संविधान घोषित इलय् हे वयेमाः

उत्तमराज शिलाकार

नेपाःया नागरिकं म्हयाच्वंगु 'संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र'या संविधान दयेकाः पारित यायेगु ई न्ह्यःने वःलिसे थुगु खँय् नागरिक समाज व थ्वनाप सम्बन्धित संघ संस्थातय्सं चिउताः कया हयाच्वंगु दु। अथेहे संविधानसभाया कार्यतालिका धुचापतिं संशोधन यानासां घोषित तिथि दुने संविधान जारी यायेगु कुतः जुयाच्वंगु दु। दलतय्गु कार्यशैली व उमिगु अडानयात स्वयेबलय् संविधान जारी यायेगु खँय् यक्व हे विमति खने दयाच्वंगु दु। शासकीय स्वरुप व राज्य पुनर्संरचनाया खँय् थवंथवय् सहमति याये मफयाच्वंगु व इलय् कुतः नं यानामच्वंगु हुनिं च्वय् न्ह्यथनागु विषयस सहमति जुइ मफुत धाःसा आः वइगु जेष्ठ १४ गते न्हूगु संविधान जारी जुइगु म्हो जक सम्भावना दु। अथेसां आः ल्यं दनिगु ईयात ज्या कयाः सहमति हयेमफुगु विषययात थातिं तयाः सहमति जुइधुंकूगु खँयात पारित यानाः जूसां घोषित इलय् हे संविधान जारी यायेगु बांलाइ ।

नेपाःमितय्सं ताःहाकःगु संघर्ष यानाः संविधानसभापाखें जारी जुइत्यंगु देशया मूल कानून संविधानया तःधंगु मू दु। संविधानसभाया कार्यतालिका कथं फागुन २१ गते हे संविधान समितिं तयार याःगु ११ गू समितिया प्रारम्भिक मस्यौदा तयार जुइ। अथे खःसां दलतय्गु दथुइ दयाच्वंगु असमझदारीया हुनिं मस्यौदा पारित जुइ फयाच्वंगु मदु। गुकिं यानाः कार्यतालिका हे हाकनं हीकेमाःगु खनेदत। आःतक झिक्वः तक कार्यतालिका हीके धुंकूगु दु। थथे हाकनं याये मालावन धाःसा वइगु जेष्ठ १४ गते गथे यानाः संविधान जारी याये फइ, थुगु खँय् संवैधानिक समितिया नायः नीलाम्बर आचार्यं थीथी दलतय्त गम्भीर जुयाः ज्या न्ह्याकेत इनाप यानादीगु दु। अथेनं सम्बन्धित दलतय् दथुइ धाःसा संविधान दयेकेगुपाखे स्वयां नं आःया सरकार क्वःथलेगु व न्हूगु सरकार नीस्वनेगुपाखे अप्वः ध्यान वनाच्वंगु खनेदु। थौंया ई तसकं मूवंगु ई खः। थ्व इलय् सकलें दलतय्सं थःपिनि जिम्मेवारीयात लुमंकाः इलय् संविधान जारी याकेमाःगु दु ।

छुं जुयाः घोषित इलय् संविधान जारी याये मफुत धाःसा गणतन्त्रया मूलभूत खँ संघीय गणतन्त्रया स्थापनायात लिच्वः लाकी। गुकिं यानाः मिसा मुक्ति, लिउने लानाच्वंपिं जनजाति, अपहेलित जुयाः च्वनेमाःपिं दलित व मधेसी जनसमुदाय थहां वयेगु ह्वःताः त्वाःदली। थुकिं असन्तोष ब्वलंकी अले हाकनं जातीय द्वन्द्वपाखे देय् न्ह्याइ। थुगु अवस्थाय् देशं तःधंगु मू पुलेमाली। अथेहे क्वःछिनातःगु तिथिइ संविधान दयेके मफुत धाःसा थुकिं लिपा पिहां वइगु संवैधानिक न्ह्यसः व राजनीतिक दुविधां न्ह्याइगु अशान्तिं देशया राजनीतिक व्यवस्थायात हे दिशाहीन लँपुइ यंकी। देशय् अन्यौल व अराजकतां देशया व्यवस्थाय् हे बांमलाःगु लिच्वः लाकी। अथे धइगु लोकतान्त्रिक गणतन्त्र असफल जुइगु खः। थ्वयां लिपा हाकनं एकतन्त्रीय शासन वा अधिनायकवादं थाय् काइगु ग्याःचिकु नं दुसा मेखेर म्यान्मार (बर्मा)य् थें सैनिक शासन हावी जुइगु नं लँपु दइ। उकिं थज्याःगु खतरा दुकायेगु ज्या मयायेगु खःसा संवैधानिक समितिं बांलाक ध्यान तयाः ज्या यायेमाःगु खनेदु। थुकियात ग्वाहालि जुइकथं फुक्क दलतय्सं इलय् न्ह्यलं चायेकाः ज्याखँ न्ह्याकेमाः ।

संविधानया बुँदात मध्ये मू कथं क्षेत्रीय विभाजन (प्रदेश ल्ययेगु) खँय् मतभिन्नता जुयाच्वंगु दु। थुकी राज्यया प्रमुख दल जुयाच्वंगु एनेकपा (माओवादी), नेपाली कांग्रेस व नेकपा (एमाले) दथुइ सहमति जुइफुगु मदुनि। हाकनं मधेसी दलतय्गु नं थःथःगु अडान दनि। खय्त ला राज्य पुनर्संरचना राजनीतिक स्वयां प्राविधिक विषय खः। थ्व अःपुक ज्यंके फइगु विषय मखु। उकिं प्राविधिक खँ आःयात थाति तयाःसां मेमेगु खँय् सहमति ज्वनाः न्ह्याः वनेमाः। संविधानसभाया नायः सुवास नेम्वाङ्गया सुझाव कथं नं थुगु विषय प्राविधिक विशेषज्ञतय्त त्वःताः मेमेगु विषययात याकनं ज्यंकाः इलय् हे संविधान जारी यायेमाः धइगु दु। अथेहे सहमतिइ हये फइगु विषययात ल्ययाः माओवादी लगायतया दलतय्सं नं संविधानया बुँदाय् याकनं सहमति हयाः इलय् संविधान जारी यायेत अःपुगु लँपु ज्वनाः न्ह्याः वन धाःसा अझ नं ल्यंदनिगु इलय् याकनं ज्या क्वचायेफुगु अवस्था दनि। थुकिया निंतिं माओवादी व मेमेगु दलत नं 'मेरो गोरुको बाह्रै टक्का' धकाः मच्वँसे भचा क्वमिलु नीति ज्वनाः न्ह्याः वनेमाः। अन्तरिम संविधान फुक्क दलतय्सं स्वीकार यानातःगु हे दस्तावेज खः। थुकी थःथःगु दलीय नीति कथं मिले मजूगु बुँदात भचा उखे थुखे यानाः फुक्क दलयात ल्वयेक दयेका वनेमाः। संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रय् फुक्क दल जक मखु, जनजाति, शोषित पीडित पक्षयात नं ध्यानय् तयाः संशोधन याना यंकेमाः। थथे मजुल धाःसा न्हापा थें सामन्तवाद व पुँजीवादयात जक ल्वःगु कथंया संविधान जूवनी। उकिं आःया संविधान सकल जनजाति, मिसा, दलित व लिउने लानाच्वंपिंत नं आर्थिक, सामाजिक व राजनीतिक दृष्टिकोणं न्ह्यज्याके फइगु कथंया जुइमाः ।

आःया ई धइगु थवंथवय् ल्वानाच्वनेगु ई मखु। सहमति मदुगु खँय् फःसा याकनं सहमति हयेगु, मफुसा उकियात लिपा क्वःछी कथं थातिं तयाः सहमतिइ वयेधुंकूगु बुँदायात जक जूसां पारित यासें इलय् हे संविधान जारी यायेमाः। ई बित धाःसा थुकिं तःधंगु संवैधानिक न्ह्यसः पिकया बीफु। गुकिं संवैधानिक उपादेयता नापं आःयात सरकारया नैतिक वैधताय् नापं न्ह्यसः पिदनेफु। संविधानसभाया वैधताय् हे न्ह्यसः पिदनीगु इलय् थुकिया दक्वं निकाययात विवादय् लाकी। थ्व लिपा मेकथं हे अराजकता ब्वलनेफु। थुकिं देशय् तःधंगु हे अशान्तिया धूफ्वः दंकी गुकिं सुं नं नेपाःमिया भिं याइ मखु। उकिं थजाःगु सम्भावनायात ध्यानय् तयाः सहमतिइ वयेमफुगु बुँदायात अथें तयाः सहमतिइ वयेधुंकूगु खँयात संस्थागत यायेत जूसां क्वःछिनातःगु इलय् हे संविधान जारी यायेमाः। थुलि यायेफत धाःसा जनआन्दोलन�२ या जनआकांक्षा नं पूवनी। नापनापं संविधानसभाया चुनाव यानागुया उद्देश्य नं पूवनी। थजाःगु ह्वःताःयात पूवंकेगु जिम्मा आःया संविधान निर्माण समिति व दलपाखें निर्वाचित जनप्रतिनिधि नापं फुक्क दलतय्गु खः। उमिगु ज्या ताःलाकेत नेपाःया दलीय संघ संस्था, नागरिक समाज नापं झीगु नं दायित्व दु। थुकियात झीसं पूवंकेगु कुतः यायेमाः। क्वःछिनातःगु इलय् हे संविधान जारी याकेगु कुतः यायेमाः ।

More Stories Like this