इलं पतिंचा धस्वाकी

नर्मदेश्वर प्रधान

खँयाखँय्
खुँ लुखां जक मखु। झ्यालं नं वयेफु। पलिं पलिं नं वयेफु। खुँपाखें बचे जुइत मू लुखाय् जक पाः च्वनां मगाः। खुँतय् खुँ�लँ दइ। मूलुखा धकाः इपिं पियाच्वनी मखु।
खुँपाखें मुक्त जुइत खिचा लहिनां नं छु याये? खिचायात मरि नकी। लापाँय् न्ह्यच्याकी। खिचाया ध्यान मेथाय् साली। छेँय् फुक्क 'साफ' याइ। खुँतय् जुक्ति अनेक दइ। छेँजःपिंत मचाइगु वासः नतुंकी। बेहोस याइ। खुया यंकी। थज्याःगु घटना नं जू। बन्दूक क्यनाः ख्यानाः खुया यंकीपिं नं दु। थज्याःगु नं बुखँत वः, खुँतय्सं न्हून्हूगु उपाय, विधि, रणनीति छ्यलाच्वनी। खुँतय् ज्या खुइगु हे जुयाच्वनी।
नकतिनि टिभीइ छगू बुखँ न्यना। सुजाता कोइरालां थः अबु गिरिजाप्रसाद कोइरालाया नामय् प्रतिष्ठान चायेकेत्यंगु दु। घोषणा याइ। उकिया निंतिं उपत्यकाय् स्वसः प्यसः पी बुँ प्रतिष्ठानं कायेत्यनागु खँ ल्हाइ। बांलाःगु हे खँ खः। गिरिजाप्रसादया राजनीतिक व्यक्तित्व थःगु थासय् महत्वपूर्ण जुइ। उकी विवाद यानाच्वनेगु अनिवार्य मखु। सुजाता गिरिजाया म्ह्याय् खः। अबुया नामं म्ह्याय्नं कीर्ति तयेफु। सुयातं कपाः स्यायेमाःगु विषय मखु चाहे शिशमहल हे दयेका बिउसां सुनां नं पनी मखु। पनेमाःगु नं मदु ।

तर स्वनिगलय् च्वंपिंसं थौं कपाः स्याकेमाःगु खुँ वइ। स्वनिगः तराई थें फाँट फाँट बुँ दुगु थाय् मखु। प्यखेरं पहाडं घेरे यानातःगु। सीमित भूमि। शहरीकरण। थन योजना हे मदयेकुसे शहरीकरणं स्वनिगःया भूमि विवेकहीन कथं दुरुपयोग जुइ। स्वनिगःया कृषि उत्पादन म्हो जुयावनी। गुथिया जग्गात नं म्हो जुजुं वनी। उपत्यकाया सांस्कृतिक स्वरुपयात कंकाल याना बी। उपत्यकाबासीत अन्धकारय् दुनी। राणा शाहतय् उदयकालं उपत्यकाया सर्वसाधारण जनताया कृषिजन्य बुँ काइ। महल, दरबार दयेकी। थौं वहे जग्गात मियाः करोडपति जुइ सामन्तत। तर बुँया आदिथुवाः सदां दरिद्र जुइ। उपत्यकाया जग्गा जमिनप्रतिया थज्याःगु कुदृष्टि, शोषण, अतिक्रमण म्हिगः जक मखु। थौं नं यथावत तिनि। गिरिजाप्रसाद प्रतिष्ठानया निंतिं सलंसः पी बुँ स्वनिगलय् हे माःगु छाय्? कन्हय् माधवकुमार नेपाल प्रतिष्ठानया लागि निसःपी बुँ। झलनाथ प्रतिष्ठानया निंतिं स्वसःपी, प्रचण्ड प्रतिष्ठानया निंतिं स्वसः, रामचन्द्र प्रतिष्ठानया निंतिं निसःपी बुँ नं मालावइ। व नं स्वनिगलय् हे। अले छु स्वनिगःया भूमि प्रतिष्ठानतसंे हे त्वपुइकेगु? उपत्यकावासीतय्सं अले छु याः याः थें याकाः, जू जूगु तुलुतुलु स्वयाच्वनेगु ला? थौं निगू इन्च भूमिया निंतिं दाजुकिजा ल्वाइ। छ्यं ततछ्याइ। तर उपत्यकावासीत भूमिहीन जुइगु स्थिति वयेधुंकूगु दु। थनया न्ह्याथाय् स्वःसां छेँया छेँ जक। वाउँगु धइगु विनाश जुइधुंकूगु दु। छखेर जग्गा माफियातसें स्वनिगःया भूमियात खेलवाड याइ। मेखेरं फयांफक्व राजनीतिक लाकालुकुया शिकार स्वनिगःया भूमि जुजुं वइ। थौं स्वनिगःया छगू छगू इन्च जग्गा सुनियोजित, दूरदर्शी जुयाः छ्यले माःगु चुनौती दु। तर थज्याःगु चुनौतीयात चिउताः मतसे 'लूटको धन फुपूको श्राद्ध' धाः थें स्वनिगःया भूमियात मंदु कथं छ्यला वयाच्वंगु दु। स्वनिगःवासीतसें थुखे बिचाः यायेमाः ला कि म्वाः? गम्भीर न्ह्यसः लुइ ।

क्रान्तिकारी भूमिसुधारया खँ वइ। आम जनतायात आर्थिक कृषि क्रान्तिया आश जुइ। सलंसः पी बुँ अधिग्रहण यायेगु छुट, प्रतिष्ठानया लागि। थ्व छु कृषि क्रान्ति खः ला? थ्व सुयागुं विरोध मखु। सीमित भूमि दुगु स्वनिगलय् हे फुक्क यायेमाः, याकेमाः धयागु छु दु? देश मंकाः खः। गन छिं, अन नीस्वनेगु याये जिउ। देय्या विविध जुयाः विराटनगरलिसे भावनात्मक स्वापू दु। प्रतिष्ठान अन छाय् चायेके मजिल? विराटनगरय् प्रतिष्ठान चायेकेवं गिरिजाया मू म्हो जुइ ला? थ्व हीनताबोध छाय् ? मू लुखाय् दनाः जक मगाः। पौखुँपाखें नं होश यायेमाः। मू लुखां जक मखु। खुँत झ्यालं नं वयेफु। स्वनिगःया भूमियात पौखुँ, झ्याःखुँपाखें बचे यायेमाः। इलं पतिंचा धस्वाकी ।

More Stories Like this