वर्तमान परिस्थिति व ज्ञानेन्द्रया धापू

नरेशवीर शाक्य

हरेक ज्याया लिच्वः वहे स्तरं दइ धयागु खँ विज्ञानया सिद्धान्त खः। थ्वहे कारणं नेपाःया राजनीतिइ गुलि अःपुक राजतन्त्रया अन्त जुल उलि हे सहजरुपं हाकनं पुनर्स्थापना जुइफु धइगु मान्यता कयाच्वंपिं मनूत नं दु। हालय् जुजुया नामय् जुयाच्वंगु गुलि नं गतिविधित खः थुकिं थ्व खँया संकेत यानाच्वन धइगु विश्लेषण छखे दुसा आःया राजनैतिक नेतातय्सं जुजु हानं सत्ताय् लिहां वये फइ धइगु खँयात असम्भव धकाः धयाच्वंगु दु। तर आःया राजनैतिक पार्टीतय्सं थःपिनिगु ब्यवहारयात भिंके मफुत धाःसा माघ १९ गते उगु ईया जुजु ज्ञानेन्द्रं राज्य शक्ति थःगु ल्हातय् कायेधुंकाः नं आम जनतां छुं ई पियाः जक थःपिनि अभिमत पितहःगु खँ पुलां मजूनि ।

नकतिनि हे पुलांम्ह जुजु ज्ञानेन्द्रं ताः ईया मौनता लिपा पित बिउगु थःगु न्हापांगु अन्तर्वार्ता लिपा परम्परावादी शक्ति हाकनं सलबल जुइत तयार जुयाच्वंगु खँया संकेत बिउगु दु। जुजुया स्पष्ट अभिब्यक्ति राजतन्त्रया अन्त जुल धाःगु कपोलकल्पित जक खः धाःगु खँपाखें जुजुं थःत अझ नं शक्तिया केन्द्रकथं तायेकाच्वंगु दनि धइगु आभास बिउ।
राजतन्त्रया इतिहासय् जुजुपिं गबलें न्ह्यःने गबलें लिउने जुयाच्वनीगु इतिहास प्वलाहःगु नं थ्व हे खँया संकेत खः। थ्व खँयात नेपाःया राजनैतिक पार्टीतय्सं वाःचायेकाच्वंगु खःसां केवल भाषणबाजी व हासा दायाः भौ ख्यायेगु नीति ज्वन धाःसा थुकिया लिच्वः बांलाइ मखु। ने.सं. १११० या न्हापांगु जनआन्दोलन लिपा प्राप्त जूगु बहुदलीय शासन प्रणाली लिपा नं उबलय्या जुजु ज्ञानेन्द्र राज्यशक्ति थःगु ल्हातय् कायेत सफल जूगु नं सत्ताय् थ्यंपिं व विपक्षय् च्वंपिं राजनैतिक पार्टीतय्सं थःपिनिगु ब्यक्तिगत व पार्टीहितया जक राजनीति याःगु कारणं आम जनता बिरक्त जुयाः जुजु राज्य शक्ति ल्हातय् लाकूसां सुम्क जक च्वनाच्वंगु खः। थ्व स्थिति आः नं परिवर्तन जूगु मदुनि। इलय् हे न्हूगु संविधान पित बी धकाः धाःगु खँ आः पूवनीगु स्थिति थ्यनाच्वंगु मदुनि। मुलुकयात धर्म निरपेक्ष धकाः घोषणा लिपा नं आः राजनैतिक पार्टीया शक्तिशाली नेतात हे 'हिन्दू राज्य' जुइमाः धकाः सतकय् कुहां वयेगु ज्या यानाच्वंगु दु। मुलुक संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र जुइमाः धकाः संविधानसभाया बैठकय् आः गठन जुइगु संघीय राज्य निर्माणया आधार पहिचान व सामर्थ्य धकाः फुक्क राजनैतिक पार्टीया सभासदतय्सं छगू मतं आधार पारित यायेधुंकाः नं आः पहिचानया मू आधार जातीय राज्य निर्माण याये मजिउ धकाः संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना उपसमितिं पारित याःगु जातीय म्हसीकाया नामं निर्माण जुयाच्वंगु प्रदेश मजिउ धकाः राज्य पुनर्संरचना आयोग निर्माण यायेत सैद्धान्तिकरुपं ततःधंगु राजनैतिक पार्टीतय्सं समर्थन यायेधुंकूगु दु। थुकथं ततःधंगु राजनैतिक पार्टीतय्सं नेपाःया राजनीतिइ थःपिनिगु हैकम क्यनाः मनमानी यानाच्वंगु ठहर जुयाच्वंगु दु ।

नेपाःया राजनीति बलया भरय् हिउपाः हयेगु कुतः जुयाच्वंगु खँया आभास नकतिनि पिदंगु ज्ञानेन्द्रया अन्तर्वार्ताय् नं संकेत जुयाच्वंगु दु। तत्कालिन अवस्थाय् जनमतया नामय् जबर्जस्ति राजतन्त्रया अन्त घोषणा जूगु बिचाः ज्ञानेन्द्रं अप्रत्यक्षरुपं प्वंकूगु दु। जनताया इच्छाकथं थः न्ह्याः वनेत तयार दु धकाः धाःगुया अर्थ आः राजतन्त्र अन्तया घोषणा संविधानसभाया बैठकय् जक जुयां मगाः जनमत संग्रह यायेमाः धाःगु खः। जनता जर्नादनया फैसला थःत स्वीकार दु धाःगुया अर्थ जनमतं वःगु फैसला थम्हं स्वीकार याये, संविधानसभां याःगु फैसला अन्तिम मखु, उकिं राजतन्त्रया अन्त केवल कपोलकल्पित जक खः धकाः स्पष्ट भासं हे धाःगु खः ।

ज्ञानेन्द्रं थ्व अन्तर्वार्ता गिरिजा प्रसाद कोइरालाया निधन लिपा जक बी माःगुया नं थःगु हे अर्थ व औचित्य दु। ज्ञानेन्द्रं गिरिजाप्रसाद सरकार प्रमुख जुयाच्वंगु इलय् नारायणहिति राजदरवार उलि याउँक छाय् त्वःतल जुइ धयागु खँ नं अतिकं चर्चाया विषय जूगु खः। विज्ञपिनि धापूकथं थ्व नं सरकार प्रमुख लिसेया छगू सम्झौता अन्तर्गत हे जूगु व नेपाःया संविधानय् राजसंस्थायात उचित थाय् दइगु भरोसाया आधारय् खः। तर ई व परिस्थितिं अथे भाय् मल्हायेवं जुजुवादीतय्सं जुजुयात गिरिजां धोका बिल धकाः नं अबलय् धया हःगु खः। आः गिरिजाया देहावसानं थ्व सम्भावनायात पूर्णत हे अन्त याना बिउगु कारणं ज्ञानेन्द्रं थःगु अभिब्यक्ति थुकथं पित बिउगु अनुमान जुयाच्वंगु दु।
थ्व खँय् शंका मदु कि वर्तमान राजनैतिक अन्यौलता व राजनैतिक पार्टीतय् दथुइ दयाच्वंगु वैमनस्यतायात कयाः परम्परावादी शक्तितय्सं हाकनं छकः छ्यं ल्ह्वनेगु कुतः यानाच्वंगु दु। आःया इलय् थुमिसं धर्मयात राजनैतिक हतियार दयेकेगु कुतः यानाच्वंगु दु। धर्म आम जनताया दथुइ तसकं हे संवेदनशील विषय खः। धर्मया लिधंसाय् मनूत सीत व स्यायेत नं तयार दु धइगु खँ विश्वय् ब्वलनाच्वंगु आतंकवादी गतिविधिं नं स्पष्ट यानाच्वंगु दु। थज्याःगु वातावरण ब्वलंके मबीत राजनैतिक पार्टीतय्सं पार्टीगत हितया राजनीति जक मयासे समस्त देशहितया राजनीति यायेमाःगु दु। जनआन्दोलनया बलं प्राप्त जूगु स्वाधीनताया अधिकार, जातीय संघीय राज्य निर्माणया अधिकार, धर्मनिरपेक्षताया अधिकारयात ल्यंका हे तयेगु खःसा थुकियात न्हापां संस्थागत यायेमाः। थुकिया आधारय् संविधान निर्माण जुयाः क्वःछिनातःगु इलय् हे निर्देशित सिद्धान्त निर्माण यानाः न्हू नेपाः दयेकेमाः। न्ह्याबलें सतकया भरं सत्ताय् थ्यनीगु खँ व जनतायात न्ह्याबलें बन्दुक व हिंसां नियन्त्रणय् तये फइ धयागु गलत सोचं चिलावने मफुत धाःसा थःपिनिगु अस्तित्व हे न्हनावनीगु खँ सकसिनं थुइकेमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this