चंगुलं मुक्त जुइमफुगु नेपाः

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया राजनीति हाकनं छकः अन्यौलताय् दुबिउ वंगु दु। संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाःया भविष्य बारे न्ह्यसः दनाच्वंगु दु। क्वःछिनातःगु ई दुने संविधान पित हये मफुगु कारणं नेपाःया संविधानसभा केवल म्हगस जक जुइगु खः कि धइगु न्ह्यसः नं ब्वलना वःगु दु ।

इलय् संविधान पित महयेगु निंतिं अनेक षडयन्त्र जुल। छथ्वः यथास्थितिवादीत अझं मुलुकया राज्यसत्ताय् च्वनाः थःपिनि जाति व वर्गया हालिमुहालिया म्हगस खना हे च्वंगु दनि। मुलुकयात संघीय संरचना, जातीय स्वशासन व धर्मनिरपेक्ष मयायेगु निंतिं न्ह्यानाच्वंगु षडयन्त्रया पर्दाफास जुइ मफुत धाःसा देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातित अझ सदियौं तक थ्वह छगू जाति व वर्गया गुलाम जुयाः म्वाना च्वनेमालीगु व देय्यात अग्रगमनय् न्ह्याके मफइगु खँयात आः सकसिनं वाःचायेके हथाय् जुइधुंकूगु दु ।

क्वःछिनातःगु ई दुने संविधान पित हयेगु ज्या छाय् मजुल धइगु खँया गम्भीर चिन्तन जुइमाःगु खने दु। नेपाःया न्हू संविधानया मू आज्जु धइगु हे संघीयता, धर्मनिरपेक्षता खःसा देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्सं माग यानाच्वंगु जातीय स्वशासन खः। तर राज्य सत्ताय् न्ह्याबलें हालीमुहाली यानाच्वंपिं छथ्वः ब्रम्हूजातिया मनूतय्सं थुकियात न्ह्याबलें हे विरोध यानाच्वंगु दु। मुलुकया राज्यक्ति हावी जुइगु षडयन्त्रय् थुमिसं पञ्चायत कालंनिसें हे राज्यशक्तिया लिधंसाय् थःपिनि वर्चश्व कायम यायेगु निंतिं अनेक षडयन्त्र न्ह्याकल। इमिसं ल्हाइगु भाय्या साम्राज्य ब्वलंकेगु निंतिं देसय् दुगु अनेक मातृभाषायात गः कियाः न्ह्याथाय् नं खस नेपाली भाय् हे जक छ्यले मालीगु बाध्यात्मक स्थिति ब्वलंका बिल। हिन्दू धर्मयात राज्यं हे संरक्षण बियाः मुलुकयात हिन्दू राज्य तकं घोषणा यानाः मेमेगु धर्मयात न्हंकेगु ज्या न्ह्याकल। नातावाद, कृपावादया लिधंसाय् देय्या हरेक महत्वपूर्ण स्थानय् थःपिनि हे जातियापिं मनूत जक दुथ्याकाः थःपिनि जाति, वर्गया हित जुइकथंया राज्यया कानून व नीति नापं दयेकेत सफल जुल। हरेक महत्वपूर्ण स्थानय् थुमिगु हे वर्चश्व जुयाः देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त तःकथं उत्पीडनय् लायेवं जनतां हे आन्दोलन यानाः मुलुकय् राजनैतिक परिवर्तन हःगु खःसा न्हापांनिसें परम्परागत शक्तिया स्रोत जुयाच्वंगु राजतन्त्रया अन्त हे याना बिउगु खः ।

मुलुकय् थपाय्धंगु हिलासू वयेधुंकाः नं नेपाःया आदिवासी जनजातितय्गु हक अधिकार सुरक्षित जुइगु, राज्य सत्ताय् सहभागी जुइ फइगु स्थिति ब्वलनाच्वंगु मदुनि। मुलुक संघीयता दुने दुहां वनेगु धयागु हे सकल जनताया पहुँच राज्य सत्ताय् थ्यनी धइगु मान्यता खः। थुकिया निंतिं देय्या मूल कानूनय् हिलासू हयाः सकल आदिवासी जनजातितय्गु हक अधिकार संविधानं हे सुरक्षित यायेगु खः। तर, आन्दोलन यानाः सत्ता प्राप्त याःपि हे नं आः देय्या छगू प्रमुख शक्ति आदिवासी जनजातितय्त हक अधिकारं सम्पन्न यायेगु ज्याय् राजनैतिक शक्ति हे नं पूर्वाग्रही जुयाच्वंगु दु।
मुलुकय् राजनैतिक परिवर्तन वःगु खःसां सामाजिक व राजनैतिक सोचाइलय् परिवर्तन मवःगु कारणं देश माःकथं अग्रगमनया लँपुइ न्ह्याये फयाच्वंगु मदु। मुलुकयात छगू तरिकां बन्दी याना तयेत छगू इलय् खस व ब्रम्हू जातिया मनूतय्सं निर्णायक भूमिका म्हिताच्वंगु खँय् विवाद मदु। थ्व हे अहंकारवादीतय्गु ब्यवहारं नं मुलुकय् राजनैतिक आन्दोलन जुयाः मुलुकय् परिवर्तन वःगु खँय् विवाद मदु। तर मुलुकय् परिवर्तन वयेधुंकाः नं इमिगु ब्यवहार भिनावःगु आभास धाःसा आम जनतां याये फयाच्वंगु मदुनि ।

मुलुकय् ब्वलनाच्वंगु खस अहंकारवाद, षडयन्त्रकारी ब्राम्हणबाद व अति हिन्दूवादीतय्गु विरोधय् आन्दोलन जूगु व थुकियात हे परिवर्तन यायेत आन्दोलन जुयाः परिवर्तन वःगु खः। तर मुलुकया प्रभावशाली पार्टीया नेतृत्व फुक्कं छगू हे जाति ब्रम्हूतय्गु ल्हातय् लानाच्वंगु कारणं व मुलुकया शीर्षस्थ निजामति कर्मचारी दुने नं थुगु हे जातिया मनूतय्गु बाहुल्यता दुगु कारणं मुलुकं बिचाः यानाकथं हिलासू हये फयाच्वंगु मदु। सैद्धान्तिक व बैचारिकरुपं मुलुकय् परिवर्तनया खँ चर्चाय् दुसां ब्यवहारिक रुपं थ्व ज्या जुइ मफयाच्वंगुया मू कारण हे छगू जाति ब्रम्हूतय्गु राज्य शासनय् आधिपत्य दयाच्वंगुलिं खः धइगु खँ आः प्रमाणित हे जुइधुंकल। संविधानय् न्ह्याथेंज्याःगु परिवर्तन हयेत नं थुपिं तयार। अझ हिन्दू राज्यया नामय् जुजुयात सक्रिय यायेत तकं थुपिं तयार जुयाच्वंगु दु तर मुलुकयात जातीय स्वशासन बियाः अग्रगमनय् यंकेत धाःसा तयार मदु।
मुलुक आः परिवर्तनया महत्वपूर्ण मोडय् थ्यनाच्वंगु दु। मुलुकय् वःगु राजनैतिक परिवर्तन लिपा जनता सार्वभौम जूगु कारणं संविधान जनतां हे दयेके धयाच्वंगु दु। तर आः तकया अनुभव कथं देय्या संविधान दयेकेगु थासय् स्वंगू राजनैतिक पार्टीतय्गु अहम भूमिका जुयाच्वंगु दु। थुगु स्वंगू पार्टीया स्वम्ह ब्रम्हू नेतातय्गु भरय् आः नं संविधान दयेकेगु खँ अलमल जुयाच्वंगु दु। छम्ह ब्रम्हू नेताया असहमतिं नेपाःया जनतायात सत्ताय् थ्यंकेत निर्माण जुइमाःगु संविधान निर्माण जुइ फयाच्वंगु मदु। थुकथं जनतां दयेकी धयातःगु संविधान स्वम्ह ब्रम्हूतय्गु मिलोमतोय् निर्माण जुयाच्वंगु वास्तविकता खः। थ्व कारणं आः थुमिसं
राजनैतिक सहमतिया नामय् देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्गु हक अधिकार कुण्ठित जुइगु संविधान पित हल धाःसा थ्व आम जनतायात स्वीकार्य मजुइगु खँय् नं इमित इलय् हे सचेत यायेमाःगु दु। उकथं हे देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्सं नं थःपिनिगु हक अधिकार संविधानं सुरक्षित यायेमाःगु व थःपिनि हक अधिकारपाखें छुं नं कारणं बञ्चित जुयाच्वने म्वाःलेमा धइगु खँय् नं सकलें सचेत जुयाच्वने फयेमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this