कर्कोटक नागराजाया ख्वाःपाः

बुद्धाचार्य शाक्य

प्राणी मात्रया मुक्ति यानाः सुगति तकं लाकीम्ह सुं द्यः दु धइगु खःसा उम्ह श्रीश्रीश्री आर्यावर्तलोकेश्वर करुणामय छम्ह जक दु धइगु नेपाःया थीथी धर्मालम्वीतय् धापू दु। वहे लोकेश्वरया जीवनलीला कथं नेपालय् श्री बागम्ह लोकेश्वर अर्थात् बुंगद्यःयात नेपाल समुदाय अर्थात् नेवाःतसें हना वयाच्वंगु दु। करुणामय सम्पूर्णरुप धालकि नेवाः मात्रया आस्था बुंगद्यःयात आस्था, विश्वास व श्रद्धा तयाः भक्तिभाव यायेगु व यथाश्रद्धा पूजा यायेगु याना वयाच्वंगु दु। बुंगद्यःयात भक्ति, सेवा व पूजा यायेगु अवसर सकसियां दयेमा धकाः दछिया छक्वः वसपोलयात रथय् तयाः यल नगर परिक्रमा याकेगु याना तल ।

नेपाल राष्ट्रया इष्टदेवता धकाः लिच्छवी जुजु नरेन्द्रदेवया पर्याय वि.सं. ७०० लिपानिसें हनेगु याना वयाच्वन। खसतसें रातो मत्छेन्द्रनाथ धाःसां नं नेपाल, नेपाल समुदाय अथवा नेवाःतसें करुणामय वा बुंगद्यः धकाः आत्मांनिसें वन्दना, नमस्कार, प्रार्थना व प्रणाम याना तःम्ह लोकेश्वरयागु गुलि फु उलिहे भक्ति यानाः सुथन्हापां दना वसांनिसें बहनी न्ह्यः मवःतले छुं नं प्रकारया पाप याये म्वाःलेमा व मचायेकं पाप यानागु दुसा क्षमा धकाः धायेगु याना वयाच्वन। थुकियागु लिच्वःकथं हे करुणायमया सेवा व भक्ति याना जूपिं नेवाःतय्गु आत्मा करुणा भावं जायाच्वं धइगु विश्वास याइपिं यक्व मनूत दु ।

करुणामय अर्थात बुंगद्यःया दँय् छक्वः जुइगु रथयात्राय् देव, मनुष्य, दैत्य, गन्धर्भ, नाग व राक्षसतय्सं तक नं ब्वति काइगु विश्वास याना तःगु दु। उकी मध्ये नागयागु विशेषता स्वल धाःसा बुंगम्ह लोकेश्वर अर्थात् बुंगद्यःया गलस नख्खु प्रचावती खुसिया नाग व रथयागु धमाय् टौदहया कर्कोटक नागराजा विराजमान जुयाच्वंगु धाइ। अथे हे वसपोलयागु रथय् दक्व नागत मुनाच्वनीगु व जंगल धस्वाकेगु पूर्व, पश्चिम, दक्षिण व उत्तरयागु प्यपु खिपः व रथ सालेत माःगु खिपः नं बासुुकि, सुमूर्ती, अनन्त, देवसु, नन्द, पद्म, छत्र व इष्ट च्याम्ह नाग हे खः धाइ। नागत मध्ये सहस्र फणी दुम्ह शेष नाग खःसां नं वेदवादीतय्गु पुराण कथं कश्यपया कलाः कद्रुकया सन्तान धयातःपिं नागत बासुकि, तक्षक, कुलिक, कर्कोटक, पद्म, शंखचूड, महापद्मव व धनञ्जय नांयापिं च्याम्ह खः। तर नेपाःया इतिहासकथं कर्कोटक नागराजा प्राचीन कालय् स्वनिगल नागह्रदया जुजु खः। स्वनिगलय् मानव वस्ती यायेत मञ्जुश्रीं थनया लः पितछ्वःगु इलय् कर्कोटक नागनं पिहां वनेत्यंगु खंकाः वयात ज्वनाः कापोत अर्थात् थौंयागु चोबाहाःया दक्षिणपाखे च्वंगु ख्यलय् दह दयेकाः च्वनेगु थाय् बिल धइगु किंवदन्ती दु ।

गबलय् टौदहयागु पुखू कर्कोटक नागराजायागु वासया निंतिं महामञ्जुश्रीं शंख आकार यानाः दयेका बिल, अबलय्निसे उगु पुखूया गरिमा थन्ह्यात धइगु इतिहासं हे क्यनाः दसि नं बिया वयाच्वंगु दु ।

अथे खःसां नं टौदहया वातावरणयात न लुमंके माःगु जुल। अनयागु प्राकृतिक वातावरण स्वल धाःसा उगु पुखुली अनेक प्रकारया न्या दु। अथेहे म्येय्छ्यंमायागु घाँय् न्ह्याबलें दयाच्वनीगु जुल। थ्वया नापं थीथी झंगःत ऋतुकथं वयाच्वनीगु सकसिंनं खनाच्वंगु दु। खास यानाः उगु पुखुली लःहँय् न्ह्याबलें दयाच्वनी। गुकिं यानाः उगु पुखूयागु लागाय् वनेब्यलय् मन हे याउँसे च्वनीगु अनुभव नं यक्वस्यां याःगु दयेमाः। अथेहे भौतिक वातावरण स्वल धाःसा उगु पुखू खनेमात्रं हे थःत थम्हं ल्वःमं थें अनुभव जुइ ।

टौदहया पुखुली गनं लः वयाः न्ह्याबलें जायाच्वन? उकिया मुहान गन दु? थ्व आः तक सुनां धाये मफु। गुगुं मेगु थासं लः हयां उगु पुखू चायेके फइगु मखु। आकाशं वइगु लखं जक नं उगु पुखू जाइ मखु। चायागु दुनें हे लः बुयाः जाया च्वनीगु जुल। उगु पुखू लखं जाल धाःसा अप्वःगु लः पुखूया पश्चिमपाखेच्वंगु च्वंगु धलं पिहां वनाः जःखःया बँइ सिंचित जू वनी ।

थौंकन्हय् टौदह पुखूया संरक्षण यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। अन न्या लाः वनीपिं व चाःहिउ वनीपिनिगु सेवाया निंतिं दस्तुर कायेगु नं याना हयाच्वन। थ्व थौंयागु इलं ह्वाःगु कथंया ज्या खः ।

कर्कोटक नागराजायात मञ्जुश्रीं टौदहलय् तयाबिसेंनिसें वयागु लाय्कू अन हे जुल धइगु धापू दु। झीसं स्वयेबलय् जक तःधंगु पुखू तर अन दुने तःधंगु लाय्कू दु धइगु किंवदन्ती दु।
बुंगद्यः नेपालय् हयेधुंकाः कर्कोटक नागराजाया कलाःया मिखा स्यात, नागलोकया दक्व बैद्यत क्यना स्वलं नं सुनां लायेके मफयाः छन्हु मनूयागु भेष कयाः स्वनिगलय् चाःहिउ वल। चाःहिलाः ख्वप पाखे वन। अन ज्यापु छम्ह बुँज्या यानाच्वंगु खंकाः वयात टौदहयागु सिथय् ब्वना यंकल। अन थ्यंकाः मिखा तिसिकाः थःगु लाय्कू थ्यनेवं मिखा कँ धाल। मिखा कनाः स्वःबलय् भराय्धंगु लाय्कू खनाः ज्यापु अजूचाल। थ्वया लिपा कर्काटक नागराजाया कलाः न्ह्यःने हयाः मिखा स्याःगु खँ कन। ज्यापुया व याये थ्व याये मदयाः थःगु हे न्हाय्पं लिउने च्वंगु खिति तुइकाः श्रीश्रीश्री आर्यावर्तेश्वर बुंगद्यः लुमंकाः न्हाय्पं लिउने तुइका काःगु खिति लखय् फ्वयाः मिखाय् तया बिल। पलख लिपा मिखा स्याःगु क्वलंगु चायेकल। प्यन्हु तक थुगु हे कथं वासः यासेंलि मिखा स्याःगु चबुक लात। कर्कोटक नागराजा लय्तायाः छु फ्वने धकाः न्यन तर नागराजं फिना तःगु प्वाकलं जक स्वयाच्वंगुलिं वहे प्वाकलं सिरपाः बियाः टौदहयागु दरबारं गथे यंकल अथे हे लितछ्वया हल। बैद्य जुया वंम्ह ज्यापुया धापू कथं टौदहया दुने कर्काटक नागराजाया लाय्कू दु धकाः विश्वास याना तल ।

छन्हु ज्यापु भ्वासि जुयाः वहे प्वाकलं फिनाः थःगुहे बुँइ ज्या याः वन। तांन्वया वल धकाः खःमू द्यःने प्वाकलं त्वयाः ज्या यानाच्वंगु इलय् भूत वयाः खुया यन। लिपा प्वाकलंया निंतिं भूतनाप ल्वापु जुसेंलि उगु प्वाकलं नासो कथं बुंगद्यःयाके लाः वन। बुंगद्यःयागु रथयाः क्वचायेकाः जुजु, बुद्धआचार्य व ज्यापु स्वम्हं कामरुपीठ वंगु इलय् बुंगय् यंकेगु न्ह्यव उगु प्वाकलं सुयागु खः दसि ज्वनाः काः वा धकाः क्यनेगु चलन थौं तक नं याना तल धइगु किंवदन्ती दु ।

बुंगद्यःनाप कर्कोटक नागराजाया स्वापू नेपालय् झिंनिदँ तक वा मवयाः अनिकाल जूगु हेतु सीकाः जुजु नरेन्द्रदेव, बौद्धआचार्य बन्धुदत्त व रथचक्र ज्यापु जानाः कामरुपीठ वनाः राक्षसया जुजुयागु कुलय् जन्म जुयाच्वंम्ह मचा काः वनेगु निंतिं उगुपाखे स्वयाः वंगु इलय् लँया दथुइ आकाझाकां मनूयागु भेष कयाः लँ पनाः च्वनाच्वंम्ह कर्कोटक नागराजा जुयाच्वन। जिमित लँ त्वःता बिउ धकाः धाक्वपतिकं माने मजुसेंलि छ सु गुम्ह खः? पुरुषार्थ क्यना बिउ धकाः नरेद्रदेवं धाल। अबलय् थः कर्कोटक नागराजा खः छिमिसं जिगु पुरुषार्थ स्वयेगु इच्छा जुल ला धकाः आकाश व पाताल छस्वाः जुइक तःधी जुयाः क्यन। अले बन्धुदत्तं छ गुलि तक चीधी जुइफु छक्वः स्वये धाःगु इलय् संग्वछिम्ह जुयाः क्यन। अबलय् हे वयात काचाक्क ज्वनाः बत्ताय् स्वथनाः तारण तयाः चिना बिल। कर्कोटक नागराजां थः मुक्त जुइगु निंतिं छिमिसं धाःगु खँ न्यनेगु जुल त्वःता बिउ धाल। धाःगु इलय् धाःगु ज्या याना बीमाः धकाः वाचा ल्हाकाः थःपिं हे नापं ब्वना यंकल नं धया तःगु दु। तर कामरुपीठ वनेत वन्धुदत्तं ह्यगृव भैरब साधना याःगु इलय् कर्कोटक नागराजायात नं साधना यात धकाः नं चर्चा यानातःगु दु ।

(कथहं)

More Stories Like this