धर्मया संरक्षण थम्हं हे यायेमाः

डि.आर. खड्गी

जब थःगु धर्म, संस्कृतिया महत्व म्हसीके फइ मखु, उकिया रक्षा, संरक्षण नं याये फइ मखु। अले व समाज स्यनावनीगु निश्चित जुइ धकाः धर्म शास्त्रय् धयातःगु दु। स्वनिगःया बांलाःगु धर्म संस्कृतिया महत्व थुइके मफयाः स्वनिगःया नेवाःतय्सं थःगु धर्म त्वःताः मेगु धर्म व संस्कृति नालाः वनाच्वंगु दु। जब थःगु धर्म व संस्कृति त्वःताः मेगु धर्म नाली, अन निश्चित मेपिं मनूत नं प्रभाव यानावनीगु नं स्वाभाविक खः। स्वनिगःया धर्म संस्कृति थुलि वैज्ञानिक ढंगं न्ह्यानाच्वंगु दु, वया प्रभाव विश्वय् लानाच्वंगु दु। झीगु देशय् लिपा जक सामन्तीतय्सं राज्यया शक्ति थःगु ल्हातय् कयाः बांलाःगु धर्म संस्कृतियात नं सामन्ती भक्तया धर्मया लँय् यंकल। दसुया निंतिं राम, कृष्ण, विष्णुया मूर्ति पूजा याकाच्वन। बौद्ध धर्मय् नं मूर्ति पूजा विरोधी गौतम बुद्धयात नं लिपा वयाः भगवान बुद्ध धकाः मूर्ति पूजा याकाच्वन। मूर्ति पूजायात अप्वः प्राथमिकता बिया वनाच्वंगुलिं धर्मया मुख्य ज्ञान ल्वःमनाच्वन। झीगु नेवाः धर्म शास्त्रय् नं मूर्ति पूजायात प्राथमिकता बियातःगु खने मदु। बरु न्ह्याम्ह मनू नं द्यः जुया वनेफु धकाः धयातःगु खनेदु। झीगु समाजय् तन्त्र विद्या मार्फत सिद्धि प्राप्त यानाः द्यः जुयावंगु झीगु न्ह्यःने दसुया नितिं अष्टमातृका द्यःत खः ।

स्वनिगःया अष्टमातृका द्यःत मध्ये कंग अजिमा, भद्रकाली अजिमा, वँतु अजिमा, न्यत अजिमा, तख्ति अजिमा पाहांचःर्‍हे कुन्हु तःजिक जात्रा यानाः माने याना वयाच्वंगु दु। थ्व जात्रां सामाजिक सद्भाव ल्यंका तयेगु निंतिं थःथितितय्त जक मखु, समाजया मेमेपिं व्यक्तित्वयात नं आदरपूर्वक सम्मान यानाः भोजन याकेगु चलन दु। पाहांचःर्‍हे नखः नं थ्व संदेश बियाच्वंगु दु। बांलाःगु ज्या याना वन कि समाजं आदरयानाः द्यःया रुपय् माइ। मेगु संदेश खः, नारी शक्ति नं तःधंगु ज्या यानाः द्यः जुया वनेफु ।

देशय् भिंपिं, सक्षम, सबल, सिर्जनशील व्यक्तित्वयात कदर, प्रोहात्सन बिल कि व राज्य विकास जुइ धइगु खँ नेपाःया लिच्छवि शासकं क्यना वनेधुंकूगु दु। लिच्छवि शासनया इलय् मभिंपिं मनूतय्त समाजं पित छ्वयेफुगु कारणं समाजय् शान्ति व सुखया लकस दयाच्वन। जब शासक व जनताया दथुइ मेलमिलाप व ग्वाहालिया लकस दयाच्वनी व समाजय् सुख शान्ति दइगु स्वाभाविक खः। व इलय् शासक व जनता जानाः देगः, गुम्बा, विहार, फल्चा, तुं, ल्वहंहिति दयेकाः विकास यानावंगु खः। थुलि जक मखु, कृषिं अति उत्पादन यासें कृषि आधारित उद्योग विकास यानाः देय्या आर्थिक स्थिति क्वातुका वन। न्हापा दयेकातःगु कलाकृति, देगः, विहार स्वनिगःया धर्म संस्कृति हलिमय् नां जायाच्वंगु खः। देय्या बांलाःगु धर्म संस्कृति स्वनिगःबासीया सदाचार, सभ्य व्यवहार खनाः विदेशीत मोहित जुयाच्वनीगु खः।
झीगु जात्रा, पर्व, नखःचखः, धर्म व संस्कृति स्वयेगु नितिं पर्यटकत नेपाः वयाः देय्या अर्थतन्त्रय् तिबः बियाच्वंगु दु धकाः खस बर्मू नेतातय्सं मसिउगु मखु। धर्म संस्कृति, कलाकृति, देगः, विहार आदिया संरक्षण व संवर्द्धनया निंतिं गुथि संस्थान नीस्वंगु खः। वहे गुथि संस्थानया आर्थिक स्रोत धयागु नेवाःतय्सं संरक्षण व संबर्द्धनया निंतिं तयातःगु जग्गा जमीन खः। आः नं पूर्खाया करोडौं करोड सम्पत्तिं गुथि संस्थान न्ह्यानाच्वंगु खः। गुथि संस्थान नं सञ्चालनया नामं खस बर्मूतय्सं कब्जा यानाः रजाइँ यानाच्वंगु दु। खस बर्मूतपाखें गुथि संस्थानया ध्यबा हिनामिना व भ्रष्टाचार जक यानाच्वंगु मखु, नेवाः धर्म व संस्कृति जात्रा, पर्व स्यंकाः नेपाःया मौलिक धर्म संस्कृति न्हंका छ्वयेगु कुतः यानाच्वंगु दु। यदि आः नं स्वनिगःबासी सचेत जुयाः थःगु धर्म संस्कृति संरक्षण व संबर्द्धनया निंतिं होश याये मफुत धाःसा छुं दँ लिपा धर्म संस्कृति न्हंकाः स्वनिगःबासीतय्त विस्थापित मयाइ धाये मफु। थगुने माओवादी सरकारं फजुल खर्च बन्दया नामय् येँयाः जात्रा बन्द यायेगु ल्याखं बजेट क्वाप्प याःगु नं संस्कृति न्हंका छ्वयेगु निंतिं खः। माओवादी जनयुद्ध यानाच्वंगु इलय् नं पर्यटन ख्यः अस्तव्यस्त जूगु कारणं देय्या आर्थिक क्षेत्रय् नं नकारात्मक लिच्वः लाःगु खः। जनयुद्धया नकारात्मक लिच्वलं यानाः आः नं विदेशीत नेपाः वयेत ग्यानाच्वंगु दनि। झीगु धापू माओवादीया विरोध यायेमाः धइगु मखु, मात्र थुलि जक खः कि जनयुद्धया इलय् विदेशीतय्त नकारात्मक लिच्व लाका बिल आः उकियात सकारात्मक लकसय् यंकेगु लागिं माओवादीं नं कुतः यायेमाः। सन् २०११ यात पर्यटन वर्ष हनेगु धकाः नेपाः सरकारं घोषणा यायेधुंकूगु दु। पर्यटक वर्षय् १० गू लख विदेशीत नेपालय् दुकायेगु धकाः तसकं प्रचार प्रसार यानाच्वंगु दु। तर नेपाः सरकार प्रचारय् जक सीमित जुयाच्वन धाःसा पर्यटकत अप्वःया वनीमखु। पर्यटक अप्वः दुकायेगु नितिं बांलाःगु लकस दयेके फयेमाः। बांलाःगु लकस दयेके धइगु हे नेवाःया धर्म, संस्कृति, जात्रा, नखःचखः, पर्वया महत्वया खँय् विदशीतय्त थुइकेमाः। जब सत्ताय् नकारात्मक स्वार्थी नेतात च्वनाच्वनी, इमिसं देय्या छुं नं समस्या ज्यंकेगुली ध्यान बी मखु। इमिगु लक्ष जनतायात ध्वं लायेगुली जक केन्द्रित जुयाच्वनी। नकारात्मक स्वार्थीया म्हुतु धाःसा तसकं नाइसे च्वनी, मानौं इमिसं कन्हय् हे फुक्क समस्या ज्यंकी। थज्याःगु फन्टुस खँ न्हापा सामन्तीं ल्हानाच्वनीसा आः वयाः खस बर्मुतय्सं ल्हानाच्वंगु दु ।

पर्यटनलिसे अन्तर्सम्बन्ध दुगु स्वनिगःया धर्म संस्कृति व न्ह्यइपुसे च्वंगु प्राकृतिक दृश्यत खः। गथे थःगु थाय्या माया पिनेयापिंत दइ मखु, अथेहे तुं धर्म, संस्कृति, जात्रा, पर्व, नखःचखःया माया स्थानीय जनतायाके दइगु स्वाभाविक खः। अथे जूगुलिं गबलय् तक सकारात्मक सक्षम, सबल जनता उत्साहित जुयाः थःगु धर्म संस्कृतिया रक्षाया नितिं न्ह्यःने वनीमखु, अबले तक पिनेंवःपिं नकारात्मक मनूतय्गु हालिमुहालि दयां तुं च्वनी। विशेष यानाः स्वनिगःया सकारात्मक व्यक्तित राजनीतिक रुपं सचेत जुयाः न्ह्यःने वने फत धाःसा स्यना वनाच्वंगु स्वनिगःयात हानं भिंके फइ तिनि। खय्बर्मूतय् ल्हातय् लात धाःसा ला हानं वहे खः ।

More Stories Like this