माओवादी आन्दोलन व नेवाः

सुरेश मानन्धर

वैशाख १८ गतेनिसें माओवादीं शुरु यायेत्यंगु आन्दोलनं आः देय् छगुलिं आक्रान्त जुयाच्वंगु दु। थ्व गज्याःगु आन्दोलन जुइ? थुकिं देय्यात छु लिच्वः लाकी? भविष्य छु याइ? गुलि मनू सी? गुलि अस्तव्यस्त जुइ? थज्याःगु अनेक न्ह्यसःतय्सं नेपाःमितय् न्ह्यपु क्वाका बिउगु खनेदु। सत्ताय् दुपिं राजनीतिक पार्टीतय् ला न्ह्यपु व कुर्सी नितां हे वाराक्वारां संगु दयेमाः ।

माओवादीं आन्दोलन याइगु जुल धाये सातकि उमिसं ठीक यात धाइपिं व म्वाः मदुगु ज्या यात धाइपिं निथ्वः मनूत पिहां वःगु दु। थ्व स्वाभाविक नं खः। राजनीतिइ माओवादीया भासं धाइगु कित्ताकाट धाःगु हे थ्वहे खः। आः थ्व अवस्थाय् झी नेवाःत गुगु कित्ताय् च्वं वनेमाली? वा झीसं गुगु कित्तायात समर्थन याये माली धइगु विषयय् नं चिन्तन शुरु जुइगु स्वाभाविक खः ।

२०४६ सालया आन्दोलनं देशय् गुगु उपलब्धी चूलाःगु खः, व तत्कालिन संसदवादी फुक्कं राजनीतिक पार्टीतय् लागिं कुगाःगु खःसां नेवाःतय् लागिं पर्याप्त मखु धइगु खँ पत्ता लगे यायेत मुक्कं न्हय्दँ माल। २०५३ सालया जेठ १८ गते जब सर्वोच्च अदालतं नेवाः भाय्यात नेवाःतय्गु हे आदिभूमिइ नेवाःतय्सं हे ल्यया छ्वइम्ह मेयरं थःगु ज्याकुथी छ्यले दइ मखु धकाः फैसला यात, तब नेवाःतय्सं सीकल २०४६ सालया उपलब्धी झीगु लागिं पर्याप्त मखु। अथवा, व झीगु उपलब्धी हे मखु। वास्तवय् वयां लिपा हे नेवाः लगायत देय्या सम्पूर्ण जनजातित भौतिक रुपं सक्षम मजूसां मानसिक रुपं ग्वाराग्वारा हे दासि वयेक आन्दोलित जूगु खः ।

आदिवासीतय् थ्व क्वाःक्वाःगु आन्दोलित मानसिकताया लबः कयाः थःपिनि जनयुद्ध न्ह्याकेगु सफल प्रयोग धाःसा माओवादीं याना बिल। उकिं माओवादीं झिदँ तक गुगु हिंसात्मक जनयुद्ध न्ह्याकूगु खः उकियात देय्या सकलें उत्पीडित जनजातितय्सं थःपिनिगु हे लागिं यानाच्वंगु युद्ध धकाः भाःपिउगु खः। थ्व युद्ध व युद्धविराम लिपा हानं शुरु जूगु १९ न्हु ताःहाकःगु जनआन्दोलनपाखें छुं उपलब्धी नेपाली जनतां चूलाकल। व धइगु धर्म निरपेक्षता, गणतन्त्र व संघीय व्यवस्थाया पलिस्था खः। अले थ्व स्वंगुलिं उपलब्धी धइगु देय्या आदिवासी जनजातिं सदियौंनिसें माग यानाच्वंगु विषय जूगु कारणं थ्व उपलब्धीपाखें सुं लय्ताःगु दुसा जनजातित हे दकलय् अप्वः लय्ताःगु खः। आन्दोलनं चूलाकूगु थ्व उपलब्धीयात संस्थागत यायेगु लागिं हे देशय् न्हूगु संविधान च्वयेगु ज्या जूगु खः ।

तर संविधान च्वयेगु ज्या न्ह्याना वँवं हे देशय् थीथी कथंया विडम्बना व विकृतित खने दया वल। जनयुद्ध व जनआन्दोलनया फ्युजन जुयाः थ्व गुगु उपलब्धी चूलाःगु खः उकिया विरुद्ध अजूचायापुक हे अभियानत शुरु जुया वल। खास यानाः शुरुंनिसें हे थ्व जनयुद्ध व जनआन्दोलनया विपक्षय् दनाच्वंपिं छुं व्यक्ति व शक्तित थुकिया विरोधय् कुहां वयाच्वंगु खने दया वःगु दु। संघीय व्यवस्था विरुद्धया प्रतिकार समिति गठन जूबलय् उकी एमाले व कांग्रेसया हे नेतात समेत च्वना बिउगु खने दत। धर्म निरपेक्षताया विरुद्ध पुनः हिन्दू राष्ट्र हे घोषणा यायेमाः धकाः जूगु होम यज्ञादि ज्याझ्वलय् आन्दोलनकारी पार्टीया नेतात हे सक्रिय जूगु खने दत। अले गणतन्त्र ध्वस्त यानाः राजतन्त्र हे कायम यायेमाः धकाः प्रतिगामीतय्सं यानाच्वंगु आन्दोलनय् खने दयेक ज्ञानेन्द्र शाह व खने मदयेक अन्य 'शाह'त लगे जुयाच्वंगु नं खने दया वल ।

जनयुद्ध व जनआन्दोलन यानाः देशय् उपलब्धी चूलाकूपिं राजनीतिक शक्तितय्सं थुकिया प्रतिरोध ला यायेमाःगु खः। तर विडम्बना थ्व पार्टीत थुकिया प्रतिरोध यायेगु त्वःताः सरकार सुनां दयेकेगु धइगु ल्वापुइ तक्यनाः थवंथः हे मांग्रामुंग्री यायेगुली व्यस्त जू वन। छखे परिवर्तनकारी शक्तित थवंथः हे ल्वानाच्वंगु दुसा मेखे परिवर्तनविरोधी शक्तित धमाधम सक्रिय जुजुं वयाच्वन। पिने जक मखु स्वयम् परिवर्तनकामी पार्टीतय् दुने हे अज्याःपिं प्रतिगामी कीत धमाधम खने दया वल। यदि थुमित अथें त्वःता तयेगु खःसा थुमिसं या त संविधान हे दयेके मबीगु, दयेके बिउसां उकियात २०४६ वाला संविधानया मेगु संस्करण जक याना बीगु खतरा उतिकं दु। थ्व षडयन्त्र व थज्याःगु ज्या याइपिं शक्तितय् विरुद्ध सुं कि सुं आन्दोलित जुयाच्वने माःगु ला आवश्यक हे खः। यदि जिम्मेवार पुचः वा शक्ति थ्व इलय् मौन जुयाच्वन धाःसा प्रतिगामी शक्तिं संविधानया भ्रुण हत्या याइगु निश्चित दु। थ्व आन्दोलित जुइगु ज्या सुनां नं मयासेंलि थ्व ज्या नं माओवादीं हे याना बिल। उकिं संविधानयात इलय् पिकायेगु व सार्थक संविधान च्वकेगु सवालय् माओवादीं याःगु थ्व आन्दोलनया विरुद्ध सेनालिसे सल्लाह याः जुइ माःगु छुं हे आवश्यकता मदु ।

माओवादीं याःगु थ्व आन्दोलन नेपाली कांग्रेस व एमाले पूराया विरुद्ध मखु। अन दुने च्वनाः नं प्रतिगामी भूमिका म्हिताच्वंपिं गुलि नं नेता व कार्यकर्ता दु, उमिगु विरुद्ध जक खः। माओवादीया थ्व आन्देलनयात एमाले व कांग्रेस दुने च्वंपिं नं आदिवासी जनजाति नेता कार्यकर्तां समर्थन याइगु स्वाभाविक खः। सम्भवतः माओवादीं आन्दोलन शुरु याःबलय् थुकिया आशा नं अवश्य याःगु दयेमाः ।

आः गन तक आन्दालन शुरु याये न्ह्यः हे माओवादीं चन्दा आतंक शुरु यात, मनूतय्त धम्की बिल, कथि अभ्यास शुरु यात धइगु खँ दु, थज्याःगु ज्या मयाःसा बरु बांलाइगु खः। जनताया लागिं आन्दोलनय् जनतायात हे ख्यायेगु ज्या मजूसा बांलाः। थ्व ला जनतायात लय्तायेकाः यायेमाःगु आन्दोलन खः। माओवादी दुने नं नेतात सकलें दुःख सियाः वःपिं जूगुलिं वय्कःपिंसं जनताया दुःख नं थू। कार्यकर्ता अप्वः यानाः न्हूपिं व अप्रशिक्षितपिं दु, उमिसं दम्भ व अहंकार क्यनाः 'माओवादी व्यवहार' क्यनेगु ज्या यायेफु, उकियात धाःसा नेतातय्सं नियन्त्रण याये हे माः। आन्दोलनयात पिनें जक मखु दुनें नं बदनाम यायेफुगु खँयात माओवादी नेतृत्वं थू हे जुइमाः ।

More Stories Like this