आः पिहां वइ ला न्हूगु संविधान?

सुरेश मानन्धर

अनमिनया पुलांम्ह प्रमुख इयान मार्टिनं नेपाः त्वःते त्ययेकाः धया थकूगु खँ खः, नेपालय् राजनीतिक पार्टीतय्सं छुं महत्वपूर्ण खँय् सहमति मयात धकाः आँटे थ्यंक मचाःसां जिउ, छाय्धाःसां उमिसं ई दत्तले सहमति मयाःसां अन्तिम इलय् वयाः सहमति यानां तुं त्वःती ।

वास्तवय् नेपाःया राजनीतिक नेतातय्त नेपाःमितय्सं म्हमसिउसां इयान मार्टिनं धाःसा बांलाक हे म्हसीकेधुंकूगु जुयाच्वन। अय् जुयाः हे म्हीग संविधानसभाया म्याद थपे यायेगु बारे जूगु विवादय् नं अन्तिम सेकेण्डय् वयाः पार्टीतय् दथुइ सहमति जुल व इयान मार्टिनं धया थकूगु खँ हानं छक्वः पुष्टि जुल ।

आः थ्व दछिया दुने नं छुं चमत्कार जुयाः संविधान तयार हे जुल धाःसां उकिया दकलय् महत्वपूर्ण धारा तयार यायेगु ज्या धाःसा थथे हे अन्तिम इलय् वयाः जक जुइगु खँय् शंका मदु। छखे तोके यानातःगु न्हि कुन्हु ग्वसाः ग्वयातःगु समारोहय् राष्ट्रपति न्हूगु संविधान जारी यायेत पियाच्वंगु दइ, मेखे वहे इलय् सुं छम्ह नेताया छेँय् च्वनाः राजनीतिक नेतात अन्तिम धाराया खँय् विवाद यानाच्वंगु दइ। आखिर जि हे मजिसेंलि लास्ट आवरय् सहमति जुइ व संविधान जारी जुइ। न्ह्यागुं महत्वपूर्ण खँ अन्तिम घडीइ वयाः जक निर्णय यायेगु नेपाःमितय्गु मौलिक बानी हे जुइधुंकल ।

म्हीग नं अन्तिम इलय् वयाः संविधानसभाया म्याद दछि तनेगु निर्णय जुल। निर्णय जुइवं हे मनूतय्सं धायेगु शुरु याना हल - संविधान ला थ्व दछिइ नं दयेकी मखु थुमिसं। म्याद थपे जूसां थपे जूगु म्यादया अवधि दुने संविधान वइ धकाः मनूतय्सं अझ नं पत्याः यानाच्वंगु मदुनि ।

वास्तवय् सर्वसाधारण मनूतय्सं यानाच्वंगु थ्व अनुमान गलत मखु। देय्या नेतात गुलि घटिया धइगु खँय् लिपा थःत नं छुं अवसर वइ तिनि ला धकाः आशा यानाच्वंपिं छुं बुद्धिजीवीतय्के सिबाय् सर्वसाधारणयाके भ्रम मदयेधुंकल। निदँ न्ह्यः सरकार गठन यायेगु ज्याय् नेतातय्सं क्यंगु खिचा ल्वापु खनेवं हे सर्वसाधारणं धाःगु खः, आः निदँया दुने संविधान वइ मखुत धकाः। म्हीग गुगु माहौलय् संविधानसभाया म्याद दछि थपे यायेगु ज्या जुल, व खनाः नं सर्वसाधारण मनूतय्सं धायेगु शुरु याना हयेधुंकल, आः थपे जूगु दछिइ नं थुमिसं संविधान दयेकी मखुत ।

वास्तवय् आः वइगु दछिया दुने संविधान दयेके मफइगु कारणत नं झीगु न्ह्यःने यक्व हे दु। दकलय् न्हापां ला सेना समायोजनया हे खँ वइ। माओवादीया फुक्क सेनायात राष्ट्रिय सुरक्षा निकायय् समायोजन याये मफइगु खँ एमाले व कांग्रेसं धयाच्वंगु दु। देय्या थीथी शिविरय् माओवादीया १९ हजार सेना ज्या मदयाः निभाः पानाच्वंगु दु। तर एमाले व कांग्रेसं धाःसा मुक्कं न्याद्वः लडाकुयात जक समायोजन याये फइ धकाः समायोजनया लँपु पना तःगु दु ।

वास्तवय् कांग्रेस व एमालें समायोजन यायेगु थाय् हे मदुगु कारणं समायोजन याये मखु धयाच्वंगु मखु। माओवादी लडाकुयात समायोजन याके हे मबीगु, बरु थुमित अथें हे सुकू गंका छ्वयेगु नियत कथं उमिसं समायोजनया ज्यायात न्ह्यःने यंका मच्वंगु खः। छगू तथ्यांक कथं आः नं नेपाली सेनाय् २० हजार जवानया दरबन्दी खाली जुयाच्वंगु दनि। सशस्त्र प्रहरीइ ७ हजार पद खाली जुयाच्वंगु दुसा जनपद प्रहरीइ २२ हजार पद खाली जुयाच्वंगु दु। थ्व फुक्क छथाय् तयेबलय् देशय् अझ नं ४९ हजार सुरक्षाकर्मीया माग जुयाच्वंगु खने दनि। ४९ हजार सुरक्षाकर्मीया माग आः हे दुगु देशय् १९ हजार लडाकुयात समायोजन यायेत छाय् थाकुयाच्वन? थ्व वास्तवय् याये मफयाः मखु याये मास्ते मवयाः मजुयाच्वंगु समायोजन खः। माओवादीया १९ हजार लडाकु आकाशं कुहां वःपिं मखु, विदेशं वःपिं मखु। उपिं थ्वहे नेपालय् जन्म जूपिं नेपाली जनता खः। रोजगारी मदयाः हे थुपिं माओवादी जनसेनाय् लगे जूवंपिं खः। थुमित सुरक्षा निकायय् रोजगारी बीत छुकिया आपत्ति? थुपिं छुं दँ तक माओवादी शिविरय् च्वनाः सैन्य तालिम तकं कयातःपिं जूगुलिं थुमित नेपाली सेनाय् वयेत अयोग्य धायेगु ला खँ हे जुइ मखु ।

गन तक थुपिं राजनीतिक रुपं प्रशिक्षितपिं जुइ धइगु खँ दु, उमित बियातःगु प्रशिक्षणं मुलुकयात छुं हे हानी याइ मखु बरु अझ बल्लाकेगु ज्या याइ। थुमित बियातःगु प्रशिक्षण धइगु गणतन्त्र, संघीय व्यवस्था व धर्मनिरपेक्षताया बारे हे जुइमाः। थ्व धइगु ला नेपाली जनतां आन्दोलन यानाः प्राप्त यानातःगु उपलब्धीत खः। नेपाली जनतां थःपिनि उपलब्धी कथं स्वीकार यानातःगु गणतन्त्र छु खः, संघीय व्यवस्था छु खः व धर्म निरपेक्षता छु धकाः बियातःगु प्रशिक्षणं गन सुयात हानी याइ? आः दुपिं नेपाली सेनायात नं ला राजतन्त्र छु खः व सु खः धकाः प्रशिक्षण बियातःगु खः नि। उमित छु धायेगु?

राजतन्त्र बचे यायेमाः धकाः प्रशिक्षण बियातःपिं सैनिकत खनाः ग्यायेम्वाःगु, अले गणतन्त्र बचे यायेमाः धकाः प्रशिक्षण बियातःपिं लडाकु खनाः ग्यायेमाःगु?

माओवादी लडाकु दस्ताय् दुपिं आपालं जवानत आखः मसःपिं खः। उमिसं माओवादी नेतातपाखें कयातःगु शिक्षा मेपिंत परिवर्तन हे याइ कथं छ्यले फइ धकाः आशा याये थाय् मदु। उकिं उपिं खनाः ग्यायेमाःगु खँ मदु। यदि विश्वास हे मयाना धइगु खःसा उकिया ला वासः हे मदु ।

देय्या थीथी शिविरय् च्वनाच्वंपिं लडाकुतय्त माओवादी नेतातय्सं बरोबर वनाः तालिम बियाच्वन धकाः नं एमाले व कांग्रेसया नेतातय्सं द्वपं बीगु याः। थ्व नं तसकं हास्यास्पद द्वपं खः। लडाकु शिविरय् वनाः तालिम बी न्ह्याःसा एमाले व कांग्रेसया नेतात नं वनाः बिउसां जिउ। थ्व अधिकार उमित नं दु। सरकारयात ला झन् हे दु। छाय्धाःसां थ्व शिविरत आः सरकार मातहतया विशेष समिति अन्तर्गत वयेधुंकल। तर आः तक सुं छम्ह मन्त्रीं थ्व शिविरय् वनाः अन च्वंपिं लडाकुतय्त छुं विषयय् तालिम बिउगु दु ला? आः तक प्रधानमन्त्री छक्वः गबलें वनाः थ्व शिविरय् च्वनाच्वंपिं लडाकुतय् अवस्था छु जुयाच्वन धकाः स्वः वंगु दु ला? एमाले व कांग्रेसं ला थ्व लडाकुतय्त आः तक गबलें नं सरकारया लडाकु धकाः स्वीकार हे याःगु मदुनि। उमिसं न्ह्याबलें नं थुमित माओवादी लडाकु हे धायेगु यानाच्वंगु दनि। जब जब थ्व शिविरय् माओवादी नेतात दुहां वनी, तब तब जक कांग्रेस व एमाले नेतातय्सं धया हइ - सरकारी भत्ता नयाच्वंपिं लडाकुतय् शिविरय् माओवादी नेतात छाय्?

प्रधानमन्त्री माधव नेपालं थःगु राजीनामाया झ्वलय् छगू अजूचायापुगु शर्त तःगु दु - माओवादीं याकनं हे शिविर खाली याना बीमाः। वास्तवय् शिविर खाली यायेत सरकार गुलि आतुर खः व स्वयां नं अप्वः माओवादी आतुर जुयाच्वंगु दयेमाः। तर सरकारं हे शिविर खाली याके मबिउसा माओवादी याकःचां जक गय् यानाः खाली याइ? जब लडाकुत फुक्क सरकारया थीथी सुरक्षा निकायय् समायोजित जुइ तब शिविर एक मिनेटं खाली जुइ। एमाले व कांग्रेसं थुइकेमाःगु खँ छु धायेबलय् आः शिविरय् च्वनाच्वंपिं लडाकुत युद्ध बूगुलिं कुनातःपिं बन्दीत मखु। उमित उचित व्यवस्थापन यायेगु धइगु सहमति जुयाः हे शिविरय् तये हःगु खः। उपिं फुक्क युद्धकलाया ज्ञान दुपिं खः। बम, जिलेटिन, बारुदी सुरुङ्ग थेंज्याःगु विश्वंशक ज्या यायेगु तालिम कयातःपिं मनूत खः। उमित म्येय् व दुगुचा थें शिविरं अथें पितिना छ्वत धाःसा उमिगुपाखें भविष्यय् गज्याःगु संकट पिहां वइ, उकिया बारे एमाले व कांग्रेसं गबलें अन्दाज तक नं याःगु दु ला?

उकिं सेना समायोजनया खँय् अझ नं विवाद जुइ तिनि। सेना समायोजनया खँ सिमधःतले संविधान वइगु खँ हे मंत। अय् जूगुलिं देय्या सर्वसाधारण मनूतय्सं नेतातय्त अविश्वास यासें थ्व दछिं नं संविधान वइ मखु धकाः गुगु धयाच्वंगु खः, उकियात पत्याः यायेगु हे स्वास्थ्यवर्धक जुइ ।

More Stories Like this