नेवाः प्रदेश असम्भव मखु

सानुराजा शाक्य

पहिचान व सामर्थ्यया लिधंसाय् झिंप्यंगू प्रदेशया अवधारणा न्ह्यब्वयेवं मू राजनीतिक दलया नेतृत्वं राजनीतिक गतिरोध पिकयाः संविधान च्वयेगु ज्या दिकाच्वंगु खः धाइ। राज्य पुनर्संरचनाया सवालयात लिउने छ्वयेगु नितिं नेपाःया मू स्वंगू दलतसें राजनीतिक असहमतिया नाटक यानाच्वंगु खः धाइ। पिनं स्वयेबलय् मू स्वंगू दल माओवादी, कांग्रेस व एमाले दथुइ प्रधानमन्त्री व सेना समायोजनाया खँय् सहमति मजुयाः राजनीतिक गतिरोध ब्वलनाच्वंगु थें च्वं। तर थ्व स्वयां नं राजनीतिक गतिरोधया खने मदुगु मुद्दा धइगु राज्यया पुनर्संरचना हे खः। तर थ्व मुद्दाय् नं खने मदय्क राजनीतिक दलतसें कालबिलया लिधंसाय् राज्य पुनर्संरचनाया संवेदनशील मुद्दायात सहमतिया नामय् यथास्थितिवादी अनुकूलय् हिलेत स्वंगू राजनीतिक दलया नेतात तयार जुइगु सम्भावना यक्व दु धइगु आशंका ल्यना हे च्वंगु दु। विशेष यानाः संविधानसभाया थीथी विषयगत समिति मध्ये राज्य पुनर्संरचना व शक्ति बाँडफाँड समितिं बहुमतया लिधंसाय् पहिचान व सामर्थ्यया लिधंसाय् झिंप्यंगू प्रदेशया अवधारणा संविधानसभाय् न्ह्यब्वयेवं संविधान दयेकेगु ज्या दिकेत मू राजनीतिक दलया नेतृत्व वर्गं राजनीतिक गतिरोध पिकयाः संविधान च्वयेगु ज्या दिकाच्वंगु खः धाइ ।

राज्य पुनर्संरचना समितिं जातीय समुदायया पहिचानया लिधंसाय् प्रदेशत प्रस्तावित यायेवं मू राजनीतिक दलया शासक वर्ग सशंकित जुयाः जातीय आधारय् राज्य पुनर्संरचना याकेगु लँ पनेत राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रस्तावयात विफल यायेगु ध्यानय् तयाः राजनीतिक गतिरोध धइगु नामय् संविधान च्वयेगु ज्या दिकाच्वंगु खः। जब जातीय लिधंसाय् मखु भौगोलिकताया लिधंसाय् न्यागू खुगू प्रदेश दयेकेगु खँय् स्वंगू दल सहमत जुल धाःसा प्रचण्डयात हे हानं प्रधानमन्त्री दयेकेमाःसां कांग्रेस तयार जुइ धकाः नं धायेगु याः। संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं न्ह्यब्वःगु प्रस्तावया विरोधय् नेपाली कांग्रेस छधी, नेकपा एमालेया छथ्वः नेतृत्व गुपिं पार्टी दुने हावी दु उपिं नं विरोधय् व माओवादीं समर्थन यानाच्वंगु दुसां राजनीतिक लेनदेनया लिधंसाय् त्वःते फु। थुकिया दसु कथं राज्य पुनर्संरचना समितिं झिंप्यंगू प्रदेशया प्रस्ताव पारित याकेत छधी जुया वःपिं माओवादीं वंगु जेठ १५ गते सार्वजनिक याःगु प्रस्तावित संविधानय् झिंनिगू प्रदेशया प्रस्ताव हःगुलिं नं क्यं। तर माओवादीयात जातीय आन्दोलनकारीतय् दवाव दतले उपिं जातीय क्षेत्रीय आधारय् प्रदेश दयेकेगु खँपाखें लिचिलेत थाकुइ। माओवादीया आधार धइगु हे जातीय, भाषिक व क्षेत्रीय उत्पीडनय् लानाच्वंपिंत अधिकार सम्पन्न यायेगु निंतिं जातीय क्षेत्रीयताया लिधंसाय् राज्य पुनर्संरचना यायेगु खँ हयेगुली न्ह्यलुवा जूगुलिं आः थत्थें हे थ्व सवालयात मत्वःतेत माओवादीयात नैतिक दवाव लानाच्वंगु दु। जातीय क्षेत्रीयताया खँ माओवादीं त्वःतेमाल धकाः अन दुने हे सः तइपिं नं दु। तर उमिगु सः आ थत्थें हावी मजूनिगु जक खः ।

थुकथं स्वंगू राजनीतिक दलया शीर्ष नेतातय् दथुइ वार्ता याकाः राजनीतिक गतिरोध मदयेकेमाल धकाः सहजकर्ताया भूमिका म्हितादीम्ह हनेबहःम्ह पद्मरत्न तुलाधरयात नं जातीय आधारय् ला प्रदेश वइ हे मखु, वल धाःसां नं थ्वहे न्यागू खुगू उत्तर दक्षिण सिमानाया लिधंसाय् वइगु खः व थुकी माओवादीं नं समर्थन याइ, आत्मनिर्णयया अधिकार, अग्राधिकार थ्व छुं नं दइ मखु धकाः न्ह्याबलें न्यंका हल धकाः धायेगु यानादी। नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया थीथी मुँज्याय् थ्व खँ वय्कलं धयादीगु दु। संघर्ष समितिया लिपांगुखुसी वंगु ३० गते सातोआकी भवनय् वृहत् मुँज्या च्वने न्ह्यः पद्म दाइ अन नापलाःगु खः। मेगु हे मुँज्या क्वचायेकाः लिहां झायेत्यंम्ह पद्म दाइनं संघर्ष समितिया मुँज्याय् थः च्वने फइमखु तर स्वंगू राजनीतिक दलया नेतातसें थ्व जातीय आधारय् प्रदेश बी मखु, थ्व अवस्थाय् नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं छु यायेगु खः, थुकिया विकल्प छु दु बिचाः यायेमाल, संघर्ष समितिया मुँज्याय् थ्व खँ एजेण्डाया रुपय् यंकाः रणनीति दयेकेमाल, थ्व खँ अन कनाबिउ धकाः जितः धयादिल। संघर्ष समितिया मुँज्याय् थ्व खँ तयेगु कुतः नं यानागु खः तर संघर्ष समितिं आः थत्थें हे थुकियात गम्भीरतापूर्वक काये फुगु मदुनि। नेवाः स्वायत्त प्रदेश हयेगु निंतिं हे ज्याझ्वःयात अप्वः केन्द्रित याना यंकेगु खँय् संघर्ष समितिया ध्यान वनाच्वंगु दु ।

पद्म दाइया व खँयात गम्भीरतापूर्वक कायेमाःगु खँय् द्विविधा मदु। तर थुकथं जातीय प्रदेश हयेगु खँय् आन्दोलनकारीतय् हे आत्मविश्वास क्वातु मजू धइगुया प्रतिनिधिपात्र कथं नं कायेमाः। जातीय आधारय् राज्य पुनर्संरचना याये मजिउ धाइपिं ब्रम्हूत माः जुइम्वाः, झी हे दथुइ ग्वाःग्वाः दु। कांग्रेस व एमाले दुने हे उज्वःपिं थःत नेवाः धाइपिं नेतात, राज्य पुनर्संरचनायात भौगोलिक लिधंसाय् जक यंकेमाः धाइपिं ब्रम्हू नेतातनाप न्हिंन्हिं ज्या सनेमाःपिंसं अझ नं पहिचानया लिधंसाय् राज्य पुनर्संरचना जुइगु खंकाच्वंगु मदु। नेपाःया प्रत्येक राजनीतिक निर्णयय् उज्वःपिं ब्रम्हूनेतातय् निर्णायक भूमिका खनाच्वंगुलिं नं राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् उमिगु उज्वःगु हे भूमिका दइगुलिं जनजातितसें धयाच्वंथें राज्य पुनर्संरचना जुइ मखुगु खनाच्वंगु खः। जनजाति धाःपिं हे मिले मजू। राई, लिम्बू, नेवाः तामांग, गुरुङ, मगः दथुइ हे जातीय लिधंसाय् दयेकीगु प्रदेशया सिमानाया खँय् ल्वापु दु उकिं जातीय आधारय् प्रदेश दयेकेगु खँ सहज मजू धकाः थुकियात अःपुक त्वःतीपिं जनजाति नेतात प्रत्येक पार्टी दुने दु। तर थुकथंया षडयन्त्र जुइ धकाः हे जातीय लिधंसाय् प्रदेश निर्माणया पक्षधरत छथाय् च्वनाः जातीय संघर्ष समितित आन्दोलनया निंतिं आधार दयेकाच्वंगु खः। पहिचानया लिधंसाय् प्रदेशत अःपुक वइ मखु धकाः हे नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति लगायत जातीय संघर्ष समितित वयाच्वंगु खः। थुज्वःगु संघर्ष समितिया आन्दोलनया कारणं नेवाः प्रदेश, थारुवान, लिम्बुवान लगायतया जातीय लिधंसाया प्रदेशत जनअनुमोदित नं खः। थुकियात संविधानं हे प्रत्याभूत याकेगु निंतिं धाःसा जनजातितय् दथुइ सहकार्य जुइमाःगु आवश्यकता दुसा नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति लगायत जातीय संघर्ष समितितसें न्ह्याकीगु संघर्षय् सम्बन्धित जातीय समुदायया प्रभावकारी सहभागिता ल्यंका तये फत धाःसा पहिचानया आधारय् राज्य पुनर्संरचना असम्भव धाःसा मखु ।

More Stories Like this