..... लुमंकेमाः

नर्मदेश्वर प्रधान

चस्मा दयेके बियागु। असं बालकुमारीपाखे। काःवने। साहु पिहां वनाच्वन। साहुनी च्वनाच्वनी। 'साहु पिने, थत्थें झाइ, पलख दिसँ। जिं छुं मसिउ।' साहुनीं नं धाइ। पी हे माल। पसलय् तुं। मेचय् फ्यतुना। लँय् स्वयाच्वना। मनय् अने अने खँत लुयाच्वनी। ई। गनया गन जुइधुंकल। चकित जुइ। असं बालकुमारीया लँ। न्हापा नं उतिकं चल्ती। तर थौंकन्हय् पाः। थ्व लँ चल्ती जक मखु। थन न्हियान्हिथं हे जात्रा थें जुइ। हुल हुल। घ्वात्तुघ्वाकाः जुइ माली। लँय् स्वयाच्वने। मेलाय् वयाच्वनागु अनुभव जुइ। थथे हे जूसा आः असं, बालकुमारी, वंगलय् स्वसः व ख्वीन्हुं हे कुम्भ मेला जुइ। हुलं कानाः मनूत उखेथुखे जुइ। उज्वःगु ई नं वइतिनि ।

'थःगु देशय् जि परदेशी जुल'। दुःख प्वंकाः हालातःगु म्येँ न्यने नं। थुज्वःगु आशयं च्वयातःगु कविता ब्वने नं। थ्वहे म्ये न्हाय्पनय् थ्वःगु अनुभव जुइ। धात्थें खः। थ्व फुक्कं थःगु थाय्। थौं थन जि सू-सु जुयावनी। अन्जान। परदेशी। मदिक्क लँय् अल्याख मनूत। वये-वने यानाच्वनी। गनं जक वःगु जुइ? मिखा इनिमिनि धाइ। इक्कुसे च्वनी ।

धाइ नेवाःत स्वनिगःया आदिवासी। स्वनिगलं पिने थाय्थासय् नेवाःत वनी। नेवाःत सांस्कृतिक रुपं पुचः-पुचः जुयाः च्वनी। उखेंथुखें छरे जुयाः च्वनीमखु। न्ह्याथाय् वंसां नेवाः बस्ती दुगु थाय् संगठन थें खने दइ। थ्व नेवाः संस्कृतिया प्रकृति खः। प्रवृत्ति जुइ। अनेक उपजाति, थरय् विभाजित जूसां सम्पूर्ण नेवाःत दथुइ सांस्कृतिक स्वापू दइच्वनी। सकलें छधी खने दयाच्वनी। थौं चस्मा पसलय् च्वने। लँजुवाःत स्वयाच्वने। गनया गन जुइधुंकल। थौं बजारया ख्वाःपाः हे हिलेधुंकल। लँय् म्वःम्वः मनू। तर लँय् म्हसिउपिं हे मदु। घण्टौं च्वने। लँय् न्हिलीपिं सुं मखना। पीदँ न्ह्यः। लँय् वइपिं ९० प्रतिशत स्वनिगःबासी हे जुयाच्वनी। पुलांपिं पासापिं नापलानाच्वनी। थःथितिपिं खनाच्वनी। गुलिखे मनू प्रत्यक्षतः नतुसतु मदुपिं जुइ। अय्नं सु गन च्वंम्ह सीके फयाच्वनी। लँय् ववं गुलिलिसे दिनाः खँ ल्हाये। गुलिलिसे न्हिले। ख्याः याये। फुक्क थःगु थाय् थें जुइ। चाय्कं मचाय्कं आत्मियता दयाच्वनी। उपत्यका छगुलिं हे नेवाः संस्कृतिया संश्लिष्ट स्वरुप जुयाच्वनी। थौं लँय् जूपिं खनी। ख्वाः स्वये। मनूतय् समुद्र। म्हसिउपिं खनेदइ ला? आश याये। हुलमुलय् माले। बालसखात नाप लाइ ला? थःथितिपिं ध्वदुइ ला? नुगः अधीर जुइ। तर आशां द्याइ। अधिकांश मनूत उखें थुखें च्वंवने धुंकल। गुम्हं गन। गुम्हं गन। शहरपाखेर नेवाःत म्हो जुजुं वनाच्वन। गुलिस्यां छेँ मिया हइ। बालं तयेगु चलन वृद्धि जुइ। गुलिखे बहाः, बही, चुक, ननिइ वने। पुलांपिं स्थानीयबासीत विस्थापित जुयाच्वंगु खनेदइ। पिनें वःपिं, बालं च्वनीपिं अप्वया वइ। जि नं पुलांगु छेँय् मखये धुंकल। पुलांगु छेँय् गबलें वने। चुक जाय्क अज्ञात मनूतसें जायाच्वनी। थः हे कतः थें जुइ। रिक्तताया अनुभूति जुइ। अभाव ।

हिउपाः वइ। वयाच्वनी। पनेगु खँ जुइ मखु। हिउपाः फयेमाः। पक्का। तर हिउपाः गुज्वःगु खः? थ्वं गन यंकाच्वन। थ्वया लिच्वः गुज्वःगु जुइ? थुकिया समीक्षा जुयाच्वनेमाः। थःगु पुलांगु वस्तीइ वने। शहर चाःहिले। हूलमुल दथुइ नं रिक्तताया अनुभूति जुइ। अल्याख मनूतय् पुचलय् शून्यं हय् हय् काः वइ। छाय्? जिं सिउ। व रिक्तता, शून्यताया बोध व्यक्तिगत मखु। निजी इच्छा, स्वार्थ पूमवनाः दना वयाच्वंगु भाव, अनुभवत मखु। जिं बिचाः याये। व रिक्तता सांस्कृतिक रिक्तता खः। व शून्यताबोध। स्थानीय पहिचानया विघटनया लिच्वः जुइ। लँय् वने। सकलें जः थें खनीगु आत्मीयताया अनुभव गनं तनेधुंकूगु दु। पीडा जुइ। उबलय् छगू त्वालं मेगु त्वालय् वने। छखा छेँया छगू क्वथां मेगु क्वथाय् वनाच्वना थें जुइ। थौं व निकटताबोध चकनाचूर जुया बी। न्हापा न्हापा नेवाःत थाय् थासय् वनी। पुचः-पुचः च्वनी। धीचिनाः। थःगु सांस्कृतिक म्हसीका ल्यंकी। थौंकन्हय् व्यक्तिगत रुपय् उखेंथुखें वनी। गुम्हं गन गुम्हं गन। नेवाः संस्कृतिया खँ वइ। संरक्षण यायेगु खँ वइ। थ्व मदइन। संकटबोधया खँ वइ। चिन्ता याइ। तर संस्कृति विकासया निंतिं नेवाःतसें बासस्थानया व्यवस्था गुकथं याइ? व्यक्तिपरक वा सामाजिक। उकी नं निर्भर जुइ। नेवाः कला, संस्कृतिया विकास व सम्वर्द्धनया खँय् येँ, यल, ख्वपया बासस्थान व्यवस्थापनया पूर्वाधार म्हिगः गुकथं जुल। लुमंकेमाः। मखुसा...

More Stories Like this