स्वनिगःया तःचाकः लँया खँ

हेरारत्न शाक्य

राजधानी स्वनिगलय् देय्या कुंकुलामं थीथी ज्याया निंतिं च्वं वइपिं अप्वया वःलिसे बस्ति ख्वातुयाः गामय् थ्यंक न्यना वन। येँ राजधानी जुयाः स्वनिगःया स्वंगू जिल्लाय् थौंकन्हय् ३० गू लाखं मल्याक मनूत च्वनाच्वंगु अनुमान दु ।

न्हापा व आःया सरकारया विकेन्द्रीकरण नीति असफल जूगुया कारणं अले सुविधा, अवसर केन्द्रित जूगुलिं १० दँया जनयुद्धं गामय् दां दुपिं च्वने ग्यानाः थन कुहां वःगु खः। थन बनेज्या याः वइपिं, आखः ब्वं वइपिं, वासः याकः वइपिं, पिने वनेगु मौका माः वइपिं, जागीर माः वइपिं खनेदु ।

थौंकन्हय् स्वनिगलय् दुगु सुविधां यानाः दक्व मनूत गामय् लिहां मवं। थन दुने छु ज्या यायेगु दु उगु ज्याया मौका चूलाके धकाः खुँ लुच्चा धुच्चां निसें, ज्यामि ज्या याइपिं, साहु, महाजन, धनाढ्य, व्यापारी, उद्योगपतित सुविधा, सुरक्षा दुगु राजधानीइ हे वयाच्वन। ध्यबा दुपिंत सुविधा माः, सोंख यायेमाः, लः निसे धाःधाःगु न्याये दइगु बजार माः। साक्क भिंक नये दइगु होटेल रेष्टुरां माः, मोज मज्जा यायेगु थाय् माः आदि इत्यादि कारणं थन मनूत बढे जूगु खनेदु ।

थन बढे जूगु जनसंख्या कथं माःगु पूर्वाधार लः, मतः, लँ, धः अप्वयेकेगु धाःसा नगण्य रुपं जक बढे जुयाच्वन। मागया आपूर्ति याये मफयाः थन लः, मतःया हाहाकार जुइधुंकल। शुद्ध फसय् सासः ल्हायेगु हे मदया वयेधुंकल। ध्वनि व धू, कुं गाक्क हे प्रदूषण यायेधुंकल। वाउँगु बुँ ख्यः उलि मदय् धुंकल। सभ्यया चिंकथं यचुपिचुका तयेत लः माक्व मदु। ल्वहं हिति नं सरकार व जनताया वास्ता मदुगुलिं गनं लः तिकितिकि, गनं ला सुना वनेधुंकल, गन निकास मचाःगुलिं पुखू थं जुयाः गनं छ्वयेथाय् मदयाच्वंगु दु ।

स्वनिगलय् बँज्या याये जिउगु बुँ झन झन म्हो जुजुं वनाच्वंगु दु। बुँज्या याइपिंसं अन्न सयेकां मथः धकाः छेँ दयेकाः बालं तयाः कमे यानाच्वंगु खना। मनूत बढे जुयाः कन्हय् थः काय् छय् छुइपिनि नं छेँ माः धकाः छेँ दयेेकीबलय् दुगु भचा जग्गा नं मदया वनी। गुलिस्यां बुँ मियाः व्यवसायय् यानाः जिया वःगु खनेवं बुँ मीगु ज्या झन बढे जूगु खः। बुँ न्याये मीगु ज्या याइपिं दलालत बुँया व्यापारी तःधंगु बैंक, फाइनान्स, सहकारी लगे जुयाच्वंगु खनेदु। गुलिं गुलिं बुँयात प्लटिङ्ग यानाः, गुलिं छँ हे दनाः मीपिं, ततःखागु, ततःजाःगु छेँ दनाः ततःधंगु ज्याय् यक्व हे लगानी याःगु खनेदु। दां दुपिनि वयेसाथ याउँक छेँ न्यानाः याउँक च्वनीपिं दया वःलिसे शहरं पिने नं याउँक थ्यंकः वने फयेकेत व सुविधा अप्वयेकेत व्यापारीतय्सं शहरी व्यवस्था याइपिंत दवाव बियाः मेगु तःचाकः लँया खँ पित हःगु जुइ ।

छखे स्वये थःथःगु जक भागय् दुगु बुँ मी मते धाःसां पने फइ मखु। थन दुहां वइपिं मनूत नं पने फइ मखु। अव्यवस्थित रुपं आवादी बढे जुइगु सिबें व्यवस्थित रुपं शहरीकरण जुइगु जिउ ।

मेगु कथं स्वत धाःसा स्वनिगः नेवाःतय्गु आदिभूमि खः। राज्य पुनर्संरचना जुल कि थ्व थाय् नेवाः स्वायत्त राज्य जुइ। थन आः हे आदिवासी नेवाःत सिबें पिनें वइपिं मनूत आपाः जुयाः नेवाःत अल्पमतय् लाः वनेफु ।

थन सरकारय् वइपिं पार्टीया नेतात फुक्क पिने जिल्लायापिं जक दु। उपिं नेवाःत नं मखु, उमिसं नेवाःतय्त मछिनी धइगु चिउताः तइ नं मखु। उकिं उमिसं सुख सुविधा माःपिं मनूतय्गु आशय् स्वयाः बढे जूगु जनसंख्या स्वयाः शहरीकरण याना यंकेत स्वःगु जुइ ।

उकिं नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति नेवाःतय्गु सामाजिक सांस्कृतिक धार्मिक ज्याय् वहे बुँया आयस्ता न्ह्यानाच्वंगु गुथि, जात्रा, नखः आदि नीति नियम दयेके बियाः वनेमाः थें तायेका। नेवाःतय्गु अमूल्य बुँत हरण मजुइमा। नेवाःतय्सं नेवाःतय्त जक बुँ न्याये-मी याये दइकथं व्यवस्था जुल धाःसा वा नेवाः स्वायत्त राज्य मवःतले पना तयेत याकनं हे अज्याःगु छुं व्यवस्था याये माःगु आवश्यकता खनेदु। छपाँय् छधी जुयाः च्वनीपिं नेवाःतय्गु बुँ सम्पत्ति उखे लाः थुखे लाः मदयकाः नेवाः संगठन व नेवाः संस्कारय् घाः लाका बी धकाः झी सतर्क ला जुइ हे माः। उकिं नेवाः स्वायत्त राज्य मवःतले थ्व ज्यायात पना हे तयेमाः थें तायेकाच्वना ।

More Stories Like this