार व संघीयताया सवालया प्रभावकारी ढंगं ल्ह्वनाच्वंगु समुदाय नेपाःया आदिवासी जनजाति खः तर संविधानसभाया चुनाव तक थ्यंबलय् थ्व दावीयात मधेसीतसें लाका यंकाः उमिसं थःगु भूमिका प्रभावकारी जुइगु अवस्थाया विकास यात। संविधानसभाय् आदिवासी जनजातित स्वंगू ब्वः मध्ये छगू ब्वयया ल्याखय् थ्यन तर उमिगु भूमिका संस्थागत जुइगु अवस्थाय् धाःसा मथ्यं तर मधेसीत संविधानसभाय् स्वंगूगु शक्तिया रुपय् संस्थागत ढंगं थ्यन ।

संविधानसभाय् मधेसीत शक्तिया रुपय् स्थापित जुल धाःसा आदिवासी जनजातित संविधानसभाय् थ्यना नं शक्तिया रुपय् थ्यंगु अवस्थाय् मदु। संविधानसभाय् मधेसी व आदिवासी जनजातिया दथुइ खनेदूगु भिन्नता थ्व हे खः। मधेसीत थःपिनिगु हे राजनीतिक दलया पहिचान ज्वना संविधानसभाय् थ्यन तर आदिवासी जनजातित थःगु हे राजनीतिक दलया रुपय् न्यून ल्याखय् जक तर माओवादी, कांग्रेस व एमाले जुया अप्वः ल्याखय् थ्यन। थुकिं आदिवासी जनजातित मूल धारया राजनीतिक दलया सम्बन्धतां पिने वया थःगु हे शक्ति दयेकेगु अवस्थाया विकास मजूनि धइगु क्यं। मधेसीतसें थःगु राजनीतिक दलया नामं स्वंगूगु शक्तिया रुपय् संविधानसभाय् थ्यन ।

संविधानसभाया चुनावनिसें हे मधेसीतय् संस्थागत प्रतिनिधित्वया कारणं राज्यया नीति निर्माण तहलय् न्हापा गुबलें मजूकथं थ्यंगु खँयात आदिवासी जनजातितसें सीका कायेमाः। उलिजक मखुकि गणतन्त्र नेपाःया न्हापांम्ह राष्ट्रपति व उपराष्ट्रपति तकं मधेसी समुदायपाखें ल्यकेत ताः लात। सरकार गठनय् नं मधेसीतय् भूमिका महत्वपूर्ण अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु दु। छुं नं सरकार गठन जूसां उपप्रधानमन्त्री छम्ह मधेसीदलपाखें तयेमाःगु वाध्यात्मक अवस्थाय् नेपाःया राजनीतिइ थ्यंकाबिल। स्वंगू दलतय् दथुइ प्रधानमन्त्री दयेकेगु खिचातानी गुगु इलय् मधेसीतसें प्रधानमन्त्री लाका यंकीगु अवस्थाय् नं थ्यनेफु। एकीकृत माओवादी व मधेसीत छप्पं जूसा सरकार गठन जुइफइगु अवस्थाय् दु। नेपाःया राजनीतिया छपु ताःचा मधेसीतय् ल्हातय् थ्यने धुंकल तर आदिवासी जनजातित धाःसा अझं प्रेसर ग्रुपया राजनीतिं च्वये थहाँ वने मफुनि। प्यकःतक प्रधानमन्त्री ल्ययेगु चुनाव जुल नं प्रधानमन्त्री ल्यये मफूगु कारण नेकपा एमाले व मधेसीत तथस्थ च्वनाच्वंगुलिं जक खः। थःपिनिगु राजनीतिक एजेण्डाय् राजनीतिक दलतसें समर्थन याकेत मधेसी दलत मोर्चाया रुपय् छगू ढिक्का जुया दनाच्वंगु जक मखुकि थुकियात संस्थागत ढंग लिपाथ्यंक यंकेगु अभियानय् तकं संविधानसभाय् दुगु मधेसी दलत गृहकार्य शुरु यात। थुकथं मधेसीत संयुक्त मोर्चा जक मखुकि करीव करीव छगू हे सः ज्वना वनेगु तयारी खनेदत। भारतया विनबुलाय मेहमान श्यामशरण व के.वि. राजनया नेपाः भ्रमण लिपा मधेसीतय् संयुक्त मोर्चा अझ संस्थागत ढंगं वनेगु निर्णय क्वातुया च्वन। थ्वया लिउने भारतीय शक्तिया ल्हा दुगु खनेदु। अथे खःसां तबि थःपिनिगु मुद्दायात पूवंकेत छप्पं च्वनाच्वंगु आदिवासी जनजातितय् नितिं लोभ याये जिउगु वा शिक्षा हे खः ।

अझ नं राजनीतिक एजेण्डा ज्वनाच्वंगु सामाजिक संगठनं पिने वनेमफूपिंकथं आदिवासी जनजातियात स्वयेमाः। आदिवासी जनजातितय् दथुइ यक्व संगठनत दु जातीय सामाजिक संस्थाकथं हे जक न्ह्यानाच्वंगु खःसां राजनीतिक संघर्ष यायेत धकाः स्वनातःगु महासंघथें ज्वःगु राष्ट्रिय स्तरया संस्थात ग्वाः ग्वाः दु। छगू इलय् मंकाः आन्दोलन यायेगु धकाः आदिवासी जनजातितसें थी थी संघर्ष समिति व मोर्चा नं दुथ्याना च्वंगु दु। नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ छथाय् दु। एकीकृत माओवादी, एमाले, कांग्रेस, जनमोर्चा लगायत पार्टीया आदिवासी जनजाति महासंघत दुथ्याःगु ११२६ या जनआन्दोलन ताकानिसें दुगु नेपाल आदिवासी जनजाति संघर्ष समिति, थी थी जातीय संघर्ष समितित दुथ्याःगु नेपाल आदिवासी जनजाति संयुक्त वृहद् मोर्चा, जनजातितसें आन्दोलन मयात धकाः कृष्ण भट्टचन संयोजक नेवाः न्ह्यलुवात मल्ल के. सुन्दर, डा. केशवमान शाक्य, नेवाः देय् दबूया नरेश ताम्राकारपिं नं दुथ्याःगु आदिवासी जनजाति वृहद मोर्चा फुक्कं अथें अथें च्वन धकाः थुपिं फुक्क संगठनया मेगु संयुक्त मोर्चा दयेकेमाल धकाः नं छुं ला न्ह्यः कुतः जूगु खः। तर लिपा संविधानसभाया जनजाति सभासदतय् ककसनाप सहलह यानाः निर्णय याये धाःगु खँ नं अथें फासांफुसुं जुयावन ।

More Stories Like this