स्वनिगलय् पिनेया मनूत

नरेन्द्रमान श्रेष्ठ गोगजु

स्वनिगलय् न्हियान्हिथं जनसंख्याया चाप अप्वया वयाच्वंगु दु। येँय् थौंकन्हय् आप्रवासीया समस्या अप्वया वयाच्वंगु दु। नेपाःया थीथी थासं मनूत येँय् वयेगु यानाच्वंगु दु। नापं सीमा पारीया देशं नं मनूत येँय् वयाच्वंगु दु। स्वनिगलय् अप्वया वयाच्वंगु जनसंख्याया चापं स्वनिगलय् थीथी समस्यात पिहां वयाच्वन। धायेमाल धाःसा स्वनिगःयात समस्यां घेरे यानाच्वंगु दु। स्वनिगलय् अप्वया वयाच्वंगु आप्रवासं यानाः थौंकन्हय् स्वनिगलय् विगतया तरकारी अन्नपात सइगु जग्गा जमीनय् आः छेँ बुया वयाच्वंगु दु। स्वनिगःया जग्गा जमीनय् गुलि अप्वः छेँ बुयावइ उलि हे स्वनिगलय् जनसंख्या अप्वया वइ। अले स्वनिगलय् समस्यात नं अप्वया वइ। थौंकन्हय् स्वनिगःया तःधंगु समस्या धइगु लःया समस्या धाःसां जिउ। गुलि जनसंख्या अप्वया वइ उलि हे लःया माग नं अप्वः जुइ। लः मनूतय्त म्वायेत मदयेकं मगाः। व हे लःया येँय् हाहाकार जुयाच्वंगु दु। येँय् अप्वया वयाच्वंगु आप्रवासी समस्याया कारणं नं लःया समस्या अप्वया वयाच्वंगु खः ।

जनताया छेँय् छेँय् हिति दु। तर हितिइ लः मवः। जनतां लः मवःसां हितिया महसुल लय्लय् पतिकं पुलाच्वंगु दु। तर काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेडं लःया वितरण याये फयाच्वंगु मदु। थौंकन्हय् लःया माग धाःसा झन झन अप्वः जुजुं वनाच्वंगु दु। तर आपूर्ति धाःसा याये फयाच्वंगु मदु। थ्व स्वाभाविक खः कि गन जनसंख्या अप्वः जुइ अन लःया माग नं अप्वः जुइ। स्वनिगलय् अप्वया वनाच्वंगु जनसंख्याया चापं यानाः छेँत नं अप्वः जुजुं वनाच्वंगु दु ।

अले अप्वया वयाच्वंगु छेँया ल्याः नापनापं लःया मुहानत धमाधम सुके जुजुं वनाच्वंगु दु। छुं दँ न्ह्यः तक येँया ल्वहं हिति हाःगु खः, थौंकन्हय् सुना वनाच्वंगु दु। गुलिखें स्वनिगःया ल्वहंहितिइ लः छफुति तकं महाये धुंकल। येँया अप्वया वयाच्वंगु लःया माग सरकारं काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेडं नं आपूर्ति यानाच्वंगु मदु। थुकिं यानाः थौंकन्हय् भूमिगत लः लिकायेगु यानि बोरिङ्ग यानाः लः थकायेगु यानाच्वंगु दु। यदि थथे बोरिङ्ग यानाः लः लिकायेगु अप्वया वल धाःसा थुकिं भविष्यय् तःधंगु हे समस्या वयेफु। जलस्रोत विज्ञतय् धापू कथं भूमिगत लःयात न्ह्यःनेलाःथे बोरिङ्ग यानाः थकायेगु यात धाःसा स्वनिगः तकं म्हासे जुइगु अवस्था वयेफु। अथे जुयाः नं सरकारं लःया समुचित वितरण यायेमाःगु खनेदु । स्वनिगलय् अप्वया वयाच्वंगु आप्रवासी समस्याया कारण स्वनिगःया स्थानीय आदिवासी जनता नं खः। थौंकन्हय् स्वनिगःया उब्जाउ जमीनय् धमाधम अप्वया वयाच्वंगु हाउजिङ्ग व्यवस्थापनं यानाः स्वनिगलय् जग्गा जमीनया भाः थहां वनाच्वंगु खःसा तरकारी अन्नपातया उत्पादन लगभग शुन्य हे जुइधुंकल धाःसां जिउ। स्वनिगलय् अप्वया वनाच्वंगु हाउजिङ्ग व्यवसायं यानाः येँय् न्हियान्हिथं जनसंख्या अप्वया वनाच्वंगु दुसा लःया समस्या नं नाप नापं अप्वया वनाच्वंगु दु ।

विगतय् स्वनिगः शान्त, सफा हराभरा, मनोरम, कला कौशल, सांस्कृतिक ऐतिहासिक धरोहर कथं हलिमय् म्हसिउ। अथे जुयाः नं स्वनिगलय् ग्वाःग्वाः पर्यटक वयेगु यानाच्वंगु खः। आः स्वनिगलय् खने दयाच्वंगु जनसंख्याया चापं यानाः स्वनिगः अस्तब्यस्त जुयाच्वंगु दु। २०४६ सालया सफल जन आन्दोलन लिपा देशय् बहुदलीय प्रजातन्त्र पुनर्स्थापना जुइधुंकाः स्वनिगलय् अप्रत्यासित रुपं जनसंख्याया चाप अप्वया वःगु खः। येँ नेपाःया राजधानी जूगुलिं थन आपालं सुविधा दइ धइगु मतिं थन पिनेया मनू अप्वः वयेगु शुरु याःगु खः। माओवादीं जनयुद्ध लिपा याःगु द्वन्द्वया कारणं झन थन पिनेया मनू वयेगु शुरु जुल। थःगु थासय् च्वने मफुगुलिं नं आः स्वनिगलय् अप्वः मनू दुहां वयाच्वंगु दु। २०६२/६३ या जन आन्दोलन लिपा देशय् गणतन्त्रया पलिस्था जुयाःलि झन जक स्वनिगलय् जनसंख्याया चाप अप्वया वयाच्वंगु दु। देशय् शान्ति पुनर्स्थापना जुल, देश संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र जुल। द्वन्द्वया इलय् बिस्थापित जूपिं मनूत आः थःथःगु गामय् लिहां वनी जुइ धकाः मनूतय्सं बिचाः याःगु खः तर थुकिया अःखः झन जक स्वनिगः दुने आप्रवासी समस्या अप्वया वल ।

स्वनिगलय् अप्वया वयाच्वंगु जनसंख्याया चापया कारक तत्व सरकार व थीथी राजनीतिक पार्टीत नं खः। २०४६ साल लिपा गुलि नं राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं सत्ता चले यात उमिसं नं देय् व जनताया लागिं मखुसें थःगु स्वार्थया लागिं जक सत्ता चले यानाच्वन। प्रधानमन्त्रीया कुर्सी धइगु कलाःया क्वसः भाःपियाः थः आसेपासेतय् स्वार्थया लागिं जक सत्ता दुरुपयोग यानाः विकास निर्माणया पूर्वाधार तयार मयाःगुलिं जनसंख्याया चाप अप्वया वनाच्वंगु खः। यदि आः तक गुलि नं राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं सत्ता चले यायेगु जिम्मा कायेधुंकूगु खः उमिसं रोजारी व सेवा सुविधाया बन्दोबस्त यायेगुली ध्यान तया बिउगु खःसा नेपाःया गांगांत नं उलि हे विकास जुइधुंकल जुइ ।

थौं नेतातय्गु कुबुद्धिं यानाः नं देश तहसनहसया अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु खः। थीथी राजनीतिक पार्टीतय्गु कारणं हे स्वनिगलय् जनसंख्याया चाप अप्वःगु खः।
राजनीतिक पार्टीतय्सं थःपिनि गतिविधि स्वनिगलय् केन्द्रित याना यंकाच्वंगुलिं यानाः नं राजधानीइ जनसंख्याया चाप अप्वया वनाच्वंगु दु। राजनीतिक पार्टीतय्सं जनतायात थीथी थासं स्वनिगलय् दुत हयेगु यानाच्वंगु दु। स्वनिगःया फुटपाथ पसःत नं
राजनीतिक पार्टीया रोजगार चूलाकेगु थाय् जुयाच्वंगु दु।
राजधानीया मू मू शहर अस्तब्यस्त जुयाच्वंगुया दोष नं राजनीतिक पार्टीतय्त हे बीमाः ।

गन जनसंख्याया चाप अप्वः जुइ अन थीथी कथंया समस्या नं शुरु जुइ। थीथी विकृति व विसंगति नं खने दयावइ। थौंकन्हय् स्वनिगलय् खने दयावःगु थीथी समस्यात जनसंख्याया बृद्धि नापं खने दयावःगु खः। स्वनिगलय् खने दयाच्वंगु सवारी साधनया चाप, ट्राफिक जामया समस्या, पार्किङ्गया समस्या, लःया समस्या, धःया समस्या, फोहोरया समस्या, महंगी, अभाव, असुरक्षा, अशान्ति, अपहरण, आतंक, लुटपात हाकुबन्जाः, हत्या, बन्द, हडताल, जुलुस, चक्का जाम, भिडन्त आदिया कारक तत्व खः स्वनिगलय् अप्वया वयाच्वंगु आप्रवास। यदि स्वनिगलय् थ्वहे र-तारं जनसंख्याया चाप अप्वया वनाच्वन धाःसा स्वनिगः बिस्फोट जुइगु अवस्थाय् वयेफु। थुकिया लागिं सरकारं थीथी राजनीतिक पार्टी, नागरिक समाज अले स्वनिगःया स्थानीय आदिवासी जनतायात जिम्मेवारी बियाः ज्या यायेमाः। स्वनिगलय् अप्वया वयाच्वंगु जनसंख्याया भार आप्रवासीयात नियन्त्रण यायेगुली सरोकारवालातय्सं पलाः न्ह्याके हथाय् जुइधुंकल ।

More Stories Like this