राष्ट्रपतियाके मदुगु अधिकार

सानुराजा शाक्य

राष्ट्रपतिं याइगु छुं नं ज्या थःगु स्वविवेकं मखु मन्त्रिपरिषद्या सिफारिसय् यायेगु व्यवस्था अन्तरिम संविधानय् न्ह्यथना तःगु दु। राष्ट्रपतिं दलतय् सिफारिशय् छुं निर्णय बीगु मखु। लोकतन्त्रया सुन्दर पक्ष धइगु विधिया शासन खः ।

लोकतन्त्रया अर्थ वाक् स्वतन्त्रता व राजनीतिक दलतय् स्वतन्त्रता जक मखु। राज्ययात विधिकथं न्ह्याकेगु नं खः। प्रधानमन्त्री माधव कुमार नेपालं राष्ट्रपति समक्ष राजीनामा बियादीगु खः। राजीनामा बी न्ह्यः जनताया नामय् याःगु संवोधन औपचारिक राजीनामा मखु। संविधानय् प्रधानमन्त्रीं याइगु राजीनामा राष्ट्रपतियात बीगु खः। प्रधानमन्त्रीं बिउगु राजीनामा राष्ट्रपतिं अस्वीकार यायेगु व्यवस्था संविधानय् मदु। उकथं हे प्रधानमन्त्री धइगु हे मन्त्रिपरिषद् जूगुलिं प्रधानमन्त्रीं राजीनामा बीवं मन्त्रिपरिषद् नं विघटन जुइगु खः। प्रधानमन्त्री छम्हेसिनं बिउगु राजीनामा धइगु नं मन्त्रिपरिषदया हे सिफारिश जूगलिं मन्त्रीतय् राजीनामा नं स्वतः जूगु खः। राष्ट्रपतियात मन्त्रिपरिषदं याःगु सिफारिशय् थःगु विवेक छ्यलाः निर्णय बीगु सुविधा अध्यादेश जारी यायेगु ज्याय् जक बियातःगु दु। नेपाःया अन्तरिम संविधानया धारा ८८ स मन्त्रिपरिषद्या सिफारिशय् अध्यादेश जारी यायेत राष्ट्रपति सन्तुष्ट जुइमाः। राष्ट्रपति अध्यादेश प्रति सन्तुष्ट मजुल धाःसा अध्यादेश जारी मयायेगु स्वविवेकया अधिकार जक राष्ट्रपतियाके दु। थुकथं राष्ट्रपतिं याइगु छुं नं निर्णय मन्त्रिपरिषद्या सिफारिशय् यायेमाःथाय् नकतिनि २५ दलया सिफारिशय् सहमतिया सरकार दयेकेत न्यान्हुया ई अप्वयेकेगु निर्णय वैधानिक मखु। प्रधानमन्त्री माधव कुमार नेपालं राजीनामा बीधुंकाः सहमतिया सरकार दयेकेत छवाःया ई तयाः राजनीतिक दलतय्त राष्ट्रपतिं इनाप याःगु खः। तर छवाः दुने सहमतिया सरकार दयेकेत दलत ताःमलात। सहमतिया सरकार मखु, सहमतिया सरकार दयेकेत ई अप्वयेकेगु खँय् धाःसा दलतय् दथुइ सहमति जुयाः न्यान्हुया ई अप्वयेकेत २५ दलया सिफारिश ज्वनाः मूख्य स्वंगू दलया नेतात राष्ट्रपतिया थाय् वन। राष्ट्रपतिं नं उमिगु मागकथं मेगु न्यान्हुया ई तनाबिल गुगु ईया नं थौं अन्तिम दिं खः। सहमतिया सरकार दयेकेत तंगु ई दुने नं सहमतिया सरकार वइगु संभावना मदु। थ्व अवस्थाय् हानं दलतय् सिफारिशय् राष्ट्रपतिं सहमतिया सरकार दयेकेत ई अप्वयेके माल, मखु धइगु खःसा थ्व मुद्दायात व्यवस्थापिका संसदं निर्णय या धकाः राष्ट्रपतिं संसदयात पौ च्वयेमाल। थ्व मुद्दा संसदय् वन धाःसा सहमतिया सरकार वइगु मखु बहुमतीय सरकारया निंतिं संसदीय प्रक्रिया न्ह्याइ। थन ल्ह्वनेत्यनागु खँ विधिया शासन खः। राजनीतिक दलतसें अर्थात संसदया फुक्क दलं धाःगु खःसां संविधानं स्पष्ट मयाःगु पलाः राष्ट्रपतिं ल्ह्वंगु दु। राष्ट्रपतिं सहमतिया सरकार दयेकेत धकाः न्यान्हुया ई अप्वयेकेगु निर्णयय् वैधानिकताया न्ह्यसः दु। लोकतन्त्रया नामय् दलतय् सिफारिसय् मखु संविधानं बियातःगु अधिकार दुने च्वनाः राष्ट्रपतिं पलाः छीगु खः। थुकिया निंतिं बरु दलतसें अन्तरिम संविधान संशोधन यानाः उकथंया व्यवस्था यायेफु। थुकथं राष्ट्रपतियात अधिकार बीगु खँय् थ्व पालय् एकीकृत नेकपा (माओवादी) नं बांमलाक फँसे जुल। राष्ट्रपतिं छगू इलय् १८ दलया सिफारिशय् मन्त्रिपरिषदं प्रधान सेनापतियात याःगु कारवाही लितकाःगु खः। व ज्या नं संविधानं मबिउगु अधिकार छ्यलाः याःगु खः। उगु इलय् थुकथंया अधिकार राष्ट्रपतियाके मदु धकाः एकीकृत माओवादीं सरकारं राजीनामा बियाः नागरिक सर्वोच्चताया आन्दोलन नं याःगु खः। तर थुगुसी नागरिक सर्वोच्चता राष्ट्रपतियाके हे दुगु प्रमाणित जुइकथं सरकार दयेकेत ई तनेत एकीकृत माओवादी पार्टी समेत राष्ट्रपतियात सिफारिश याः वन ।

थुकथंया संवैधानिक भूलं कन्हय् राष्ट्रपतियात सुपरपावर दयेका बी। थुज्वःगु खँय् राजनीतिक दलतय् ध्यान मवं। थःगु पक्षय् जुइगु ज्यायात संविधान मिचे जूसां स्वीकार यायेगु तर थःगु पक्षय् मवल धाःसा असंवैधानिक जुल धकाः हालेगुया तुक दइ मखु। थुकिं सहमति वा बहुमतीय सरकार नीस्वनेत दलत सफल मजुल धाःसा राष्ट्रपतिया अध्यक्षताय् मन्त्रिपरिषद् स्वने माल धाःसां तकं मार्ग चाःगु खः। दुगु सरकारं राजीनामा बीधुंकूगु व न्हूगु राष्ट्रिय सरकार दयेकेत दलत सफल मजुयाच्वंगु कारण मूख्य स्वंगू दलतय् दथुया अविश्वास खः। फुक्कसितं स्वीकार जुइम्ह नेताया अभावय् राष्ट्रिय सहमतिया सरकार दयेके मफुगु छगू कटु सत्य खः। तःधंगु दलया नातां सरकारया नेतृत्व यायेगु जिम्मा एकीकृत माओवादीया खः। तर माओवादीया तर्क कांग्रेसया राष्ट्रपति दु, मधेसीतय् उपराष्ट्रपति दु, एमालेया सभामुख दु धकाः थःत प्रधानमन्त्री माः धायेगु तर्क मचा तर्क जक जुइ। सेना समायोजनया खँय् एकीकृत माओवादीं हइगु कार्ययोजनाय् कांग्रेसयात लय्तायेके फत धाःसा एकीकृत माओवादीया नेतृत्वय् सरकार संभव दु। तर कांग्रेस उलि अःपुक सेना समायोजनय् सहमतिइ वइगु खँय् शंका दु ।

सेना समायोजनया खँय् एकीकृत माओवादीं नकतिनि हःगु सेना समायोजनया प्रस्तावयात कांग्रेस, एमाले लगायतया दलतसें अस्वीकार यायेधुंकल। सहमतिइ मवइगु अवस्थाय् संविधानसभां संविधान दयेकी मखु। सेना समायोजनया खँय् माओवादीं हयाच्वंगु छुं खँ निकास बीत प्रस्थान विन्दू जुइफु तर कांग्रेस एमालें थुकियात अस्वीकार धकाः प्रतिक्रिया बीवं सरकार दयेकेगु खँ तकं धरापय् लात। एकीकृत माओवादीया नेतृत्वय् सरकार दयेकेगु खःसा नागरिक पार्टी जुइमाः, वाइसियल भंग यायेमाः व कब्जा यानातःगु छेँबुँ लित बीगु खँ तःधंगु मुद्दा मखु। माओवादीयात नागरिक पार्टी जुइमाः धकाः पनेगु अधिकार मदु। जनतां हे संविधानसभाया चुनावं नागरिक पार्टी नालाः त्याका हयेधुंकाः व छकः सरकारया हे नेतृत्व नापं याये धुंकूम्हेसित थ्व कारण क्यनाः गनेगु तार्किक मजू। थुकथं हे वाइसिएलया अर्ध सैनिक संरचना भंग यायेमाःगु मुद्दाय् नं खास हे आकर्षण मदयेधुंकल। मेगु छेँबुँ लित बीगु मागय् गुलिखे माओवादीया साथ कयाः सरकारं हे ज्यंकेमाःगु मुद्दा खः। उकिया नितिं माओवादीं धाःथें आयोग व स्थानीय लागाय् दलीय संयन्त्र दयेकाः ज्यंकेगु खँय् असहमति याये माःगु मदु। थ्व फुक्कं जुयाः नं सहमतिया सरकार दइ धइगु खँय् धाःसा सुयातं विश्वास मदु ।

More Stories Like this