मानव गुण विकास यायेत बुद्ध शिक्षा

शिशिल चित्रकार

राज्यया हरेक क्षेत्रय् तहसनहसया अवस्था ब्वलंगु थौंयागु झीगु देय् व समाजया मनूतयगु राक्षसी प्रवत्तिया कारणं खः। पौराणिककालया बाखंत ब्वनेबलय् देवदेवी व दानव, राक्षसया दथुइ ल्वापु जुइगु, देव देवी त्याइगु ख। आः कलियुगय् राक्षस, दानव प्रवृत्ति त्याइगु अवस्था जुया वःलिसे विश्वया अवस्था बांमलाइगु अस्वाभाविक मखु।
विश्व लगायत नेपाःया अवस्था झन् झन् स्यना वंगु दु। समाजया आर्थिक, प्रशासनिक, न्यायिक, शैक्षिक, स्वास्थ्य, नीजि व्यापार, औद्योगिक आदि इत्यादि लागाय् राजनीति खँग्वः जोडे जुयाः आर्थिक राजनीति, प्रशासनिक राजनीति, न्यायिक राजनीति, शैक्षिक राजनीति, स्वास्थ्य राजनीति, निजी व्यापार राजनीतिक, औद्योगिक राजनीतिया रुप विकास (?), विस्तार वा विनाशया स्वरुप बढे जुयावःगु दु। जब कि राजनीति खालि कार्यपालिकाया रुपं नियम कानूनया पालन याःगु वा मयाःगु अले सजायँ बीगुली लगे जुइमाःगु खः तर झीथाय् न्ह्याथाय् नं राजनीति रुपी चक्र चले जुयाः समाज हे तहसनहस जुइगु अवस्था वःगु दु। समाजया थीथी ख्यःत सार्वभौमसत्ता सम्पन्न जुइमाःगु, राजनीतिं ला खालि अनुगमन व नियन्त्रणया ज्या यायेमाःगु खः तर नियन्त्रण व अनुगमनया नामय् खुल्ला हस्तक्षेप, स्वार्थया खेलया लिधंसा, सत्ताया अन्धाधुन्ध प्रयोग जूगु खः वा मखु? समाजया आर्थिक, प्रशासनिक, न्यायिक, शैक्षिक, स्वास्थ्य, निजी व्यापार, औद्योगिक स्वतन्त्रता, सुरक्षाया प्रत्याभूति व स्वस्थ वातावरण मदयेक समाजया विकास जुइ मफइगु निश्चित दु ।

प्रहरी प्रशासन, न्यायिक प्रशासन, कर्मचारी प्रशासन बांमलाःगुलिं औद्योगिक, व्यापारिक क्षेत्रय् असुरक्षा बढे जूगु थौंयागु अवस्था वयेत प्रहरी प्रशासन, कर्मचारी प्रशासन, न्यायिक प्रशासनय् ध्यबाया चलखेलं, अपराधीकरण यायेत छुं इलय् औद्योगिक व्यापारिक ख्यःया नं ल्हाः दु वा मदु जुइ? प्रहरी प्रशासन वा कर्मचारी प्रशासनया जुइगु ध्यबाया खेल, जागिर नयेबलय्निसें, सरुवा, बढुवाया खेलंनिसें थःथितिया जंजालं सेवा बीमाःथाय् सेवा मबीगु, सजायँ बीमाःथाय् सजायँ मबीगु, कर्मचारी संगठनया हकहित सिबें व्यक्तिगत स्वार्थया लिधंसां थीथी स्वापूया माध्यमं व्यापारी उद्योगपतियात फाइदा जुइगु ज्याया शुरुवातंनिसें थौयागु दक्व क्षेत्रया असुरक्षाया स्वापू दु वा मदु? थन छुं वर्गया व्यक्तियात पाः यायेगु मखुसें मनूतय्गु राक्षसी, दानवी प्रवृत्तिं यानाः हे विश्वय् समस्या वःगु धकाः उलाः क्यनेगु कुतः जक यानागु खः। मखु धइगुसा पौराणिक कालय् (सत्य युग?) दानव धकाः क्यनातःपिं मेगु हे जातया प्राणी खः लाकि निपा तुति, निपा ल्हाः दुपिं, तुतिं हे दनीपिं, ल्हातं हे ज्या याइपिं खः? वा देव देवी व दानव धकाः बिस्कं क्यनातःगु केवल मानसिक चरित्र व विवेकया जक भेद क्यना तःगु मखुला?
थौं समाजया दक्व ख्यः स्यंगु दुसा वयात वा थ्वयात पाः यानाच्वनेगु अवस्था मखु। दक्व ख्यः स्यंगु धइगु झी दक्वसिके दुगु दानवी प्रवत्तिं यानाः हे खः। अझ न थुकियात ध्वाथुइका मकासे कतःयात जक पाः यानाच्वन धाःसा समस्या समाधान जुइगु अवस्था मदु। धम्मपदया छगू श्लोक न्ह्यब्वये -

यो बालो मञ्ञाति बाल्यं-पण्डितो वापि तेन सो।
बालो च पण्डितमानी-स'वे बालो'ति वुच्चति।।
अर्थ: यदि मूर्खं 'जि मूर्ख' धकाः थुइका काःसा वयात उलिं हे पण्डित धाइ तर मूर्ख जुयाः नं 'जि पण्डित' धकाः धया जुल धाःसा वयात हे खास मूर्ख धाइ।
(श्लोक ६३)

थौ समाज भिंकेगु खःसा झीसं थःत मूर्ख भाःपीमाल। समाजया थीथी वर्ग, जाति, धर्मया नामय् वर्गीकरण जुयाः वःगु आःयागु इलय् बांलाःगु संगत व बांलाःगु ज्या यायेमाःगु झन आवश्यकता खः। मनूतय् दानवी प्रवृत्तिया अन्त मजुइकं, खालि नाराबाजीया राजनीतिं, जात जातिया राजनीतिं समाजयात भिंकीगु कल्पना याये फइ मखु। थन मनूतय्गु लडाइँ दानवी प्रवृत्तिया विरुद्धय् जुइमाः। थ्व दानवी प्रवृत्ति व्यक्ति स्वयंयागु जुइमा वा छेँखापतिकं दुगु जुइमा वा मेपिंके दुगु हे छाय् मजुइमा, थ्व राक्षसी प्रवृत्तिया विरुद्धय् लडाइँ जुइमाःगु तःधंगु आवश्यकता खः। थःके वा छेँखापतिकं हे राक्षसी व दानव प्रवृत्तिया अन्त मजुइक छेँ, त्वाः, समाजया थीथी ख्यलय् शान्तिया कामना यायेगु बेइमानी जुइ। अले दानव प्रवृत्तिया विरुद्धय् मानव प्रवृतिया विकस यायेमाःगु दु। थन दानव व मानव दथुइ छग्वः हे जक आखःया फरक तर थुकिया दुनेया चरित्रय् गुलि फरक दु वयात दुवालाः समाजय् दानव रुपी मानवया अन्त व शुद्ध मानवया विकासया लागि शिक्षा-पाठ्यक्रम, संस्कृतिइ हे आमूल परिवर्तन यायेमाःगु खँय् शायद निगू मत दइ मखु।
समाजय् थीथी कथंया धर्म दुगु जुल तर धाथेंया धर्मया मर्म थुइकेया लागिं नं दानवी प्रवृत्ति हे बाधक जुयाच्वनीगु जुल।

यावजीवम्पि चे बालो-पण्डितं पयिरुपासति।
न सो धमं विजानाति-दबी सूपरसं यथा।।
अर्थ: धवःचां केँयागु सवाः थुइके मफु थें मूर्खतय्सं जीवनभर पण्डितनाप सत्संगत याःसां धर्मयागु रस थुइके फइ मखु।
(धम्मपद श्लोक ६४)

थौ समाजया विकराल अवस्था, मानव सिबें दानवी प्रवृत्तिं यानाः धर्मया रस थुइके मफयाः मखुगु लँपुइ लाःवनीगु नापनापं समाजया असुरक्षा, अशान्तिं यानाः त्वाल्ल जुयाः स्वयेगु, ख्वयेगु झीगु नियति गय् यानाः वल धकाः ध्वाथुइकेत धम्मपदया मेगु छगू श्लोक तये:
नतं कम्मं कतं साधु-यं कत्वा अनुतप्पति।
यस्स अस्सुमुखो रोदं-विपाकं पटिसेवति।।
अर्थ: गुकिया कर्म-फल भोग याये मालीगु बखतय् ताप कयाः मिखाय् जायेक ख्वबि तयाः ख्वया च्वनेमाली, अज्याःगु कार्य मयायेगु असल। (श्लोक ६७)

थौ जिगु, छिगु व्यक्तिगत नापनापं छेँखा पतिकं दुगु राक्षसी प्रवृत्तिया अन्तया लागिं व्यक्तियात सक्षम, नैतिकवान व मानसिक रुपं स्वस्थ दयेकीगु बुद्ध शिक्षाया तःधंगु आवश्यकता दु ।

More Stories Like this