जेठ १४ या निंतिं वैशाख १४

नरेशवीर शाक्य

न्हू नेपाः निर्माण यायेत, गणतन्त्र संस्थागत यायेत क्वःछिनातःगु इलय् हे संघीय नेपाःया न्हू संविधान पित बी धकाः जनताया भोट कयाः संविधानसभाय् थ्यंपिं सभासद व थुमिगु राजनैतिक पार्टी असफल जूगु लगभग निश्चित हे जुइधुंकूसां क्वःछिना तःगु इलय् हे संविधान पित बी धकाः ततःधंगु पार्टीतय्सं अझ नं जनताया दथुइ भ्रम ब्वलंकेगु ज्या याना हे च्वंगु दनि। जनता अझ नं क्वःछिनातःगु ई दुने हे संविधान वइ धइगु आशाय् च्वनाच्वंगु हे दनि। तर क्वःछिनातःगु इलय् गज्याःगु संविधान वइ धकाः राजनैतिक पार्टीतय्सं नं यकिन कथं धाये फयाच्वंगु मदुनि, अले आम जनतां नं थःपिंसं इच्छा यानाकथं सार्वभौम जुगू अनुभव जुइगु संविधान पिहां वइ धइगु खँय् शंका हे दनि। तर न्ह्यागु हे जूसां क्वःछिनातःगु इलय् संविधान पिहां मवल धाःसा जनआन्दोलनं प्राप्त जूगु संघीयता, धर्म निरपेक्षता व जातीय राज्यय् प्रतिगामीतय्सं चलखेल याये फइगु आशंकां नेपाःमि चिन्तित जुयाच्वंगु दु। उकिं क्वःछिनातःगु इलय् हे संविधान बीमाःगु माग तयाः थीथी दवावमूलक आन्दोलनया ज्याझ्वः न्ह्याकेमाःगु आवश्यकता सकसिनं थुइकेमाःगु दु।
न्हू संविधानया आवश्यकता अप्वः सुयात आवश्यक धइगु खँय् नं छक्वः चिन्तन यायेमाः। सकसिनं सिउगु खँ खः थनया हरेक प्रभावशाली राजनैतिक पार्टीया नेतृत्व ब्रम्हू व खस जातिया मनूतयसं याना वयाच्वंगु दु। थुमिसं देय्या बहुसंख्यक आदिवासीयात अनेककथं उत्पीडनय् लाकाः थःपिनि सत्ता न्ह्याकूगु खः। आः मुलुक संघीय राज्य जुइधुंकाः थन पहिचान व सामर्थ्यया लिधंसाय् जातीय राज्य निर्माण जुइवं अनया आदिवासी जनजातितय्गु ल्हातिइ राज्य सत्ता लाःवनिगु व थःपिं राज्य सत्तां पिने लाःवनिगु कारणं थुपिं नेपाःया संघीय लोकतान्त्रिक संविधान दयेकेत लिचिलाच्वंगु खः। अझ आः जनआन्दोलनं प्राप्त जूगु संघीयताया विरोधय् थुमिसं संस्थागतरुपं हे मोर्चाबन्दी यानाः थ्व उपलब्धियात न्हंकेगु अभियान न्ह्याकेधुंकूगु दु। आः इलय् संविधान पिहां मवल धाःसां नं थुमिसं नैतिकरुपं थःपिं त्यात धकाः प्रचार याइगु स्वाभाविक जुइ। मुलुकय् संघीयता मवल, जातीय राज्य निर्माण जुइ मफुत धाःसा दकलय् अप्वः द्यापं च्वनेमालीपिं नेवाः लगायत देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातित हाकनं थुमिगु हे हैकमय् म्वायेत बाध्य जुइमाली गुकिं यानाः आः नेवाःतय्त जुयाच्वंगु विभेदया ब्यवहार, नेवाःतय् कला, भाषा, संस्कृतिइ जुयाच्वंगु दमन अझ अप्वयाः कन्हय् नेवाःतय्गु अस्तित्व हे न्हनावनीगु खतरा वइ ।

क्वःछिनातःगु इलय् संविधान पित बीके फइगु हे सलंसःदँ न्ह्यवंनिसें भाषिक, जातीय व धार्मिकरुपं उत्पीडन सह यानाच्वंपिनिगु निंतिं छगू नैतिक विजय जुइगु खँय् सकसिनं ध्यान बीमाः। नेवाःतय्गु कला, संस्कृति, जग्गा जमिन, गुथि जात्रा न्हना वनाच्वंगु कारण हे राज्य नीति खः धइगु खँ आः सकल नेवाःतय्सं थुइकेमाःगु दु। राज्य नीतिया कारणं नेवाःतय्गु जग्गा सरकारं अधिकरण यात, छगू धर्मयात प्रश्रय बीमाःगु कारणं गुथि संस्थानं नेवाःतय्गु मौलिक सम्पदा संस्कृति जात्रा पर्व न्ह्याकेगु स्वयां नेवाःतय्सं थःपिनि गुथि न्ह्याकेत तयातःगु जग्गाया आयस्ताय् मिखा ब्वयाः नेवाः धरोहरयात नष्ट यात। थज्याःगु ज्याय् नेवाःतय्सं संस्थागतरुपं प्रतिकार याये मफुगु कारणं नं अज्याःगु स्थिति ब्वलंगु खःसा आदिवासी जनजातितय्गु अधिकार संविधानय् सुनिश्चित याये मफुगु कारणं नं थथे जूगु खँय् आः मूल्याङ्कन जुइमाः। पंचायतकालय् जुजुया लिधंसाय् खस ब्रम्हूतय्सं एकछत्र राज याःगु खःसा लिपा बहुदलीय ब्यवस्था वयेधुंकाः नं थुज्वःगु स्थितिया अन्त याये मफुगु थनया नेवाः लगायत आदिवासी जनजातित थःपिनि अधिकार प्रति गम्भीर जुइ मफुगुलिं हे खः ।

थ्व सम्पूर्ण कमीकमजोरीयात चीकेगु निंतिं सलंसः मनूतय्गु प्राण आहुति लिपा परम्परागत शक्ति जुजु व थुमि जःखःया मनूतय्त नष्ट यायेधुंकाः आः संविधानय् थःपिनि अधिकार सुनिश्चित यायेगु इलय् नेवाः लगायत आदिवासीत सुम्क च्वना च्वने मजिउ। थ्व ई सदुपयोग जुइ मफुत धाःसा नेवाःत हाकनं अधिकारं बञ्चित जुइगु व लिपाया पुस्तायात नेवाःतय्गु सम्पदा तकं लःल्हाना थके मफइगु स्थिति ब्वलनीगु कारणं आः क्वःछिनातःगु ई दुने हे संविधान पिहां वयेमाःगु खँयात सकसिनं गंभीर जुयाः मनन यायेमाःगु आवश्यकता दु ।

राष्ट्र निमार्णया खँय् नेवाः छगू शक्ति खः धयागु खँयात राष्ट्रिय व अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलं स्वीकार यानाच्वंगु दु। नेवाःतय्गु कला, संस्कृति, आर्थिक नीति व ब्यापारया कारणं हे नेपालं विश्वय् थःगु म्हसीका ल्यंकेत ताःलानाच्वंगु खः। नेवाःतय्गु थ्व शक्ति एकल थासय् मुनेमाःगु अझं आवश्यकता दनि। थ्व शक्तिया पहिचान नेवाःतय्सं क्यने नं धुंकूगु दु। वंगु दँया माघ ३ गते नेवाः शक्तिं क्यंगु ऐक्यवद्धता, जेष्ठ १८ या नेपालमण्डल बन्दय् खनेदुगु एकता व उकुन्हु तिनि पुस ११ गते दशरथ रंगशालाय् नेवाः स्वायत्त राज्यया घोषणा सभां नेवाःत थःपिनि हक अधिकारया निंतिं एकबद्ध धइगु खँ संचार जुइधुंकूगु दु। थ्वहे कारणं संविधानसभाय् पेस जूगु १४ प्रादेशिक राज्यय् नेवाः राज्यया अस्तित्व खनेदुगु खः। यदि नेवाःतय्गु ऐक्यबद्धता दशरथ रंगशालाय् प्रदर्शन मजूगु खःसा नेवाः राज्यया अस्तित्व खने मदइगु विश्लेषण राजनैतिक पण्डिततय्गु दु ।

क्वःछिनातःगु इलय् हे संविधान पित बीमाःगु माग तयाः नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं आः वइगु बैशाख १४ गते संविधानसभा घेराउया ज्याझ्वः नं नेवाःत थःपिनि अधिकारया सवालय् धाथें गम्भीर जुयाच्वंगु दु धइगु खँ न्ह्यब्वयेगु निंतिं अति हे महत्वपूर्ण ज्याझ्वः खः। नेवाः लगायत आदिवासीतय्त सलंसःदँ न्ह्यवंनिसें उत्पीडनय् लाकाः राज्य सत्ता न्ह्याकाच्वंपिनिगु निंतिं नं खबरदारी ज्याझ्वः खः। देय्या आदिवासी जनजातितय्त हाकनं दमन यायेगु षडयन्त्र जुल धाःसा आः थुपिं हाफ्वः जुयाः दना वइ अले विराधीतय्गु अस्तित्वयात हे न्हंका बी। थ्व आभासयात संघीयता विरोधीतय्गु नुगः दुने स्वचाकेत नं आः वइगु बैशाख १४या ज्याझ्वलय् सकल नेवाःत थःथःगु माथं कुहां वयेमाःगु दु। थःपिनिगु भविष्य सुनिश्चित यायेगु ज्याय् थ्व इलय् चुके जुल धाःसा थःगु अस्तित्व हे न्हनीगु खँय् गम्भीर जुइमाःगु दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this