संविधान मखु सत्ता माःपिं नेतात

नरेशवीर शाक्य

संविधानसभाय् दुहां वनाः निदँया दुने पूर्णरुपं न्हूगु संविधान च्वया बी धकाः जनतायात बचं बियावंपिं खुसः सभासदत आः क्वःछिनातःगु ई दुने न्हूगु पूर्ण संविधान बीत असफल जूगु निश्चित हे जुइधुंकूसां आः घोषणा जक याये ल्यं दनि। थुपिं सभासदतय्सं राज्यकोषं तलब व भत्ता जक नयाः नेपाः थेंज्याःगु गरिब मुलुकया हालत झन हे दयनीय याना बिउगु दु। संविधान दयेकेगु भाला कयातःपिं थीथी पार्टीया अध्यक्ष नेतात संविधानसभाया बैठकय् तकं उपस्थित मजूगु तर बैठक भत्ता धाःसा पुरा कायेगु यानाच्वंगु खँ नं सार्वजनिक जुइधुंकूगु दु ।

माओवादीतय्सं धयाच्वंगु जन विद्रोह व मेमेगु राजनैतिक पार्टीतय्सं धयाच्वंगु जनआन्दोलनया लिच्वःकथं नेपाःया राजनीति दुने तःधंगु हिलासू वःगु खँय् शंका मदु। थःपिनि हक अधिकार व विकासया निंतिं सकसिनं पंगःकथं वाःचायेकाच्वंगु परम्परागत शक्तिकेन्द्र राजसंस्थाया अन्त यायेत सफल जूगु दु। नेपाः व नेपाःमितय्गु मानसिकता धार्मिकरुपं शोषण यायेत क्वचिंका तःगु हिन्दू राज्यया कवचंयात नष्ट यानाः मुलुक धर्म निरपेक्ष राष्ट्र घोषणा यायेत सफल जूगु दु। अले एकिकृत राज्य प्रणालीया अन्त यानाः मुलुक संघीय लोकतान्त्रिक गणराज्यकथं घोषणा जुयाः न्ह्यानाच्वंगु दुसां न्हूगु संविधानय् थुपिं फुक्कं खँ दुथ्याकाः थुमित संस्थागत उपलब्धि कथं लेखबद्ध यायेगु ज्याय् राजनैतिक पार्टीत सफल जुइ फयाच्वंगु मदु। थ्व गम्भीर चिन्ताया विषय खः ।

नेपाःया अन्तरिम संविधानयात पूर्ण संविधान दयेकेगु धकाः बचं बियातःपिं सभासद्तय्गु बचं पूवंकेगु ज्या क्वचायेके माःगु तःन्हु मदयेधुंकल। थ्व निदँया दुने संविधान च्वयेगु ज्या क्वचायेकेमाः धकाः जनतां बिउगु ई मखुसे स्वयम् राज्य न्हयाकाच्वंपिं मनूतय्सं हे क्वःछिउगु ई खः। उकिं थःपिंसं क्वःछिनातःगु ई दुने ज्या क्वचायेके मफूसा थुकिया जिम्मेवारी नं थुमिसं हे कायेमाः ।

क्वःछिनातःगु ई दुने संविधान पित बी मफुत धाःसा मुलुकया स्थिति छु जुइगु खः धकाः निश्चितरुपं सुनां हे नं धाये फयाच्वंगु मदु। निदँया दुने संविधान च्वयेगु ज्या क्वचायेके धयाच्वंपिंसं आः मेगु ई तनाः थ्व ज्या क्वचायेके फइ धयागु खँ हयाः संविधानसभाया ई तनेमाः धयागु सः थ्वयेकाच्वंगु दु। तर निदँ दुने संविधान च्वये धकाः तलब व भत्ता नयाच्वंपिं सभासदतय्सं आः तनीगु ई दुने नं संविधान च्वइ धयागु खँयात विश्वास बी फयाच्वंगु मदु। आम जनताया बिचाःकथं थुपिं सरकारी तलब व भत्ता नयाः सरकारी सुविधा जक कयाः जनतायात धोका बियाच्वंपिं जूगु कारणं थुमिगु ई तनेगु मखु बरु थुमिसं याये धकाः धाःगु ज्या तकं यायेमफुगु कारणं थुमित 'नालायक' घोषणा यानाः थुपिंपाखें क्षतिपूर्ति नापं कायेमाः धकाः सः तयाच्वंपिं मनूत नं दु ।

संविधान च्वयाः पित बीमाःगु ई निला हे मदयेधुंकूसां संविधान च्वयेत माःगु सहज वातावरण राजनैतिक पार्टीतय्सं दयेकाच्वंगु मदु। न्हूगु संविधानय् संघीय राज्यया निर्माण पहिचान व सामर्थ्यया लिधंसाय् जुइ धकाः संविधानसभाय् पारित जुइधुकाः नं लिपा राजनैतिक पार्टीतय्गु निहित स्वार्थया कारणं थ्व सर्वसम्मतं पारित जूगु मूल आधारयात हे हीकेमाःगु माग यानाः संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं क्वचायेके धुंकूगु ज्यायात हे हाकनं पंगः थनेगु ज्या राजनैतिक पार्टीतय्सं याना हयाच्वंगु दु। प्राविधिकरुपं जक क्वमचाःनिगु ज्यायात हाकनं लिसा काये कथं राज्य पुनर्संरचना आयोग गठनया माग यासें देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त इमिगु मौलिक हक अधिकार सुनिश्चित यायेगु ज्याय् पंगः थनाच्वंगु दु ।

संविधान च्वयाः तयार यायेमाःगु ई तःन्हु मदयेधुंकाः नं क्वचाःगु संविधानसभाया चुनावय् दकलय् अप्वः मत हयेत सफल जूगु राजनैतिक पार्टी एनेकपा (माआवादीं) न्हापां वर्तमान मन्त्रिपरिषद् भंग यानाः थःपिनिगु नेतृत्वय् राष्ट्रिय सरकार गठन जुइमाःगु माग यानाच्वंगु दु। क्वःछिनातःगु इलय् संविधान पिहां मवयाः प्रतिगामि तत्वतय्सं हाकनं चलखेल याये फइगु संभावनायात तकं वास्ता मयासे, जनआन्दोलनं प्राप्त अधिकारयात संस्थागत यायेगु ज्या त्वःताः थःपिनिगु नेतृत्वय् सरकार निर्माणया मागं राजनैतिक पार्टीत जनतायात संवैधानिक अधिकार लःल्हानाः नेपाःमितय्त सार्वभौम सम्पन्न नागरिक दयेकेगु स्वयाः नं थःपिं सत्ताय् थ्यनेमाःगु खँयात महत्व बियाच्वंगु खँ जनताया न्ह्यःने स्पष्ट जुयाच्वंगु दु। सरकारय् वनेगु वैधानिक लँपु सफल मजुल धाःसा सतकया आन्दोलनं जूसां सत्ता कब्जा यायेगु थुगु पार्टीया नेतातय्गु सार्वजनिक अभिब्यक्तिं आम जनता झन हे चिन्तित जुयाच्वंगु दु ।

क्वःछिनातःगु ई दुने संविधान जारी जुइ मफुत धाःसा थुकिं दकलय् अप्वः प्रभावित जुइपिं नेवाः लगायत देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातित हे जुयाच्वनीगु निश्चित खः। राज्य सत्ताय् न्हापांनिसें हालीमुहाली यानाच्वंपिं छथ्वः जाति, ब्रम्हूतय्गु वर्चश्व अझं ल्यनाच्वंगु दनि। मुलुक संघीय गणराज्य जुइवं वं थःपिनिगु प्रभाव म्हो जुइगु निश्चित तायेकाः हे थुपिं संविधान च्वयेत लालायित मजुयाच्वंगु खः। न्हापा गथे शाह जुजुतय्सं राज्य सत्ता थःपिनिगु ल्हाति तया तयेगु निंतिं न्ह्याथेंजाःगु षडयन्त्र यानाच्वं थें आः राजनैतिक पार्टीया शीर्षस्थ ब्रम्हू नेतातय्सं थ्व हे ज्यायात निरन्तरता बियाच्वंगु दु। तर थुमिसं आः थ्व वाःचायेके मफयाच्वंगु दु कि जनता आः न्हापायापिं मखय् धुंकल। राजनैतकि पार्टीतय्सं न्हापा थें हाकनं जनतायात लाटा याना तये फइगु स्थिति मदयेधुंकल ।

जनतायात गणतान्त्रिक संविधान बीगु स्वयां नं थःपिनिगु हैकम अप्वयेकेत कुतः यानाच्वंपिं, उच्चस्तरीय राजनैतिक संयन्त्रया नामय् न्ह्यानाच्वंपिं स्वंगू राजनैतिक पार्टीत सत्ताया लोभय् न्ह्यानाच्वंगु खँ सकसिनं वाःचायेकाच्वंगु दु। थःपिनिगु राजनैतिक स्वार्थपूर्तिया निंतिं संविधानसभाय् दुथ्याःपिं राजनैतिक पार्टीतय्त नं वास्ता मयासे थःपिंसं यायेगु निर्णय हे सर्वस्वीकार जुइ धयागु भ्रमयात नं थुमिसं चीकेमाःगु आःया आवश्यकता खः। जनता सार्वभौम जुइगु संविधान जारी मयासे सुनां नं थीथी शर्त व पंगः तयेगु ज्या जुयाच्वन धाःसा थ्व राजनैतिक पार्टीतय्गु निंतिं नं हितकर मजुइगु खँ इलय् हे वाःचायेके फयेमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this