दलतय्सं सम्झौता पालना यायेम्वाः ला?

अस्मीत मल्ल

थौं नेपाःया राजनीति तसकं जटिल अवस्थाय् थानाच्वंगु दु। राजनीतिक परिभाषा हिलावंगु दु। संवाद, सहकार्य व सहमतिया राजनीति थौं शर्तया राजनीतिइ हिलावंगु दु। छगू लिपा मेगु सहमति यानाः देय्यात न्ह्याके माःपिं राजनीतिक दलया नेतात थौं छगू लिपा मेगू शर्तत न्ह्यःने तयाः न्ह्याः वयाच्वंगु दु। थ्वहे शर्तया कारणं थौं राजनीति छपलाः हे न्ह्यःने न्ह्याः वने फयाच्वंगु मदु ।

छखे माओवादी नापं झिगू दल सरकार विरुद्ध छथाय् च्वनाः सरकारया राजीनामा फ्वनाच्वंगु दुसा मेखे सरकार समर्थित दलतय्सं माओवादीं पुलांगु सहमति सम्झौतात कार्यान्वयन यायेगु प्रतिबद्धता प्वंकेमाःगु खँ धयाच्वंगु दु। नापं माओवादीया सेना व्यवस्थापन व समायोजन, माओवादीं कब्जा यानातःगु छेँबुँ लित बीगु, वाइसीएलया अर्ध सैन्य संरचना भंग यायेमाःगु व माओवादी नागरिक पार्टीइ रुपान्तरण जुइमाःगु शर्तयात न्ह्यःने हयाः राजीनामा मबीगु खँ धयाच्वंगु दु ।

वंगु वालय् माओवादीं प्यलाया दुने जनसेना समायोजन यायेत तयार दुगु, वाइसीएलया अर्ध सैन्य संरचना भंग यायेत तयार दुगु, कब्जा यानातःगु छेँ-बुँ व जग्गा लित बीगु लगायत ज्या यायेत थःपिं तयार दु धासें बुद्धिजीवी, नागरिक समाज, उद्योगी व्यवसायी, कलाकार आदिया न्ह्यने प्रतिबद्धता प्वंकेधुंकूगु दु ।

तर नं सरकार राजीनामा मबिसे माओवादीया धापूयात पत्याः याये मफइगु धासें कार्यान्वयन लिपा जक सहमति जुइ फइगु व सरकारं राजीनामा बीगु धासें मेगु शर्त न्ह्यःने हःगु दु। थ्व नापं राजनीतिक अवस्था उलि याउँक समाधान जुइफइगु संकेत अझ खंकेत थाकुनि ।

यदि थज्याःगु हे शर्तया आधारय् पुलांगु सहमति व सम्झौता कार्यान्वयन माओवादीं यायेमाःगु व वयां लिपा सहमति जुइ फइगु खःसा छाय् माओवादीं जक पुलांगु सहमति व सम्झौता कार्यान्वयन यायेमाःगु? पुलांगु सहमति व सम्झौताय् छु कांग्रेस, एमाले, नेमकिपा थेंज्याःगु दलतय् नेतातय्सं ल्हाःचिं तःगु मदुला? उमिसं सहमति कार्यान्वयन यायेम्वाः ला?

निगूगु जनआन्दोलन न्ह्यः तत्कालीन नेकपा (माओवादी) व न्हय्गू दल दथुइ भारतया न्हू दिल्लीइ जूगु झिंनिगू बुँदे सहमति नापं जनआन्दोलन लिपा नेपाः सरकारपाखें तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजा प्रसाद कोइराला व माओवादीपाखें अध्यक्ष प्रचण्डया ल्हाःचिं दुगु शान्ति सम्झौताय् सेना समायोजन व छेँबुँ लित बीमाःगु निगू जक बुँदे सहमित जूगु खःला?

सम्झौताया थुपिं निगू मू मुद्दा खः तर अन थुगु निगू जक बुँदा दुगु धाःसा पक्का नं मखु। अन अज्याःगु हे छगू महत्वपूर्ण बुँदा राज्य पुनर्संरचनाया बुँदा नं दुथ्याकाःतःगु दु। थुकियात राजनीतिक दलतय् दथुइ जूगु दक्वं सम्झौता नापं अन्तरिम संविधान २०६३ स प्रमुखता बियातःगु दु ।

'......वर्गीय, जातीय, भाषिक, लैंगिक, सांस्कृतिक, धार्मिक व क्षेत्रीय भेदभावया अन्त्य यासें महिला, दलित, आदिवासी, जनजाति, मधेशी, उत्पीडित, उपेक्षित व अल्पसंख्यक समुदाय, लिउने लाःगु क्षेत्र लगायतया समस्यायात संवोधन यायेत राज्यया वर्तमान केन्द्रीकृत व एकात्मक ढाँचाया अन्त्य यानाः राज्यया समावेशी, लोकतान्त्रिक व अग्रगामी पुनर्संरचना यायेगु।....' धकाः त्याजिक थीथी सम्झौताय् न्ह्यथनातःगु दु ।

यदि पुलांगु सम्झौतात पालना यायेमाःगु खःसा कांग्रेस, एमाले लगायत दलतय्सं दलित, आदिवासी, जनजाति, मधेशी आदि वर्गया समस्या संवोधन याइकथं अग्रगामी राज्य पुनर्संरचनाया खाका तयार यायेमाल। दलित, आदिवासी, जनजाति, मधेशीतय् माग जातीय, क्षेत्रीय, भाषिक आधारय् राज्य पुनर्संरचना यायेमाःगु खः, उकी दलतय्सं थःगु प्रतिबद्धता प्वंके माल ।

राज्य पुनर्संरचनाया बारे माओवादीं जातीय, क्षेत्रीय, भाषिक आधारय् संघीय व्यवस्था यायेगु क्वःछीधुंकल। अथे खःसा थुकिया बारे सरकार समर्थित दलतय्सं निर्णय यायेमाःगु कि म्वाःगु? आः वयाः सम्झौता कार्यान्वयन यायेगु प्रतिबद्धता मखु माओवादीया धापू व व्यवहार अःखः जुयाच्वंगु दु धासें सम्झौतात पूवंकाः हे क्यनेमाःगु न्हूगु शर्त सरकार समर्थित दलतय् दु ।

यदि अथे हे खःसा थीथी सम्झौताय् जक मखु अन्तरिम संविधानय् नं त्याजिक च्वयातःगु धर्मनिरपेक्ष राज्य व संघीयताया बारे कांग्रेस व एमालें दलगत रुपं प्रतिबद्ध दुसां अज्याःगु दलया नेतातय्सं संघीयता व धर्मनिरपेक्षताया विरोधय् न्ववानाच्वंगु दनि। निम्ह उपप्रधानमन्त्रीत विजयकुमार गच्छदार व सुजाता कोइराला, कांग्रेस नेता खुमबहादुर खड्का, नारायणमान बिजुक्छे, केपी ओली थुकिया दसि खः। राजनीतिक दलया गुलिखे नेतातय्सं थौं तक नं नेपाःयात धर्म निरपेक्ष देश दयेक मजिउ हिन्दू राज्य हे दयेकेमाः धयाच्वंगु दनि। उमिसं सम्झौताया पालना याःगु जुल कि उल्लंघन? अझ गुलिं नेतातय्सं नेपाःया संघीय व्यवस्थाय् तकं यंके मजिउ तकं धयाच्वंगु दनि। उमिसं नं सम्झौताया विरोध यानाच्वंगु दु। थुमिगु म्हुतुप्वाः चाहिं ती म्वाःगु ला?

उकिं सरकार समर्थित दलतय्सं माओवादीं पुलांगु सम्झौता कार्यान्वन यायेमाः जक धायेगु पाय्छि जुइ मखु। माओवादीयात सम्झौता कार्यान्वन याकेगु शर्त तइपिं दलतय्सं थःपिनि शीर्ष नेतातय्सं नं ल्हाःचिं तयाः यानातःगु सम्झौतात नं कार्यान्वयन यानाः क्यनेमाः। छगू जक दलयात सम्झौता कार्यान्वयन याकाः मेगू दलतय्सं कार्यान्वयन मयासे च्वनेगु देय् व जनतायात ध्वं लानाः राजनीतिक बेइमानी यायेगु जक जूवनी ।

More Stories Like this