अःपु मजू रथ दयेके

शिला साय्मि

दँय्दसं बछलाथ्व पारु कुन्हु बुंगद्यः रथय् तयाः जात्रा न्ह्याकी। द्यः रथय् बिज्याकाः प्यन्हु लिपा चौथि कुन्हु द्यः साली। बुंगद्यःया रथ गाःबाहाः, लुँहिति (नुगः त्वाः), लगंख्यः व जावलाख्यः यानाः प्यंगू यालं क्वचाइ। जावलाख्यलय् जाउला पि साःगु प्यन्हु लिपा जाउला भ्वय् न्यायेकाः बुंगद्यःयात खतय् तयाः बुंगय् बिज्याकी। बुंगद्यः बुंगय् यंकेधुंकाः रथ पीगु शुरु याइ। बुंगद्यः जात्राय् दयेकीगु थ्व रथ तयार याये तसकं थाकु। रथ दयेकेत थीथी विधि नियम व तिथि तकं क्वःछिना तःगु दु। न्हवं कुन्हु चान्हय् बाराही छम्ह (२५ म्ह पासा), सिँज्या नायः, यंबा(पौ चीम्ह) छम्हेसित १२ पासा जाकि बुंगद्यःया देगलं पित बी। थ्व जाकि जँय् चिनाः न्ह्यःने पान्जुं गं थाकाः स्वचाः चाःहुली। अनं पश्चिम ध्वाखां पिहां वनाः न्हवं दबू स्वचाः चाःहुलाः हाकनं देगः स्वचाः चाःहुली। गं जक देगः दुने तयाः पूजा ज्वलं देगलं कयाः इपिं पूच्वय् च्वंगु कुमारी गालय् वइ। पूच्व वइबलय् लँ धुछि जाकि ह्वला वयेमाः। थुबलय् सुयातं न्ववायेगु, लिफः स्वयेगु याये मजिउ। अले रथ दयेकेगु थासय् अर्थात कुमारी गालय् थ्यनकि देगलं हःगु पूजाज्वलं बाराहीं पूर्व स्वयाः व यंवालं पश्चिम स्वयाः पुज्याइ। न्हापा न्हापा ला थ्वकुन्हु हे हामोकि तायेगु याइ। थौंकन्हय् धाःसा दुतिया कुन्हु तिनि हामोकि तानाः ज्या न्ह्याकी। जावलाख्यलय् खानेपानी संस्थान नापं च्वंगु सतलं घःचाः व मेमेगु ज्वलं हयाः कुमारी गाः दथुइ लाकाः रथया लेबल मिले याइ ।

द्यः तयेगु गलं निसें च्वका तकया ब्वयात याकः खः धाइ। याकः खः मुक्कं गुतँ दइ। याकः खः स्वीनिकु अथे धइगु ४८ फिट दइ। याकःखः गपाय्हाकः घःमाः नं अपाय् हाकः हे जुइमाः। अथेहे पांग्राया चाकः नं स्वीनिकू हे दयेमाः। घःमाःया जवं खवं च्वनीगु सिँग्वःयात घःमाः पासा धाइ। घःमाः पासा जक नीप्यकु हाकः दइ। तआःसिँ प्यंगःया स्वीनिकु दइ। थुकथं बुंगद्यःया रथ स्वीता लक्षणं पूवंकाः दयेकी ।

रथया नितिं तःता जातया सिँ माः। घःचाः दयेकेगु नसिँ चितवनं हइ। रथया नितिं स्वंसिँ व तुसिँ गोदावरीं हइ। घःमाःया निंतिं चागःवासिँ (सौरसिँ) न्हापा वादेशं हइगु खः तर थौंकन्हय् तिनपिपलं हयाच्वनागु खँ बाराही नायः दिल कुमार बाराहीं कनादिल। वय्कःया कथं रथ दयेकेत जित्तले पुलांगु हे सिँ तयेगु व स्यंगु मगाःगु जक दँय् २०० क्युबिक ति न्यायेगु याइ ।

पौ चीत यलया यंवाःत यल मुगलं वइ। झिंनिम्ह यंवाःत सुथसिया खुताः इलंनिसें बहनी खुताः तक चःति स्वःस्वः वयेकः झिंछन्हु तक ज्या यायेमाः। नापं च्वंगु सितुगः पुखुली बेत प्याकुप्याकुं नाइसे च्वंकाः रथया थाय्थासय् क्वंनिसें च्वका तक चिना यंकेमाः। रथया क्वय् दकलय् क्वातुक व बल्लाक चीमाः। थुगु भागय् चीगु बेटयात गथांम्वः धाइ। बेतयात नं क्वातुकेत गोपलिं स्वत्ताक्क ची। गोपौ ततःहाकःगु पाइप थेंज्याःगु बेत खः। थ्व बेत भारतया आसामं हइ। न्हापायापिं मनूत गुलि वैज्ञानिक जू धइगु खँ थ्व गोपौपाखें सीदु। पाइप स्वयां बल्लाःगु, हाकलं ताःहाकःगु, न्ह्यागु कथ नं चाःतुइके जिउगु गोपौ छगू कथंया घाँय् हे खः। थ्व गोपौ बुंगःद्यः हःगु थाय् आसमं हे हइगु खः। गोपौ चीत नं निन्हु प्यन्हु तक खासिइ दायेकाः ख्वला प्वलाः जक छ्यली। पौ चीबलय् मुगलं छ्याछ्यां चीमाःसा गोपौ चीबलय् द्यः साःगु थें च्वंक सकसिनं होस्ते हैंसे धाधां सासां ची। यंवाः सूर्यमान डंगोलं कनादी कथं थ्व रथ दयेकेत झिंन्यादँनिसें न्हय्न्यादँ तक दुपिं मनूतय्सं ज्या याः वइ ।

पौ (बेत) चीगु ज्या क्वचालकि लःसिँ थनेगु ज्या जुइ। स्वीनिकु हाकःगु झिंखुगः लःसिँपाखें याकःखः क्वातुकेगु ज्या याइ। रथ दयेके क्वचाल कि दकलय् लिपा गजू छुइगु ज्या जुइ। गजू छुइ न्ह्यः ग्वारा वाय्म्वः, केरा वाय्म्वः व धकि वाय्म्वः तइ। ग्वारा वाय्म्वलय् फय्गं खायेगु ज्या जुइ। द्यः रथय् तइकुन्हु लुँया स्वयम्भू चैत्य व स्वांया च्वाम्वः छुकी। थ्व फुक्क ज्यायात माःगु खर्च व सामानया व्यवस्था गुथि संस्थानं याइ। धाःगु सामान इलय् बीमाःगु व ज्या याइपिंत निरीक्षण यायेमाःगुलिं रथ दयेकुसांनिसें क्वमचाःतले गुथि संस्थानया कर्मचारीत वयेमाःगु खँ संस्थानया हाकीम राममणी आचार्यं कनादिल। खिपः नं स्वथी दइ। दकलय् तपुगु घः सालेत, दथुयागु तान सालेत व चिपुगु थाय्थासय् चीत छ्यली तर गुलि छ्यली धाःसा धाये मफइगु कारणं गबलें गबलें ल्यनीगु व गबलें मगाइगु नं जू। ल्यंसा मेगु दँय् ज्या मवइगु जूगुलिं छुं समस्या दु। थगुने निक्वः तक रथ दयेकेमाःगुलिं निदुगं खर्च जूगु खः। तर थुगुसी २५ लख तकां रथ तयार जुइगु गुथि संस्थानया अनुमान दु ।

रथ दयेकेगु ज्या ग्यानापुसे नं च्वं। उकिं रथ दयेकीबलय् नीसी यानाः वयेमाः। अय्लाः, थ्वँ त्वने मजिउ। खाया ला, खाख्येँय् नये मजिउ। छेँनं पिहां वयेत खौभ्याः कयाः वयेमाः। कलाःनाप नं द्यने मजिउ धाइ। रथया च्वय् दयेकः वनेबलय् कुतुंवइगु भय दु। २०५६ सालय् रथ सालेगु झ्वलय् रवि डंगोलया बाज्या रथं कुतुंवनाः सीगु खः। २०५७ सालंनिसें रवि डंगोलं मदिक थुगु ज्या याना वयाच्वंगु खँ यंवाः सूर्यमान डंगोलं कनादिल ।

रथ स्यंकेधुंकाः रथया लीया पातात, भैलःद्यःया ख्वाःपाः नापं मेमेगु सामानत पूच्वःया जोगीलाल महर्जनया छेँय् तयातइगु खः। वइगु साउनं निसें धर्म पाटी गुथि संस्थानं दयेकाः अन हे तयेगु व्यवस्था जुइत्यंगु दु ।

द्यः रथय् बिज्याकाः प्यन्हु लिपा जक रथजात्रा न्ह्याइ। रथ जात्रा न्ह्याके न्ह्यः रथयाया घःचालय् बलि पूजा यायेमाः। रथया प्यचाः घःचाःयात प्यम्ह भैलःद्यःया रुपय् कयातःगु दु। करुणामय नेपालय् बिज्याकूगु इलय् प्यम्ह भैरवपिंसं क्वबिया हःगु बाखं दु। उकी न्ह्यःनेया जवय् च्वंगु घःचाः टिका भैरव, खवय् च्वंगु घःचाः हरिसिद्धि भैरव, लिउनेया जवय् च्वंगु लुँबुँ भैरव व खवय् च्वंगु इखालखु भैरव धकाः माने यानातःगु दु। थथे बलिपूजा यात कि रथं मनू क्यली मखु धाइ। थ्व अष्टमि कुन्हु रथय् शान्ति पूजा यायेमाः। अथेहे घःचाःया स्वंगः मिखा यलमुगःयापिं पुंतय्सं च्वयेगु याइ ।

More Stories Like this