सुख्खा देशय् लःया व्यापार

- बीगु कथं व्यवस्था याना तयागु खँ नं वय्कलं कनादिल ।

विश्वय् दुगु जलश्रोतया तःमि देय्त मध्ये नेपाः निगूगु थासय् लाः धइगु झी फुकसिनं सिउगु हे खँ खः। तर थौंकन्हय् धाःसा नेपालय् खने दयाच्वंगु आपालं समस्यात मध्ये मू समस्या हे लः जुयाच्वंग दु ।

थंनिं नीदँ ति न्ह्यः तक स्वनिगलय् लःया उलि अभाव खने मदु। थौंकन्हय् धाःसा थन लखं तसकं हे दुःख जुया वयेधुंकूगु दु। थाय्थासय् दुगु खुसि, तुं, बुंगाःचा, पुखू आदि थासं लः सुना वनाच्वन। छेँखा पतिकं हितिं लः गबलें गबलें जक वइगु, गनं ला व हे मवइगु जुइधुंकल ।

थज्याःगु हे इलय् लःया मुहान दुगु थासं लः हयाः मीगु छगू न्हूगु व्यवसाय राजधानी येँय् शुरु जूगु खनेदु। हिंतिं लः मवः। अले ट्यांकी छगलं हे लः न्यानाः तयेगु थाय् नं मदु। थज्याःपिं मनूतय् लागिं थःत माक्व माक्व लः दानाः न्याये फइ कथं शुरु जूगु थ्व व्यवसाय थौंकन्हय् येँया छुं छुं थासय् खने दयाच्वंगु दु। सेवा नं जुइगु व आम्दानी नं जुइगु थ्व व्यवसाय स्वनिलय् लःया अभाव नापनापं हे अझ अप्वया वनीगु खनेदु ।

येँया रक्तकालीइ चायेका तःगु थज्याःगु 'लः पसः' या साहुनी आकृति श्रेष्ठं थःपिंसं थ्व पसः चायेका बारे धयादी, 'थ्व थासय् लखं यक्व दुःख जुयाच्वंगु खनाः थ्व व्यवसाय यानागु खः।'
थ्व पसलय् २० लिटर लःया च्यातकां मियाच्वंगु दु। थन मातातीर्थया यचुगु लः हयाः मीगु खः। मातातीर्थ बाहेक मेथाय्या बांमलागु लः ममियागु खँ श्रेष्ठं कनादिल। वय्कःपिं न्हापांनिसें हे एभरेष्ट मिनरल वाटर व रारा ड्रिंकिङ वाटरया नामं लःया व्यापार याना वयाच्वंपिं खः ।

लःया व्यापारं जुइगु आम्दानी बारे वय्कलं धयादी, 'ठिक्क हे जू, बाः पुलेम्वाःगु जुयाः साधारण खर्च, तरकारी, अले मिस्तय्गु खर्च पिकायेत छेँय् च्वनाः ज्या यायेत ठीक हे जू।'
न्हापा ला वय्कलं न्हिछिया ७ हजार लिटर तक लः मीगु खः तर थौंकन्हय् मेमेथाय् नं थज्याःगु पसः तयाहःगुलिं न्हिछिया ४-५ हजार लिटर जक बिक्री जू। लः मीबलय् गबलें गबलें हुल जुयाः लँ जाम जुइगु, थुकिं यानाः त्वाःबाहाःया मनूतय्त नं मछिनीगु धाःसा थ्व व्यवसायया समस्या जुयाच्वंगु खँ वय्कलं कनादिल ।

मेगु रोजगारी चूलाके मफुपिं मनूतय्सं छेँय् हे च्वनाः आम्दानी यायेगु छगू माध्मय नं थ्व व्यवसाय जुयाच्वंगु दु। ढल्कोय् च्वंगु गणेश खानेपानीया थुवाः हेमलाल श्रेष्ठं धयादी, 'मेगु ज्या छुं हे मदु। अले थन लखं दुःख जुयाच्वंगु खनाः छुं आम्दानी यायेगु नापं सेवा नं याये खनीगु तायेकाः थ्व ब्यवसाय यानागु खः ।'

वय्कलं कनादी कथं मातातीर्थं वइगु थ्व लः ७,००० लिटरया छगः ट्यांकरया झिंनिसः-झिंस्वसः तकां न्याना हयेगु अले २० लिटरया च्यातका दामं मीगु खः। छगः ट्यांकर पूरा मी फुसा न्हिछिया द्वःछि तका तक लबः जुइफु। लबःया बारे वय्कलं धयादी, 'पसः न्हूगु खःसां लः न्याः वइपिं यक्व दु। बाः पुलेमाः, ठीक्क हे खः।' तर थःपिंसं लबः नयेत जक मखु सेवाया भावं नं थ्व व्यवसाय यानागु खँ वय्कलं कनादी।
उखे लःया समस्यापाखें मुक्त जुइत येँया २१ वडास्थित द्यःला समुदायया बसोबास जुयाच्वंगु सबल बहालय् स्थानीय ल्याय्म्हत मुनाः 'पानी उपभोक्ता समिति' गठन यानातःगु दु। उगु समितिया बारे अध्यक्ष प्रवीण द्यःलां धयादी, 'थन लखं तसकं दुःख जुया 'लिकसु' धइगु छगू प्रोजेक्टं खानेपानी संस्थान मार्फत लः बियाः ग्वाहालि यानाच्वंगु खः ।'

वय्कःया कथं छत्थुं लः हयाः त्वालय् फुक्कसितं बीगु सम्भव मदुगुलिं निन्हुया अतः यानाः लः हयाः सकसितं थयेकेगु यानाच्वंगु दु। प्रति ब्यक्ति ६० लिटर लः थयेकेगु व बालं च्वनाच्वंपिंत ४० लिटर लः

स्वनिगलय् लःया अवस्था
- स्वनिगलय् न्हिं ३२ करोड लिटर लःया माग जुयाच्वंगु दु।
- काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेडं (केयुकेएलं) न्हिं ९ करोड लिटर जक लः बी फयाच्वंग दुसा न्हिं २४ करोड ८० लाख लिटरया अभाव दु।
- वितरण जुइगु लखय् नं न्हिं १ करोड ८० लाख लिटर चुहावट जुइ।
- केयुकेएलं न्हिं १८ लाख लिटर लः ट्यांकरं इनाच्वंगु दु।
- केयुएलं येँय् इनीगु लः शिवपुरी, बोडे, सुन्दरीजल, महांकालचौर, दूधपोखरी, शेषनारायण, नल्लु, मनहरा, बाँसबारी आदि थासं हइ।
- निजी क्षेत्रं न्हिं ३० लाख तका बराबरया लः मियाच्वंगु दु।
- थज्याःपिं निजी क्षेत्रपाखें स्वनिलय् न्हिं १६ लाख लिटर लःया व्यापार जुयाच्वंगु दु।
- स्वनिगलय् ट्यांकरपाखें लः मीपिं ४०० गू निजी कम्पनीत दु। उकी मध्ये लाइसेन्स दुगु कम्पनीत म्हो जक दु ।

More Stories Like this