माधव नेपालया राजीनामा लिपा

सानुराजा शाक्य

राजनीतिक अस्थिरताया दथुइ माधव नेपालं प्रधानमन्त्री पदं राजीनामा बिउगु दु। वंगु जेठ १४ गते दुने न्हूगु संविधान दयेके मफुगुया कारण मध्ये माधव नेपालया सरकार सहमतिया मजुसे बहुमतीय जूगुलिं खः। उकिं माओवादी समेत दुथ्याःगु सहमतीय सरकारया माग व प्रधानमन्त्रीया राजीनामाया खँय् झिंस्वला ई सितिं वन। प्रधानमन्त्रीया राजीनामा धुंकाः राष्ट्रपति रामवरण यादवं जेठ २३ दुने सहमतिया सरकार दयेकेत राजनीतिक दलतय्त निर्दे शन बिउगु दु। तर सहमतिया सरकारया न्हिंन्हिं तुतः ब्वनीपिं राजनीतिक दलतसें सहमतिया सरकार दयेकेत सुनानं कुतः यानाच्वंगु खने मदु। फुक्क दलतसें हनेबःम्ह नेताया अभाव व दुपिं शीर्ष नेतातय् दथुया चरम अविश्वासं यानाः सहमतिया सरकार वइगु आशा सुना नं यानामच्वंगु खः। थुकथं सहमतिया सरकार दयेकेगु नामय् दलतय् अभ्यास बहुमतीय सरकार दयेकेगुली हे केन्द्रित जुयाच्वंगु दु। प्रधानमन्त्री नं राजीनामा बीधुंकूगुलिं न्हूगु सरकार न्ह्याथे यानाः नं दयेकेमाःगु बाध्यता राजनीतिक दलतय्त लानाच्वंगु दु। संविधानसभां संविधान दयेकेगु ज्या सरकारया राजीनामा व न्हूगु सरकार नीस्वनेगु किच्वलं लिउने लानाच्वंगु जक मखु कि आः न्हूगु सरकार गुज्वःगु स्वरुपया वइ धइगु खँय् पानाच्वनी ।

सरकार दयेकेत दलतसें वार्ता यायेगु खँय् मेमेगु खँय् सहमति मजूसां अजूचायेक छगू खँय् सहमति जुल धइगु खँ सार्वजनिक जुयाच्वंगु विषय खः राज्य पुनर्संरचना आयोगयात याकनं हे न्ह्याकेगु। संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं पहिचान व सामर्थ्यया लिधंसाय् झिंप्यंगू प्रदेशया अवधारणा बहुमतं पास यायेवं थुकियात अस्वीकार यानाः असफल याकेगु ज्याय् फुक्कं राजनीतिक दलया नेतृत्व सक्रिय जुयाच्वंगु खँ सुलाच्वंगु मदु। विशेष यानाः पहिचानया लिधंसाय् जातीय भाषिक पहिचानया लिधंसाय् थीथी प्रदेशया प्रस्ताव यायेवं थुकिया विरोधय् गनं, नामांकनयात कयाः, गनं सिमानायात कयाः, गनं अग्राधिकार व आत्मनिर्णयया अधिकार बियातःगुयात विरोध जुयाच्वंगु दु। सिमानायात कयाः आदिवासी जनजाति पुचलं नं थुकिया विरोधय् थःत थंगु खनेदत। विशेष यानाः सुनकोशी व नारायणी प्रदेश निर्माणया खँय् आदिवासी जनजातिया विरोध खनेदत। १४ प्रदेशया खँय् तुलनात्मक रुपय् नेवाःतय् संघर्ष समिति आलोचनात्मक समर्थनया पक्षय् खनेदु ।

ताम्सालिङ प्रदेशया खँय् संवैधानिक संवाद केन्द्रं वंगु शुक्रवाः याःगु छगू खुल्ला वहसय् १४ प्रदेशया निर्माणं थःगु भूमि त्यल धकाः नारायणी व सुनकोशी प्रदेश लिकयाः ताम्सालिङय् दुथ्याकेमाःगु माग तामाङ्गतय्पाखें याःगु खने दत। परशुराम तामाङ्गं अन न्ह्यब्वःगु कार्यपत्रय् नेवाःत नाप सरोकारया खँय् नेवाःतसें नं वाःचायेकेमाःगु दु। थुकी मध्ये मू खँ वय्कःया कथं ताम्सालिङ्ग प्रदेशया सिमाना नेपाःगाःया नेवाः बाहुल्य लागा (नगरपालिका व गाविस)यात त्वःताः पश्चिमय् बूढीगण्डकी, नारायणीनिसें पूर्वय् दुधकोशी व कमला खुसि, उत्तरय् चीनया स्वशासित लागा तिब्बतया सिमाना तक व दक्षिणय् चितवन सहितया पूर्व-पश्चिम राजमार्ग व उगु मुख्य लागानाप अभिछिन्न रुपं स्वानाच्वंगु तामाङ बाहुल्य वा सघन व अधिक ल्याखय् दुगु क्षेत्र हे तामाङतय्गु ऐतिहासिक क्षेत्र खः। थ्व भूभागयात ताम्सालिङ स्वायत्त प्रदेश धकाः दावी यानाच्वंगु दु। थ्व खँय् तामाङतय् संगठनत एकीकृत माओवादीया तामाङ राष्ट्रिय मुक्ति मोर्चा, एमालेया लोकतान्त्रिक तामाङ संघ, नेपाल तामाङ घेदुङ, परशुराम तामाङया ताम्सालिङ नेपाल राष्ट्रिय पार्टी, तामाङ स्वशासित संघ, नेपाल ह्युल परिषद् दुथ्याःगु ताम्सालिङ संयुक्त संघर्ष समिति छप्पँ जुयाच्वंगु खनेदु ।

ऐतिहासिकताया आधारय् तामाङतसें दावी यानाच्वंगु लागा नेवाःतय्गु ऐतिहासिक नेपालमण्डलया सिमाना दुने लाः। ऐतिहासिकताया आधार धइगु विवादास्पद आधार जक खः। ऐतिहासिकतायात मू आधार दयेकल धाःसा नेवाः प्रदेशया सिमाना व तामाङ प्रदेशया सिमानाया खँय् ओभरल्यापिङ जुइगु अवस्था दु। ऐतिहासिक प्रमाणत नेवाःतय् थें बल्लाइगु अवस्था तामाङतय् मदु। तर उमिगु सः न्यनेबलय् नेवाःतय् पक्षय् दुगु ऐतिहासिक प्रमाणयात स्वीकार यायेत नं उपिं तयार मदु। १४ प्रदेशय् दुथ्यानाच्वंगु प्रस्तावित नेवाः प्रदेशया बच्छिं मल्याक भूभाग दावी यानातःगु धकाः उगु कार्यपत्रय् थुकथं न्ह्यथना तःगु दु - 'ताम्सालिङ चानाः नेवाः प्रदेशया सीमा विस्तार - नेवाः राज्यय् व ख्वपया फुक्कं गाविसत नापं यलया नपा व गाविसत, काभ्रेया १२ गू नपा नापं गाविसत व मकवानपुरया २ गाविस तयातःगु दु। थुकी येँया १७ नपा नापं गाविस, ख्वपया २ गाविस, यलया तामाङ बाहुल्य ७ गू गाविस, काभ्रेया ५ नपा नापं गाविसत लाकातःगु दु।' थुकथं प्रस्तावित १४ प्रदेश मध्ये नेवाः प्रदेशया सीमित भूभागय् तकं तामाङतसें मिखा ब्वयाच्वंगु नेवाः प्रदेशयात तामासालिङ दुने हे कुनेगु बद्नियत नं दु ।

थुकियात समर्थन याये थें संविधानसभाया आदिवासी जनजाति सभासदतय् ककसं नं राज्यपुनर्संरचना समितिं न्ह्यब्वःगु अवधारणाय् सुनकोशी व नारायणी लिकयाः अनया भूभाग मेगु प्रदेशय् ल्वाक छ्यायेमाः धइगु माग थुकथं यानातःगु दु - 'नारायणी व सुनकोशी नांया प्रदेश म्वाः, थुगु प्रदेशया भूभागयात वल्लो किराँत, ताम्सालीङ, मगरात, तमुवान, थरुहट व शेर्पा आदि प्रदेशय् तया छ्वयेमाः।' थुकथं आदिवासी जनजाति ककसया मागय् नं सुनकोशी व नारायणी प्रदेशया भूभाग नेवाः प्रदेशय् नं तयेमाः धइगु खँ दुमथ्याः। थुकथं गनं आदिवासी जनजातितसें हे नेवाःतय्त घेराबन्दी यायेत्यंगु जकं खःला धकाः शंका जुइगु स्वाभाविक जुल ।

आःया अवस्थाय् सिमानाया विवाद तच्वल धाःसा संघीयता हे लागू मजुइगु सम्भावना यक्व दु। उलि जक मखुकि नेवाः प्रदेश छुं नं प्रदेशं घेरे याइगु अवस्था नेवाःतय्त स्वीकार जुइ मखु। सिमाना विवादया समाधान जनमत संग्रह खः। मेगु विकल्पया रुपय् नेवाः व तामाङ प्रदेश छथाय् तयाः नं प्रदेश निर्माण जुइफु। मू राजनीतिक दलतय् षडयन्त्र प्रदेश कम यानाः पहिचानया आधारय् प्रदेशत मबीगु अवस्थाय् किरात-लिम्बू, नेवाः-तामाङ, तमु-मगरतय् प्रदेशत छथाय् तयाः प्रदेश दयेकेफत धाःसां नं संघीयता ल्यंके फइगु अवस्था दु। थुकथंया प्रदेशया विरोध याइपिं जनजाति नं यक्व दु तर कमानसिं लामा थेंज्याःपिं तामाङत थुकथं प्रदेश निर्माणया पक्षय् दुगु नं सन्तोषया हे खँ खः ।

More Stories Like this