देस स्यन ब्यक्तिया शासनं

सानुराजा शाक्य

नेपाःयात वंगु २४० दँनिसें हे संक्रमणय् न्ह्यानाच्वंगु देस धाःसां जिउ।जबतक ब्यक्तिया शासन न्ह्यानाच्वनी उबलेतक संक्रमणकाल दयाच्वनी। यदि ब्यक्ति तसकं हे सक्षम राष्ट्रिय नेता (लिडर) खःत धाःसा ब्यक्ति जूसां वयागु निर्णय जनताया नितिं पाच्य जुइ। थुज्वःपिं राष्ट्रिय नेतात विश्वय् म्हो जक जुइ। नेपाःया सन्दर्भय् उज्वःपिं नेता आःतक व हे मवनि। राष्ट्रिय नेताया विकास मजूगु अवस्थाय् यदि देसयात लोकतान्त्रिक विधिं चले यायेफत धाःसा नं देस सुथांलाक न्ह्यानाच्वनी। तर राष्ट्रिय नेता नं मदुगु विधिया शासनं नं देस मन्ह्यात धाःसा उज्वःगु देसया हविगत नेपाःया थें हे जुइ गुगु वंगु २४० दँनिसें निरन्तर जारी हे जुयाच्वंगु दु। उकिया अन्तया नितिं हे जनसहभागिता दुगु संविधानसभां संविधान हयाः देसयात विधिया आधारय् न्ह्यायेमाः धकाः जनतां जनआन्दोलन जनयुद्धयात साथ बिउगु खः। तर विडम्बना अझ नं मुलुक उगु लँपुइ न्ह्याये फयाच्वंगु मदु ।

राजतन्त्र सक्रिय जूगु इलय् निर्णयकर्ता राजपरिवार व राजा जुइगुलिं उगु इलय् विधिया शासन दइमखु। विधिया शासनया अर्थ विधान अन्तर्गत शासन संचालन यायेगु जक जुइमखु। उज्वःगु विधान ब्यक्तिविशेषयात शक्तिशाली दयेका छम्ह ब्यक्तिं याःगु निर्णययात हे शिरोधार्य याइगुयात विधानं बिउगु धाःसां व विधिया शासन मखु, लोकतान्त्रिक विधिया शासन मखु। उकिं राजाकालय् वा राणाकालय्या शासनकालयात विधिं न्ह्याःगु शासन धकाः मकाः ।

पंयातयया इलय् व राणातय्गु इलय् तकं विधानया ब्यवस्था दुसां उज्वःगु विधानं जनताया धारणाय् निर्णय मखु ब्यक्ति विशेषया तजलबिइ निर्णय यायेफइगु ब्यवस्था यानातःगुलिं व नं विधिया शासन मखु। उकिं उगु इलय् नं देसयात अधिकार सम्पन्न, समृद्ध याये मफुगु खः। उकथं हे ०४६ सालया जनआन्दोलन धुंकाः नं विधिया शासन मन्ह्याः। ०४६ साल धुंकाः न्हापा स्वयां विधिया शासनयात थापना यायेगु कुतः याकेत जनआन्दोलन जूगु खः। तर विधिं राजनीतिक दलतय्त निर्देशित यानाः देस न्ह्याकेमाःथाय् राजनीतिक दलया अमुक अमुक नेतातय् निर्णयया आधारय् मुलुक न्ह्याकेत स्वल परिणाम झीसँ फया हे च्वना। ०४७ साल धुंकाः संविधान दयेकेगु इलय् हे विधि स्थापना जुइमफुत। राजनीतिक दलया प्रतिनिधिया ल्याखय् छगू समुदायया वर्चस्व जुइकथंया आयोग मार्फत वःगु संविधानय् यक्व गथः ब्यना वंगु कारण नं व हे खः ।

वर्तमान संक्रमणकालं देसयात गुखे यंकी धकाः कल्पनातकं याये मफइगु अवस्थाय् मुलुक थ्यना च्वंगु दु। विधिया लिधंसाय् देसयात संक्रमणकालं मुक्त यायेगु स्वयां अमूक नेतातय् इच्छाय् देसयात न्ह्याकेत स्वयाच्वंगु दकलय् कुंखिनेमाःगु ज्या जुयाच्वंगु दु। मूल रुपं स्वंगू दलया गुम्ह नेतातय् बिचाः ज्वःलात धाःसा सरकार संविधान फुक्क न्ह्याइगुकथं वन्धकय् तयाच्वंपिं नेतात हे मुलुकया नितिं वाधक खः। विधियात पनाः ब्यक्तिं थः यःथे न्ह्याकेत स्वयाच्वंगुलिं देस अनिर्ण, अन्यौलता व अनिश्चित भविष्यया ग्वफसय् तुनाच्वंगु खः। उज्वःगु निर्णय याइपिं स्वंगू दलया नेतात फुक्कं ब्रम्हू जूगुलिं देसयात सास्ति जूगु धकाः आरोप प्रमाणित जुइगु क्रमय् दु ।

विधियात नालामकासे क्वथाय् गुम्ह ब्रम्हू च्वना याःगु निर्णय नं देसयात विधिया शासन दयेकेत ग्वहालि याइमखु। राजनीतिक दलया नेतातय् भूमिका धइगु विधिया शासन न्ह्याकेत ग्वहालि यायेगु खः। विधियात स्यंकाः थः यःथे निर्णय याकेत स्वयेगु म्हिगः राजाया निरंकुश शासनया थासय् छम्ह मखु गुम्हेसिया अधिनायक न्ह्याकेगु खः। थौं स्वंगू दलया दथुइ खँ मिले मजूगु मखुकि स्वंगू दलया अमूक अमूक नेतातय् दथुइ खँ मिले मजूगुयात दलीय सहमति मजूगु कथं न्ह्यब्वयाच्वंगु नं विधियात हाचां गाःगुया प्रमाण खः। थुकिया कमजोरीयात ज्वनाः वर्तमान सरकार न्ह्यानाच्वंगु खः। संविधानसभाला जिगु चाहना हे मखु
माओवादीं जिद्दि याःगुलिं माओवादीयात हयेकेत स्वःगुलिं जक स्वीकार यानाःगु खः धकाः न्ववाइम्ह प्रधानमन्त्रीयात लुकुंबिया च्वनेमाःगु घटनां विधिया शासनया उल्लंघन यायेबलय् गथे जुइयः धकाः जक क्यंगु खः। संविधानसभाया चुनावय् त्यानावंम्ह प्रधानमन्त्री मजूगु कारणं संविधानसभा प्रति प्रधानमन्त्रीया लगाव मदुगुया प्रमाण नं खः। नेपाःया ब्रम्हू नेतात विधिया शासन थापना यानाः जनतायात शक्ति सम्पन्न यायेगु ज्याय् थःपिं मदु धइगुया दसूकथं नं प्रधानमन्त्रीया अभिब्यक्तिइ खनेदु। संविधानसभां स्वयां छुं ब्यक्ति च्वना आयोग मार्फत संविधान दयेकेत लालायित नेतातय्त संविधानसभाय् फुक्क पक्षया प्रतिनिधित्व दयाः संविधान दयेकेगु गुलि मयः धइगु नं क्यं। यदि आयोग मार्फत संविधान दयेके दुगु खःसा नेपाःया उत्पीडित ल्यूनेलानाच्वंगु जातीय व भाषिक समुदाययात त्यला शासन याये दइगु विधान दयेके दइगु खइ तर संविधानसभां दयेकेबलय् उज्वःगु फाइदा काये खनीगु मखत। उकिं थुज्वःगु सकतां खँयात ध्यानय् तयाः ब्रम्हूत सफल फुक्क जातीय प्रतिनिधित्व दइगु निकाय असफल याना क्यनेगु षडयन्त्रया लिउने हे संविधानसभायात स्याना छ्वयेगु कुतः जकं खःला?

संविधानसभां संविधान हयाः शासन न्ह्याका: दुगु खःसा विधिया शासन स्थापित यायेत ग्वहालि जुइगु खः। गुकें यानाः राजनीतिक दलया अमूक नेततय् निर्णयया आधारय् देस न्ह्यायेगु प्रवृत्तियात त्वाथलेत जनताया प्रतिनिधित दुथ्याःगु संविधानसभां न्हूगु संविधान दयेके बिइमाःगु खः। संविधानसभा असफल जुल धाःसा थःगु थासय् थःपिसं हे विधिया शासन न्ह्याकेत जनता हे न्ह्यचिलेगु अवस्था नं मवइ धाय् मफु। थुज्वःगु अवस्था वल धाःसा नेवाः लागाय् नेवाः राज्य विधिवत रुपं न्ह्याकेत नेवाःत नं तयार जुइगु खः कि?

More Stories Like this