बुंगद्यः जात्राय् गैरनेवाःतय् वर्चश्व

नरेशवीर शाक्य

पहिचान व सार्मथ्यया लिधंसाय् थःपिनि अस्तित्व लिसें जातीय पहिचानया स्वायत्त राज्य निर्माणया निंतिं आन्दोलित नेवाःत आः क्वःछिनातःगु इलय् संविधान पिमदनीगु निश्चित जुइवं अन्यौलय् लानाच्वंगु दु। राज्यं थःपिनि म्हसीकाया आधार जुयाच्वंगु भाषा, जाति व संस्कृतियात उत्पीडनय् लाकाः छगू जाति व वर्गया मनूतय्सं एकछत्र रुपं सत्ता न्ह्याकाः नेवाःतय्गु अस्तित्व हे न्हंकेगु कुतः यानाच्वंगु खः। थ्व निरंकुशताया विरुद्धय् नेवाः लगायत देय्या फुक्क हे आदिवासी जनजाति छप्पँ छधी जुयाः देय्या परम्परागत शक्ति राजतन्त्रया अन्त लिसें मुलुक गणतन्त्र यायेगु व संघीयताया लिधंसाय् जातीय स्वायत्त राज्य निर्माण यायेगु आज्जु कयातःगु खः। तर न्हापाया यथास्थितिवादीतय्सं आः संघीयतायात हे न्हंकाः मुलुकयात न्हापायागु हे धारय् न्ह्याकेगु षडयन्त्र याना हयाच्वंगु दु। थ्व षडयन्त्रया विरोध यासें नेवाःतय्सं संघीयता लागू यायेगु निंतिं हस्तक्षेपकारी भूमिका म्हिताः हे नं ब्यवहारय् हयेमाःगु आवश्यकतायात वाः चायेकाच्वंगु दु ।

नेपालमण्डलय् गैर नेवाःत शासककथं वयेवं हे थनया जीवन पद्धतियात लिच्वः लाके कथं थनया संस्कृतियात प्रभावित यायेगु ज्या शासकतय्सं याःगु खनेदु। थनया नेवाःत जातिकथं अनेक दुसां थुमित संस्कृति, कला, जात्रां छथाय् तयातःगु खः। थुज्वःगु नखःचखःयात निरन्तरता बीगु निंतिं नेवाःतय्सं न्ह्याका वयाच्वंगु बल्लाःगु आधार धयागु हे गुथि खः। गुथि ब्यवस्था नेवाःतय्त छथाय् तयाः छधी याना तयेगु बल्लाःगु आधार खः। थुज्वःगु गुथियात निरन्तरता बीगु निंतिं झी पुर्खां गुथि न्ह्याकेत माःगु बल्लाःगु आर्थिक आर्जनया आधार बुँ जग्गाया ब्यवस्था याना थकूगु खः। नेवाःतय्गु संस्कृतिइ विचलन हयेगु निंतिं दकलय् सशक्त प्रहार थुकी हे जुइ फइगु खँयात वाःचायेकाः षडयन्त्रकारीतय्सं थज्याःगु गुथिया जग्गा ब्यवस्थायात नष्ट यायेगु निंतिं गुथि संस्थान थेंज्याःगु निकाय दयेकाः अज्याःगु जग्गायात सरकारी नियन्त्रणय् कायेगु व गुथि ब्यवस्थापनया नामय् नेवाःतय्सं न्ह्याका वयाच्वंगु हरेक जात्रा, नखःचखः व पर्वयात सरकारपाखें अप्रत्यक्ष नियन्त्रणया भूमिका म्हितेगु व अज्याःगु जात्राय् थःपिनि जातिया प्रभुत्व दयेकेगु षडयन्त्र याःगु खः। थ्व ब्यवस्थायात अझ नं नेवाःतय्सं न्हंके फयाच्वंगु मदुनि। निर्मुल यायेगु सोच दयेके फुगु मदुनि ।

नेपाःया ततःधंगु फुक्क हे जात्रा नेवाःतय्सं न्ह्याका वयाच्वंगु खँय् विवाद मदु। थुज्वःगु मौलिक जात्रां नेपाःयात विश्वय् म्हसीका बीत नं सफल जुयाच्वंगु दु। उकी मध्ये थौंकन्हय् न्ह्यानाच्वंगु बुंगद्यःया जात्रा नं खः। बुंगद्यः नेवाःतय्गु मौलिक द्यः खः, थ्व गनं आसामं हःम्ह द्यः मखु धयागु नं छथ्वः इतिहासकारतय्गु दावी दु। नेवाःतय्गु संस्कृतियात क्वत्यला तयेमाः धयागु मान्यताया लिधंसाय् हे जक थुज्वःगु काल्पनिक बाखं दयेकातःगु खः धयागु मान्यता थुमिगु दु। न्ह्यागु हे जूसां नेपाःया दकलय् ताःहाकःगु मौलिक जात्रा थ्वहे खः धकाः विश्व संगठन यूनेस्कों थ्व जात्रायात विश्व सम्पदाया धलखय् दुथ्याकाः थुकियात विश्वं न्हंके मजिउगु सम्पदा धायेधुंकूगु दु ।

बुंगद्यःया जात्रा सम्पूर्णरुपं नेवाःतय्गु जात्रा खः। छगू इलय् नेपाःया राजधानी हे जुयाच्वनेधुंकूगु यल देशय् जुइगु थुगु जात्रायात सकल यलवासीतय्सं थःथःपिनिगु मूल्य व मान्यताया लिधंसाय् हना वयाच्वंगु दु। थ्व सहकालया देवता कृषिनाप स्वापू दुगु कारणं यल देय्या सकल कृषकतय्गु निंतिं थुकिया विशेष महत्व दु। अले थ्व जात्रा हनेत थुगु हे जातिया मनूतय्गु प्रभावकारी भूमिका दु। अथे हे थ्व जात्राया निंतिं रथ दयेकीपिं, द्यःया पुजारीकथं ज्या यानाच्वंपिं सकलें नेवाःत हे खः। थ्व रथ जात्रा जुइगु धयागु नं नेवाःतय्गु हे मू मू वस्ति दुने खः। जात्राया इलय् द्यः सालेगु, भजन आरती निसें अनेक बाजागाजा थानाः थ्व जात्रायात नेवाःतय्सं विशेष गौरवकथं न्ह्याका वयाच्वंगु दु। जात्राया इलय् नखः यानाः नेवाःतय्सं थःपिनि कुलया ज्यायात निरन्तरता बिया वयाच्वंगु खः ।

थ्व जात्राया दकलय् मू आकर्षण भोटो जात्रा धकाः नियोजित प्रचार यायेगु ज्या सरकारी स्तरं जुयाच्वंगु दु। ताःहाकः जुइगु जात्राया दुने थीथी सांस्कृतिकरुपं महत्वपूर्ण ज्या थीथी त्वालय् जुइगु जूसां जात्राया अन्तिम दिं कुन्हु भोटो जात्रा धकाः याइगु जात्रायात जक महत्व बियाः सरकारं थ्व जात्राया नामाकरण यानाः जात्राया महत्वयात म्हो यायेगु कुतः न्ह्याकाच्वंगु दु। जात्राया अन्तिम दिं कुन्हु भोटो जात्रा याइगु व थुकुन्हु देय्या राष्ट्र प्रमुख हे स्वः वइगु परम्परा न्हापांनिसें दुगु मखु। थ्व परम्परा राणाकालंनिसें जक शुरु जूगु खः। थुकियात अझ महत्वपूर्ण धकाः क्यनेत राष्ट्रं सार्वजनिक विदा समेत बियाः बुगंद्यः जात्रायात भोटो जात्राय् सीमित यायेत स्वयाच्वंगु दु। बुंगद्यः जात्रा हे भोटो जात्रा खः धइगु भ्रम बीगु ज्या सरकारी स्तरं न्ह्याकाच्वंगु दु।
थ्व जात्राया दकलय् चिन्तन यायेमाःगु पक्ष नं थ्वहे खः। थपाय्हाकःगु जात्रा नेवाःतय्सं न्यायेकेधुंकाः जात्रायात क्वचायेकेगु नामय् भोटो क्यनेगु नामय् छम्ह गैर नेवाः वयाः भोटो क्यनाः थ्व जात्रा क्वचायेकेगु याना वयाच्वंगु दु। सम्पूर्णरुपं नेवाःतय्सं न्यायेका वयाच्वंगु जात्रायात छम्ह गैर नेवाः वयाः जात्रा क्वचाःगु सुचं यायेगु वा नेवाःतय्गु जात्राय् थथे गैर नेवाःयात अहम भूमिका बियातःगु धइगु हे नेवाःतय्गु जात्राय् गैर नेवाःतय्गु प्रभुत्व दु धयागु, नेवाःतय्त गैर नेवाःतय्सं क्वत्यला तयेमाः धयागु मान्यतायात ल्यंका तयेगु प्रपञ्च खः। मखु धयागु खःसा जात्राया अन्तिम इलय् जक थुमिगु प्रभावकारी उपस्थितिया आवश्यकता छाय्? थ्व सकल सचेत नेवाःतय्सं ल्ह्वनेमाःगु न्ह्यसः मखु धकाः गथे धायेफइ? थ्व परिप्रेक्षय् भोटो क्यनेगु जिम्मा व ज्या नं नेवाःतय्सं यायेमाः धयागु संकेत आः मुलुकय् वःगु राजनैतिक अवस्थां नं क्यना हयेधुंकूगु दु। नेवाःतय्गु जात्राय् भोटो क्यनेगु ज्या नेवाःतय्सं हे छाय् मयायेगु? नेवाः स्वायत्त राज्य दुने नेवाः संस्कृति, जात्रा पर्वय् गैर नेवाःतय्गु वर्चश्वयात नकारे यायेमाःगु ई या मागकथं आः नेवाःतय्सं हस्तक्षेपया भूमिका म्हितेमाः। थःपिनि जात्राय् थःपिनिगु हे वर्चश्व तयेमाःगु खँयात सकसिनं आत्मसात यायेमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this