डा. कमलप्रकाश मल्लया मिखाय् नेपालभाषा तःखँग्वः धुकू
नकतिनि नेपालभाषा एकेदमिपाखें पिदंगु इन्द्र मालीं सम्पादन यानादीगु "नेपालभाषा तःखँग्वः धुकू" नेपालभाषाय् छगू तःजिगु उपलव्धि जूगु खँय् निगू मत दइमखु । थुगु हे खँग्वः धुकू बारे भाषाविद डा. कमलप्रकाश मल्लं नेपालमण्डल डट कमयात प्वकादीगु बिचाः थन न्ह्यब्वया च्वना ।
१. थुगु खँग्व धुकूयात व्यवहारिक व विस्तृत दयेकेगु लिसे न्हियान्हिथं ज्यला वयाच्वंगु खँग्वःयात फयांफक्व समावेश यायेगु कुतः जूगु दु । थ्व सकतां छगुलिइ हे यायेगु थाकुगु ज्या खः ।
२. अंग्रेजी व संस्कृत पाखें कयात:गु खँग्व:त गुगु न्ववायेगु इलय् छ्यलाबुलाय् वइमखु उकियात उदारवादी विकल्प दयेकेगु थुकीया लक्ष्य ख: ।
३. सम्पादकीय म्हसीकाय् आशा यानात कथं अंग्रेजी व नेवा: भाषाय् संज्ञाया सहायक प्रविष्टिइ प्रत्यय सहितया संज्ञा जक मखसें व्युत्पति, समास वाक्यांश नं दुथ्याइ । 'गां' छगू प्रविष्टि बाहेक मेगू छुं नं प्रविष्टि Case Endings सहित मदु । अले म्हसिकाय् धयात कथं प्रविष्टि Cross referred मदु ।
४. क्रियाया प्रविष्टिइ समास, व्युत्पति व वाक्यांश आदि दुथ्याका तःगु दु तर क्रियाया प्रकार आदि (सकर्मक/ अकर्मक, योजक, प्रेरणार्थक आदि) सम्वन्धय् छुं जानकारी मदु । "च्वये" धाःगु क्रियाया स्वंगू अलग्ग प्रविष्टि दु तर गुगु क्रियाय् भूतकालय् "त" वा "ल" लितँसा च्वनी (च्वल वा च्वत जुइ) धैथेन्याःगु सामान्य जानकारी नं मदु ।
५. सत्यमोहन जोशीया न्ह्यखँय् गल्ती दु । गथेकि A Dictionary of Classical Newari (2000) द्विभाषिक अमरकोशपाखें संकलित खँग्वधुकू मखु । योर्गेन्सनया खँग्वःधुकू १९३६ या खः, कंसाकारं च्वयादी थें १९४१ या मखु ।
६. तेजरत्न कंसाकारया “म्हसीकां" परिमार्जित देवनागरीं नेपालभाषा ध्वनि विज्ञानयात पूर्ण रुपं न्याय याइ धयागु आभास ब्यू । वय्कलं थथे न्ह्यथनादीसां उदाहरण धाःसा बियादीगु मदु ।
७. गुलिखे सांस्कृतिक खँग्वः त्वःफ्यूगु दु । संग्रहित खँग्वः नं मालेत सुलभ मजू । गथेकि “द्यः गमय् तये”, “लगला चुयेके” खँग्वःत दुथ्याःगु मदु ।
८. नेपालभाषा च्वज्याय् गनं गनं छ्यलाच्वंगु अंग्रेजी व संस्कृत खँग्वः प्रचुर मात्राय् दुथ्यानाच्वंगु दु ।
९. वाक्यांस व समास खँग्वःत मालेत थाकु । गुलिं खँग्वः मेगु खँग्वःया प्रविष्टिइ दुथ्याकातःगु दुसा गुलिखेया चाहिं अलग्ग हे प्रविष्टि दु ।
१०. खँग्वः धुकुतिइ दुथ्याःगु व्याकरणिक चिं व तत्सम/तद्भव खँग्वःया मूल श्रोत आदिया संक्षिप्तीकरणया छुं सूची बियातःगु मदु ।
११. क्रिया प्रविष्टि व संज्ञा प्रविष्टि निगुलिइ नं सम्पादकीय म्हसीकाय् न्ह्यब्वयातःथेंन्याःगु मोडल पालना जुयाच्वंगु मदु ।
१२. खँग्वयाः प्रविष्टिइ मेगु खँग्वःया विस्तार व माः हना (nesting) ताःहाकः । गथेकि पेज ४९९ य् लत्या खँग्वलय् "लत्या ग्वारा" व "लत्यापा" सहायक प्रविष्टि कथं दुथ्याका तःगु दु । "लत्या ग्वारा" व "लत्यापा" खँग्वःया "लत्या" इलिसे छुं नं सम्वन्ध मदु, न त थुपिं खँग्वः "लत्या"पाखें उत्पन्न जूगु व्युत्पति खँग्वः खः न त समास हे खः ।
१३. छगु हे खँग्वः मूल प्रविष्टि व सहायक प्रविष्टिइ दुथ्याना च्वंगु दु ।
१४. व्यक्तिवाचक संज्ञा (गथेकि देशया नां) या लागि अलग्ग श्रेणी दयेका तःगु मदु ।
१५. पाश्चात्य शिक्षा दुपिं नेवाःतय् खँल्हाबल्हाय् वइगु खँग्वःनिसें कयाः चित्तधरया काव्यय् दुथ्याःगु खँग्वःतक नं थुगु खँग्वः धुकुतिइ दुथ्याका तःगु दु तर गुलिखे बोलचालया खँग्वः, खँत्वाः/खँभाय् मूल प्रविष्टि व सहायक प्रविष्टि मालेत थाकु ।
More Stories Like this
मेरिल्याण्डय् लाखय् व पुलुकिसिलिसे हन येँयाः स्यस्यः समाजं सत्यमोहन जोशीयात हन मूलयात ग्वाहालि लःल्हात मेहेन्दी च्वयेगु कासा जुइगु मचातयत मां भाय् स्यनेगु संस्था नीस्वन
