षडयन्त्र प्यखेरं जुयाच्वंगु दु

नेपाःया न्हू संविधान च्वयेगु ई अतिकं म्हो जुयावयेधुंकूसां नं क्वःछिना तःगु ई दुने संविधान पिदनीगु खः कि मखु धइगु अन्यौल चिले फयाच्वंगु मदुनि। संविधान च्वज्याय् थपाय्सकं गैर जिम्मेवार ज्या छाय् जुयाच्वन धइगु न्ह्यसः आम जनतां ल्ह्वनाच्वंगु दुसां राजनैतिक पार्टीया नेतात अझ नं सत्ता साझेदारी व पार्टीगत हितया निंतिं लगे जुयाच्वंगु कारणं आः दयाच्वंगु संघीयताया भविष्य नापं संकटय् लाः वनेफइगु खँ तकं चर्चाय् वयाच्वंगु दु ।

न्हू संविधान तयार यायेत राजनैतिक पार्टीया नेतात तयार मजुयाच्वंगुया छता मू कारण नेपाःयात संघीय राज्य दयेकेगु व संघीय राज्यया निर्माणया आधार 'म्हसीका' पहिचानया आधारय् जुइ धकाः धयातःगु कारणं हे खः। मुलुकय् न्हापांनिसें हे छगू वर्ग व जातिया मनूत राज्यशक्ति च्वनाः हालिमुहालि याना वयाच्वंगु खः। मुलुक संघीयताय् वनेधुंकाः नेपाः बहुजातीय देय् जुगु कारणं थनया हरेक जातिया मनूत सत्ताय् थ्यनाः थःपिंसं न्हापांनिसें याना वयाच्वंगु हैकम तनावनी धइगु मानसिकताया कारणं हे संघीय लोकतान्त्रिक गणराज्य नेपाःया संविधान च्वज्याय् ब्रम्हू व खस जातिया मनूतय्सं पंगः तयाच्वंगु खः। निक्वःगु जनआन्दोलन लिपा दकलय् न्हापां पिदंगु नेपाःया अन्तरिम संविधानय् नेपाःयात एकात्मक राज्य कथं हे परिभाषित याना तःगु खः। तर तराई लागाया मनूतय्सं आन्दोलन यायेधुंकाः नेपाःयात संघीय दयेकेगु धकाः अन्तरिम संविधान संशोधन जूगु खः ।

नेपाः बहुभाषिक, बहुजातीय व बहु राष्ट्र जूगु कारणं थन थीथी जाति व धर्मया मनूत दु। मुलुकय् संसदीय प्रणाली न्ह्यानाच्वंगु कारणं थन हरेक जातिया मनूत सत्ताय् थ्यंकेगु निंतिं राजनैतिक पार्टीया माध्यमं हे थ्यंकेमाः। तर फुक्कं राजनैतिक पार्टीया शीर्षस्थ नेतात छगू हे वर्ग व जातिया मनूतय्गु नेतृत्व जुयाच्वंगु कारणं थुमिगु दवाव व प्रभावया कारणं आदिवासी जनजातिया नेतातय्सं भाषा जाति अधिकारया खँय् थःपिनि जातिया खँ स्वयां नं पार्टी ह्विपया कारणं पार्टीं छु धाल अथे हे यायेमाःगु नैतिक जिम्मेवारीं यानाः थःपिनि हक अधिकार संस्थागत याये मफयाच्वंगु खः। थ्व कारणं आवंलि पार्टीं संविधानसभाया सभासदतय्त पार्टी ह्विप याये मदु धयागु निर्णय यानातःगु खः। तर संघीयता निर्माण दुने बहुसंख्यक सभासदतय्सं संघीयताया निर्माण म्हसीकाया लिंधसाय् जुइमाः धकाः थःपिनि जातिया नां न्ह्यःने हयेवं आः संविधानसभाया सभासद्तय्त नं ब्यवस्थापिका संसदं नकतिनि पारित याःगु छगू ऐनं संविधानसभाया ज्याय् नं पार्टीया निर्देश माने यायेमाःगु अवस्था ब्वलंगु दु। एनेकपा (माओवादीं) प्रस्ताव याःगु 'गणतन्त्र सुढृढीकरण तथा केही नेपाल ऐन संशोधन गर्ने विधेयक' पारित जुइधुंकूगु कारणं संविधानसभा सदस्यतय्त दलया ह्विप लगे जुइगु जूगु दु।
संघीयता निर्माणया आधार जातीय जुइ मजिउ धयागु खँयात कयाः फुक्क हे गैर जनजातित छप्पँ जुयाः हालाच्वंगु दु। जातीय संघीयतां देय् विखण्डन जुइगु भ्रम ब्वलंकाः आम साधारण जनतायात भ्रमित यायेगु ज्या यानाच्वंगु दु। एकात्मक राज्यय् हालिमुहालि यानाच्वंपिं मनूतय्सं न्ह्याथे यानाः जूसां संघीय नेपाः निर्माण मयाकेगु कुतः न्ह्याकाच्वंगु दु। संघीयताया विरोधय् संविधानसभाय् हे ततःसलं सः थ्वयेकेगु व नकतिनि हे पंचायतकालय् प्रतिकार समिति दयेके थें हे थुमिसं संघीयता विरोधी समिति नं नीस्वनेधुंकूगु दु। थुकिं स्पष्ट जू कि आम जनतायात थुमिसं राज्यशक्तिइ मथ्यंकेत अनेक षडयन्त्र यानाच्वंगु दु ।

संविधानसभां न्हू संघीय राज्य स्वरुप कथं १४ प्रदेश निर्माण यानाः उकी १० प्रदेशयात म्हसीकाया आधारय् जातीयताया नामं सिमांकन याःगु दु। सिमांकन यायेगु ज्याय् नं अनेक कमजोरी दुसां जातीय नामं राज्य सिमांकन जुइन धयागु चिन्तां अनेक षडयन्त्र शुरु यानाहःगु दु। जनतां निर्वाचित याना हःपिंसभासदतय्गु राज्य पुनर्संरचना व अधिकार बाँडफाँड समितिं ताः ई तक सहलह ब्याकाः थुकथंया राज्य नामांकन पारित जुइधुंकाः उकियात माने मयायेगु षडयन्त्रकथं आः हाकनं न्हूगु राज्य पुनर्संरचना आयोग गठन यानाः जक राज्यया नामांकन व सिमांकनया ज्यायात पूर्णता बीमाःगु खँ न्ह्यथनाः गैर जनजाति सभासदतय्सं बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त हाकनं उत्पीडनय् लाकाः राज्यसत्ताय् च्वनाः मोज यायेगु षडयन्त्र न्ह्याकाच्वंगु दु ।

राज्य बाँडफाँडया खँय् संविधानसभाया पूर्ण बैठकय् आदिवासी जनजाति नेतातय्सं थुज्वःगु हे जातीय राज्ययात समर्थन याये मफइ कथं आः पार्टीं ह्विप जारी याये फइगु ऐन हःगु खः। मुलुकय् संघीयता महयेकेगु व थःपिनि जातीय वर्चश्व अन्त मयाकेगु निंतिं राजनैतिक पार्टीया शीर्षस्थ नेतातय्सं याना वयाच्वंगु थ्व छगू षडयन्त्र खः ।

संघीय राज्य निर्माण याके मबीगु षडयन्त्र प्यखेरं न्ह्याका वयाच्वंगु दु। आःया राज्य पुनर्संरचना आयोगया माग नं थुकिया हे निरन्तरता खः। अन्तरिम संविधानय् थुज्वःगु आयोगया निर्माण बारे खँ न्ह्यथना तःगु दुसां न्हापा सरकारं आयोग गठन याःगु इलय् राजनैतिक पार्टीतय्गु असहयोगया कारणं थुकियात पूर्णता बीमफुगु खः। लिपा संविधानसभां हे समिति दयेकाः थ्व ज्या न्ह्याकाः लिच्वःनापं पिदनेधुंकाः आः उगु लिच्वःपाखें म्हसीकाया आधारय् संघीयता निर्माण जुइधुंकाः थुकथंया कचवं पिथनेगु ज्या जुयाच्वंगु खनेदु ।

थुज्वःगु षडयन्त्रया कारणं हे क्वःछिना तःगु इलय् संविधान पित मबीगु व मुलुकयात अनिर्णयया बन्दी दयेकेगु षडयन्त्र जुयाच्वंगु आभास ब्वलनाच्वंगु दु। उकिं क्वःछिनातःगु इलय् हे संविधान पित बीमाःगु खँय् जोडदार दवाव आम जनतां बी माःगु दु। म्हसीकाया आधारय् संघ निर्माण जुइमाःगु खँ संविधानसभां पारित यायेधुंकाः नं थुकी हाकनं ब्रम्हू व गैर जनजातितय्गु चलखेल मजुइमा धइगु खँय् होशियार जुइमाःगु दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this