अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलय् नेपाः

सुरेश मानन्धर

संयुक्त राष्ट्र संघया सुरक्षा परिषद्य् नेपाःया बारे शक्तिशाली राष्ट्रतय् दथुइ तकं मतभेद जुल। नेपालय् सक्रिय अनमिनया म्याद प्यला थपे यायेगु धकाः नेपाः सरकारं याःगु निर्णययात संशोधन यानाः प्यला मखु खुला म्याद थपे यायेमाः धासें बेलायतं प्रस्तावयात चीन व रुसं विरोध यात। थ्व स्वंगुलिं देय्त राष्ट्र संघीय सुरक्षा परिषद्या स्थायी समितिया दुजःत खः। अन दुने वःगु थ्व प्रस्ताव व उकिया विरोधय् वःगु सःयात ध्यान तयेगु खःसा नेपाःया मामिला आः दक्षिण एशियाली क्षेत्रीय लागा तोडे यानाः अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलय् तकं प्रवेश जुइधुंकुगु खँ प्रस्ट जू ।

नेपाःया मामिलाय् न्ह्याबलें भारत, चीन व अमेरिकां जक न्ववायेगु याना वयाच्वंगुली आः रुस नं थपे जूगु दु। नेपालय् अनमिन दुहां वयाः ज्या यानाच्वंगु भारतयात मयः। छाय्धाःसां छगू ला भारतं नेपाःयात थःगु सुरक्षा घेरा दुने लाःगु देश कथं कयातःगु दु। मेगु, अनमिन मार्फत नेपालय् अमेरिका हावी जुइगु खः लाकि धइगु चिउताः भारतयात दु। संसारया आपालं देशय् राष्ट्र संघया वसः पुनाः अमेरिका सक्रिय जुयाच्वंगु यथार्थ सकस्यां सिउ ।

थःगु जःलाखःला देशय् अमेरिका सं वइगु चीनयात नं मयः। छाय्कि अमेरिकां नेपालय् वयाः छुं नं गतिविधि याइसा उकिया मेगु छगू ब्व चीनपाखे नं स्वयाच्वंगु हे दइ। चीनयात प्यखेरं घेरे यायेगु अमेरिकाया पुलांगु हे नीति जुल। उकिया लागिं नेपाः नं मदयेकं मगाः। उकिं नेपालय् अनमिन सक्रिय जुयाच्वंगु बारे चीनं न्वमवाःसां थ्व वयात मयः धइगु खँ ला आः सुरक्षा परिषदय् सी हे दत ।

सुरक्षा परिषदय् चीनया नापनापं रुसं नं न्ववाना हल। थ्व धाःसा न्हूगु विषय जूगु दु। थुकिया स्वता कारण दयेफु। छता, रुस भारतया पुलांम्ह मित्र राष्ट्र खः। शीत युद्ध कालय् पाकिस्तान अमेरिकाया क्याम्पय् खःसा भारत तत्कालिन सोभियत संघया क्याम्पय् खः। सन् १९५५ य् नेपालं राष्ट्र संघया सदस्यता माग याःबलय् सोभियत संघं नेपाःयात भारतया हे छगू अंग देय् जूगु कारणं थ्वयात बिस्कं राष्ट्रया मान्यता बी दइ मखु धकाः विरोध याःगु खः। सम्भवतः वहे मित्रताया कारणं भारतयात मयःगु अनमिन विरोधय् रुसं न्ववाःगु जुइफु ।

निता, सुरक्षा परिषद्य् अनमिनया म्याद खुला थपे यायेमाः धकाः बेलायतं गुगु प्रस्ताव तल, व छगू कथं अमेरिकां हे तःगु प्रस्ताव खः। थौंकन्हय् विश्व दबुली बेलायत व अमेरिका छगू हे देय् थें जुयाः सक्रिय जुयाच्वंगु सकस्यां सिउ। अमेरिकी राष्ट्रपति बाराक ओबामां ला बेलायतयात युरोपय् थम्हं दकलय् पत्याः यायेबहःम्ह पासा धकाः घोषणा हे यानातःगु दु ।

स्वता, थौंकन्हय् विश्व रंगमंचय् अमेरिका व युरोप त्वःताः मेगु छगू नं शक्तिशाली देतय् पुचः जन्म जूगु दु - ब्रिक। थुकी ब्राजिल, रुस, भारत (इण्डिया) व चीन दुथ्याः। थ्वहे प्यंगू देय्या न्ह्यःनेया छगः छगः आखः क्वकयाः थ्व अघोषित पुचःया नां 'ब्रिक' धकाः तयातःगु खः। थ्व प्यंगुलिं हे थौंकन्हय् अति तीव्र गतिं आर्थिक विकासया लँय् ब्वाँय् वनाच्वंगु शक्तिशाली देय्त खः। थ्व प्यंगू देय् मिले जुल धाःसा विश्वया अर्थतन्त्र वाराक्वारां संकेफु। अय् जूगुलिं नं अनमिनया बारे चीन व भारतया छु बिचाः खः रुसं नं वहे बिचाः तःगु जुइफु ।

अनमिन मार्फत यदि नेपालय् अमेरिका सक्रिय जुल धाःसा उकिं चीनयात अस्थिर याना बीफु। छाय्धाःसां नेपाः चीनया स्वशासित लागा तिब्बतलिसे स्वाः। नेपालय् च्वनाः तिब्बतयात ग्वाकाच्वने अःपु। यदि तिब्बतय् अशान्ति ब्वलन धाःसा उकिया मिं चीनया मेमेगु लागा नं प्रभावित जुइफु। हंगकंग, उइगुर गुगुं नं इलय् चीन प्रशासन विरुद्ध दना वयेफु। अय् जूगुलिं तिब्बतयात चीनं थःगु अतिकं संवेदनशील लागा कथं कयातःगु दुसा अमेरिकां थ्वहे संवेदनशील लागाय् ल्हाः तयाः चीनयात कमजोर यायेत स्वयाच्वंगु दु। थ्व इलय् छुं जुयाः चीन कमजोर जुल धाःसा उकिया लिच्वः अन्तर्राष्ट्रिय रुपं हे लाः वनी व अन्ततः थुकिं ब्रिकयात नापं कमजोर याना बी। अतः नेपाःया मामिलाय् चीन, भारत, अमेरिका व युरोपियन युनियनया चिउताः अप्वया वः थें आः 'ब्रिकं' नं ध्यान तइगु सम्भावना खने दया वःगु दु ।

नेपालय् सक्रिय थीथी देय् व पुचःत मध्ये युरोपियन युनियनया सक्रियतायात अमेरिका व भारतं खास मययेकू। छाय्धाःसां उमिगु दृष्टिकोणय् युरोपियन युनियन माओवादी प्रति माक्व स्वयां अप्वः लचक दु। माओवादीलिसे युरोपियन युनियनया व्यक्तिगत स्वापू जक बांलाःगु मखु, गुलिखे मुद्दात नं ज्वः लाः। गथे कि संघीयता सम्बन्धी मुद्दा। नेपालय् संघीय व्यवस्था लागू यायेगु माओवादीया मुद्दायात धाथें समर्थन यानाच्वंगु अन्तर्राष्ट्रिय समुदाय धइगु युरोपियन युनियन हे जक खः। नेपाःया संघीय व्यवस्था क्वातुकेगु विषययात कयाः युरोपियन युनियनं आपालं दां नं खर्च यानाच्वंगु दु ।

अथे हे धर्म निरपेक्षताया सवालय् नं युरोपियन युनियनया तःधंगु समर्थन दु। तर थुकिया लिउने धाःसा युरोपया छगु मेगु नं स्वार्थ सुलाच्वंगु दु, व खः नेपाःया गरिबीया लबः कयाः थन क्रिश्चियन धर्मया प्रचार यायेगु। धर्मया सवालय् माओवादी खुल्ला जूगुलिं नं थ्वयालिसे युरोपियन युनियनया स्वापू बांलाः ।

माओवादीलिसे सतीगु कारणं जुइमाः कांग्रेस एमालेयात धाःसा युरोपियन युनियनया भूमिका मयः। उकुन्हु ईयुया राजदूततय्सं सरकारयात ४८ घण्टाया दुने समस्या समाधान या धकाः कडा ख्याच्वः बिउगु खः। ईयुया उगु भूमिकायात नेपाः सरकारं तसकं आलोचना यात। थन तक कि प्रधानमन्त्री माधव नेपालं राजदूततय्त 'थःगु सीमा दुने च्वँ' धकाः तं समेत प्वंकादिल। वय्कलं ईयुयात थज्याःगु घुर्की क्यंसां भारतं याइगु हस्तक्षेपयात धाःसा हस्तक्षेप मधासे 'सुझाव व सल्लाह' धकाः स्वीकार यानादी ।

More Stories Like this