प्राकृतिक स्रोतया मंकाः छ्यलाबुला

सुरेश मानन्धर

ताम्सालिंग व नेवाः प्रदेश
संविधानसभाय् प्रस्तावित जुयाच्वंगु १४ प्रदेशया न्हूगु नेपाः थःथम्हं सञ्चालन जुइ फइगु खः लाकि मखु धइगु विषयय् तःधंगु वहस न्ह्यानाच्वंगु दु। प्रदेशया निर्माण अप्वः यानाः जातीय पहिचानया लिधंसाय् जूगु खःसां उमिके सञ्चालनया सामर्थ्य दु लाकि मदु धइगु न्ह्यः पिहां वयाच्वंगु दु ।

सामर्थ्यलिसे स्वानाः वइगु अज्याःगु न्ह्यसःया चाकः दुने नेवाः राज्य नं दुथ्यानाच्वंगु दु। छाय्धाःसां आः प्रस्तावित १४ प्रदेश मध्ये दकलय् चिकूगु तर दकलय् अप्वः जनघनत्व दुगु नेवाः राज्य आर्थिक रुपं थः हे सवल जुइ फइगु खः वा मखु धइगु खँयात कयाः नेवाः बुद्धिजीवीतय्सं न्ह्यसः तया हःगु दु। भौगोलिक रुपं नेवाः राज्य चिकू जूगु कारणं थन प्राकृतिक स्रोत साधन नं म्हो जक दइगु स्वाभाविक हे जुल। उकिसनं दुगु भूमिइ नं अप्वः यानाः छेँ दना हयेधुंकूगु कारणं नेवाः राज्यय् कृषियोग्य भूमि तकं मदये धुंकल। उद्योग विस्तार यायेगु खःसां माक्व जग्गा थ्वयाके मदु ।

नेवाः राज्यया थ्व अवस्थायात ध्यानय् तयाः हे थुकिया जःलाखःला जुयाच्वंगु ताम्सालिङ्ग राज्यलिसे मिले जुयाः वनेमाःगु अवधारणा न्ह्यःने वयाच्वंगु खः। ताम्सालिङ्गलिसे मिले जुइगु धकाः राज्य शक्ति तक हे ल्वाकःबाकः यानाः मिले जुइमाःगु आवश्यकता मदु। कम से कम नं विकास निर्माणया सवालय् थ्व निगू प्रदेश नापं च्वनाः न्ह्याः वने फत धाःसां निगुलिं प्रदेशं यक्व लबः काये फइगु सम्भावना दु। नेवाः प्रदेशयात ताम्सालिङ्गं घेरे याना तःगु दु। भौगोलिक रुपं थ्व नेवाः प्रदेशया लागिं सकारात्मक मजू। तर भूगोलयात परिवर्तन याये फइ मखु। बरु भूगोलया गुगु अवस्थिति खः उकियात उचित व्यवस्थापन बियाः सकारात्मक रुपं प्रयोग धाःसा याये फइ। नेवाः प्रदेशयात मेमेगु प्रदेशलिसे स्वायेगु धकाः झीगु नक्सायात तचाः याःसां आखिरय् स्वाइगु निपु प्यपु लँपु हे जक खः। नेवाः प्रदेशया लागा तःधं यानाः आः स्वयां निदुगं हे दयेकूसां ताम्सालिङ्ग प्रदेशया न्ह्यःने व चीधं हे जुइ। समग्रय् नेवाः प्रदेश ताम्सालिङ्गपाखें आंशिक रुपं जूसां घेरे जूगु जःलाखःला हे जुइ। थ्व भूगोलयात झीसं हीके फइ मखु। अय् जूगु कारणं आः नेवाःतय्सं ताम्सालिङ्ग व नेवाः प्रदेशया थ्व भूयथार्थयात मनन् यानाः उकियात गय् यानाः सकारात्मक रुपं प्रयोग याये फइगु खः उखेपाखे बिचाः ब्याकेमाःगु आवश्यकता दु। नेवाःत बुद्धि, विवेक, सीप, प्रविधि आदि ख्यलय् च्वन्ह्याःपिं खः। थुकियात नेवाः व ताम्सालिङ्ग निगुलिं लागाय् विस्तार यानाः लबः कायेगु व्यवस्थापन आः झीत आवश्यकता दु ।

थ्व यथार्थयात झीसं ल्वःमंके मजिउ कि छुं नं प्रदेश सम्पूर्ण कथंया प्राकृतिक स्रोतं सम्पन्न जुइ मखु। छगू प्रदेश जक मखु छगू देश तकं पूर्ण रुपं स्रोत साधनं सम्पन्न जुइ मखु। वं थःके दुगु स्रोत थम्हं प्रयोग यानाः थःके मदुगु स्रोत पिनें हयेगु व्यवस्थापन याये हे माः ।

नेवाः प्रदेश ताम्सालिङ्गं घेरे जूसां थुकियात धाःसा नेवाःतय्सं सकारात्मक रुपं हे कायेमाः कि ताम्सालिङ्ग आपालं प्राकृतिक स्रोतं सम्पन्न प्रदेश खः। नेपाःया प्राकृतिक स्रोत धायेबलय् जलस्रेत हे प्रमुख जुइ। ताम्सालिङ्ग जलस्रोतय् नं धनी प्रदेश खः। नेपालं थौंकन्हय् उत्पादन यानाच्वंगु करिब ६०० मेगावाट विद्युत मध्ये २०० मेगावाट ताम्सालिङ्ग प्रदेशं हे पिहां वयाच्वंगु दु। ताम्सालिङ्गय् अझ मेगु हजारौं मेगावाट विद्युत उत्पादनया क्षमता दुगु खुसित दनि। झीत कर्णाली व महाकालीया विद्युत हयेगु स्वयां थःहे जःलाखःला ताम्सालिङ्गया विद्युत हयेगु अप्वः कति लाइ। लिसें ताम्सालिङ्गयात नं थःगु विद्युत तापाक मिउ वनेगु स्वयां नेवाः प्रदेशयात मी दःसा अप्वः बांलाइ। नेवाः प्रदेश थौं गुगु ढाँचां म्वानाच्वंगु खः उकिया लागिं विद्युत दकलय् मदयेक मगाःगु पूर्वाधार जुयाच्वंगु दु ।

ताम्सालिङ्गय् वन क्षेत्र नं यक्व दु। उकिं वन जंगलय् दइगु यार्सागुम्बा, कुट्की, पाँचऔले, नीरमसी, जटामसी, पद्मचाल थेंज्याःगु थिकेगु जडिबूटी अन यक्व दु। अथे हे नँ, सिजः, गन्धक, चुनढुंगाया खानी नं थ्व प्रदेशय् प्रशस्त हे दु ।

कृषि उत्पादनया खँ ल्हायेबलय् नं ताम्सालिङ्ग आलु, वा, कःनि, छ्व लगायत तरकारीया लागिं नं तसकं उपयुक्त लागा खः ।

ताम्सालिङ्गया थुपिं स्रोतयात लिक्क लाःगु जःलाखःला प्रदेश जूगु ल्याखं नेवाःतय्सं बांलाक हे दोहन याये फइ। ताम्सालिङ्गय् दुगु थ्व स्रोतयात छ्यलेगु कलकारखाना फुसा नेवाः प्रदेश दुने हे दयेकेगु स्वयेमाः। मफुसा नेवाःतय्सं ताम्सालिङ्ग लागा दुने हे लगानी यानाः उत्पादन यायेगु ज्या नं यायेफु। नेवाःतय्सं नेवाः प्रदेशय् हे जक उद्योग चायेकेमाः धइगु मदु। छगू देशं मेगु देशय् उद्योग चायेके जिउसा छगू प्रदेशं मेगु प्रदेशय् चायेके मजीगु खँ हे मदु। नेवाःतय्त लिम्बुवानय् उद्योग याः वनेगु सिबें ताम्सालिङ्गय् याः वनेगु अःपुइ। अले ताम्सालिङ्गयात नं कर्णाली प्रदेशयापिंत लगानी याकेगु स्वयां नेवाः प्रदेशय् च्वंपिंत लगानी याकेगु फाइदाजनक जुइ। छाय्धाःसां अज्याःगु अवस्थाय् ताम्सालिङ्गं नेवाः प्रदेशय् दुगु अन्य सुविधाया नं उपभोग याये खनी ।

नेवाःतय्के दुगु जनशक्ति छ्यलेगु खःसा नेवाः प्रदेशया भूमि व प्राकृतिक स्रोत साधन प्रयाप्त मजू। तामाङ्गतय्के दुगु जनशक्ति उमिथाय् च्वंगु भूमि व प्राकृतिक स्रोत साधनया दोहन यायेत प्रयाप्त मजू। अथे धकाः तामाङ्गतय्सं थःत अप्वः जूगु भूमि व स्रोत नेवाःतय्त ना धकाः बिउ वइ मखु। बरु निगुलिं प्रदेश दथुइ छुं कथंया सम्झौता यानाः ताम्सालिङ्ग राज्यया प्राकृतिक स्रोत व नेवाः राज्यया जनशक्ति छ्यलेगु ज्या जूसा निगुलिं प्रदेशं प्रशस्त लबः काये फइ ।

More Stories Like this