सार्वभौमिक संवाद

नर्मदेश्वर प्रधान

छगू नाटक। नां "अतिरिक्त यात्रा"। च्वमि कृष्ण शाह यात्री। नांजाःगु प्याखं राष्ट्रिय नाचघरय् मंचित जुइ। चर्चा जुइ। गज्याःगु नाटक जुइ थ्व संवादरहित? खँल्हाबल्हा मदुगु। सामान्यतया प्याखनय् खँल्हाबल्हा दइ। दयेमाः। थ्व झीगु विश्वास। तर "अतिरिक्त यात्रा" नाटकय् खँ पाइ। अन संवाद दइ मखु। प्याखं मात्र अभिनयमुखी जुइ। संवाद मदयेक नं प्याखं जुइ खनिं। थौं प्रयोगवादया ई। न्ह्यागु नं जुइफु। न्ह्याथे नं यायेफु। थ्व प्रयोगवादी प्याखं जुइमाः। जिं क्वःछिना।
प्याखं थीथी कथंया दइ।"कठ पुतली" प्याखं। अर्थात कतांमरिप्याखं। थुकी संवाद दइ मखु। हाउभाउं क्रियाव्यवहार न्ह्याकी। हाउभाउ हे संवाद जुया बी। उकिं हे भाव व्यक्त याइ। अथेहे "साय्डो ड्रामा" किचः प्याखं खः। अन प्याखंम्वःत स्वयं खने दइ मखु। प्याखंम्वःतय् किचलं नाटक याइ। नाटकया गतिविधि किचलं न्ह्याकी। अन संवाद दइ मखु। किचःया गतिविधि हे भाय् जुया बी ।

नाटककार कृष्ण यात्रीजुया नाचघरय् मंचित संवाद मदुगु "अतिरिक्त यात्रा" प्याखं कतांमरि प्याखं मखु। न व किचः प्याखं हे खः। व विशुद्ध नाटक जुइ। उकी पात्र दइ। अभिनय दइ। प्याखनय् माःगु फुक्क हलंज्वलं दइ। तर संवाद दइ मखु। संवाद। प्याखंया महत्वपुर्ण पक्ष। प्याखं जीवन्त जुइत थ्व माः। शंका जुइ। मखु नृत्य नाटक खः ला थ्व? नृत्यं अभिनय प्रदान जुइ। थ्व भाव शरिरया मुदंरा व्यक्त याइ। थ्व यथार्थवादी प्याखं सामाजिक विषयय् आधारित। समाजया कथाव्यथा कनाच्वंगु। तर बिना संवाद। बिना संवाद सार बस्तु गय् अभिव्यंजित जुइ? जिं तर्क याये। निश्कर्षय् वये। थ्व बापाःच्याः नाटक जुइमाः। संवाद मदुगु। अभिनयसं सीमित। अपूर्ण नाटक ।

नवाः किपा अर्थात संवाद सम्पन्न फिल्म वये न्ह्यः सिनेमाय् संवाद मदु। उबलय् भाय् यानाः संवाद न्ह्याकी। खँग्वः दइ मखु। थ्वेत नवा किपा धाइ। फिल्मय् संवाद दुथ्याकीगु प्रविधि मदुनि। संवादहीन फिल्म दयेकेगु उबलय् बाध्यता जुइ ।

तर प्याखनय् संवाद प्रस्तुत समस्या जुइ मखु। पात्र तप्यकं लू वइ। पुलांगु प्याखं वा थौंया प्याखनय्। संवाद व अभिनय ला व लुसि थें जुइ। प्यपुना वइ। प्याखं स्वयेबलय् मिखा तेलानाः जक मगाः। न्हाय्पं नं तिंतिं स्वाके माली। अभिनय मिखां खन कि संवाद न्हाय्पनं तायेकी। प्याखं स्वयेबलय् निगुलिं अंगत सतर्क तयेमाः। अले तिनि प्याखँ ल्हाये फइ। कृष्ण शाह यात्रीजुया प्याखं संवादहिन। मनय् वइ। थ्व स्वयेत मिखा त्यलायेवं गाइ। न्हापनय् कपाय् तया वंसां पाइ मखु। शंका लुइ। तर प्याखंया पूर्णता गय् अनुभव याये फइ?
कृष्ण शाहजुं संवादविहीन प्याखं छाय् च्वल? जिज्ञासा लुइ। प्राविधिक समस्या दयाः खइ मखु। थौंकन्हय् नाट्यशालाय् संवाद प्रस्तुत याये अःफु। प्राविधिक समस्या दइ मखु। सायद मितव्ययिताया लागिं संवाद चीकूगु खः ला? खःसा थ्व पाय्छि मखु। मितब्ययिताया उद्देश्य अनिवार्य तत्व चीकेगु जुइ मखु। अलंकारत चीकेफु। म्हं चायेकेफु। संवाद प्याखनय् अलंकार मखु। थ्वयात गय् चीके फइ? न्ह्यसः वइ। तर जि उत्तरहिन जुइ ।

थ्व हे प्रसंगय् छपु बाखं लुमनी जिगु। बाखनय् निम्ह पात्र दइ। युवक। युवती। छम्हं मेम्ह सु म्हमसिउ। औपचारिक कथं गबलें नतुसुतु मदुपिं। गबलें नतुसुतु मदुपिं इपिं दथुइ संवाद न्ह्यथनी। खल्हाबल्हा जुइ। विरोधाभाष खने दइ। छखेर गबलें नतुसुतु मदुपिं पात्रत। मेखेर इपिं दथुइ जूगु जीवन्त संवाद। थ्व असम्भव। कल्पना रञ्जित खँ। तर अथे मखु। व्यवहारय् ध्वनिरहित शब्द विहिन भासं सिर्जित संवाद नं दइ। मूक संवादं नतुसुतु मदुपिं मनूतय् दथुइ भाव कालबिल याकाच्वनी। शान्त भाषाया लिधंसाय्। बाखं च्वये। व मात्र गफ मखु। सायद "अतिरिक्त यात्रा" प्याखनय् च्वमिं शान्त भाय् जकं छ्यल ला? सीकेत स्वये ।

"अतिरिक्त यात्रा" प्याखं बारे ब्वने। रहस्य थुइ। छाय् "अतिरिक्त यात्रा" संवादहीन जुल? गाक्क थुइ। प्राविधिक वा अन्य कारणं मखु। वय्कःया प्याखंया अन्तरवस्तु खंके। सीके। प्याखंया विषय उज्वःगु जुइ गन संवादया प्रस्तुति सम्भव हे जुइ मखु। गन नाटककारं चाहे जुयाः नं संवाद छ्यले फइ मखु। स्वयं नाटककार निसहाय जुइ थ्व खँय्। "अतिरिक्त यात्रा" प्याखंया सम्पूर्ण कलाकार पात्र, न्ववाये मफुपि, न्हाय्पं मताःपिं। इमिगु कथा व्यथा नाटकया सार बस्तु। न्हाय्पं मताःपिं पात्रतय्सं म्हितेगु। अपांग साहित्यया नमूना। अन संवाद छाय् मंत? जि थुइ। ज्ञां लुइ। संवाद शब्द सहित थंे जुइमाः। अथे मखु खनिं। जिं क्वःछी। प्रस्तुत प्याखनय् चिं भाय् प्रस्तुत जुइ। निशब्द संवाद लुइ। चिं भाय् । व गुगुं छगू देय्या भाय् मखु। विश्वया भाय् जुइ। थ्व अर्थय् कृष्ण यात्रीजुया "अतिरिक्त यात्रा" प्याखं संवादहीन जुइ मखु। अन संवाद लुइ। संवाद। गुगुं भाषाय् आधारित मखु। व सार्वभौमिक जुइ ।

More Stories Like this