गथे दयेकी जनबाहाःद्यःया रथ

शीला साय्मि

दँय्दसं जनबहाःद्यःया रथजात्रा याना वयाच्वंगु झीसं सिउगु हे खः। नापनापं स्वया नं वयाच्वनागु दु। म्हीग हे तिनि जनबहाः द्यःया रथ जात्रा न्ह्यात। दँय्दसं चिल्लाथ्व अष्टमि (चैत दशैं) कुन्हु जनबहाःद्यः रथय् तयाः येँ देय् चाःहीकी। द्यःया रथ तीनधारा पाठशालाय् दयेकाः तइ। जनबहालं द्यः खतय् तयाः तीनधाराय् च्वंगु रथय् बिज्याकी। अले रथ सालाः असं, हनुमानध्वाखा (काल भैरब), जोशी देगः व लगंया प्यंगू याः न्यायेकाः स्वन्हु कुन्हु वा पुन्हि न्ह्यः द्यःयात देगलय् बिज्याकी। द्यः रथय् तत्तले देगलय् कलश व खःया गजू पूजा याना तइ ।

जनबहाद्यःया रथ प्यचाः घःचाः दुगु अले ताःहाकःगु झीसं स्वयाच्वना। रथय् प्यचाः घःचाः, वयां च्वय् द्यः च्वनीगु थाय् गः, वयां च्वय् ताःहाकःगु रथया भाग जुयाः च्वय् गजू तयाः रथ निर्माण जुयाच्वंगु दुसा रथया न्ह्यःने घःमाः छगू नं दु। उकियात नागया रुपय् कयातःगु दुसा घःमाःया न्ह्यःने भैरबया प्रतीक कथं द्यःया ख्वाःपाः तयातःगु दु। अथे हे द्यः च्वनीगु थाय् गःलय् प्यख्यरं दशदीगपाल लीयागु पातां भुना तइ। गःया च्वसं प्यखेरं लीयागु हे तारण नं तयातःगु दइ।
रथया च्वकाय् गजू ला दहे दु वयां क्वँय् चन्द्र सूर्य व बज्रसत्व नापं तक नं तयाः रथ निर्माण जुयाच्वंगु दु। रथया ब्या न्ह्यःने व लिउने यानाः ३२ हात (कु) दइसा रथया हाकः नं च्वं क्वय् यानाः ३२ हात हे दइ ।

थ्व रथ दयेकीगु नं थःगु हे विधि दु। रथ दयेकेत बास्तु शास्त्रया आधारय् १३ भुवन कथं रथ १३ तगिं यानाः दयेकातःगु दु। बुद्ध धर्मय् त्रयोदश भूवन नं च्वय् वनेगु मार्गयात निर्वाण धाइगु कथं स्वयम्भू चैत्य तक नं झिस्वंगू भूवन तयाः निर्माण जुयाच्वंगु खः। थथे रथ दयेकीबलय् गुंगू प्रकारया सिँ छ्यलेगु यानाच्वंगु दु। पांग्रा दयेकेत निसें गजूया अम्वःसाया निंतिं नःसिँ, गजूया निंतिं स्वंसिँ व लःसिँ, घःमाः दयेकेत सौरासिँ, खजुला दयेकेत सौरासिँ व खः ग्वयेत तुं सिँ छ्यलेगु यानाच्वनागु खँ रथ निर्माण समितिया संयोजक व जनबहाःया गुरुजु स्वयम्भूरत्न बज्राचार्यं कनादिल। तर थौंकन्हय् धाःसा ईया हिउपालं मेमेगु सिँत छ्यलाच्वंगु दु। रथ तयार जुइधुंकाः रथया सिथय् सिथय् हाकनं पँथं घेरे यायेमाः। पूर्व पश्चिम उत्तर दक्षिण नैरात्म्य, आग्नेय, बायुब्य व इसान दिशाय् तयाः रथयात अझ नं क्वातुकेगु ज्या यानातःगु खनेदु ।

रथ दयेकेगु ज्या चौलाथ्व पारु असनय् द्यः ल्वाकी कुन्हुनिसें न्ह्याइ। कलमादी गणेद्यःयाथाय् तया तइगु रथया पांग्रा व घःमाः सिँत धमाधम हयाः रथ जोरे यायेगु ज्या तीनधारा पाठशालाय् जुइ। अन च्वंगु सिँ मध्ये मगाःगु सिँ वा न्हापाया सिँ स्यंगु वा ज्या लगे मजूसा मेगु न्यायेमाः। न्हापा न्हापा रथ दयेकेत फलाटया सिँ कोसे झाडीं हयेगु याइ धाःसां थौंकन्हय् अगराथया सिँ छ्यलेगु यानाच्वंगु दु। रथ अप्वः यानाः बेटं चीगु जुयाः बेट यक्व छ्यलेमाः। बेट देशय् मदुगु जुयाः भारतं हयेमाःगु रथ दयेकेगु ज्याया ठेक्का कयादीम्ह प्रकाश मानन्धरं कनादिल ।

भाजु मानन्धरया बाज्याया पालंनिसें हे थ्व रथ दयेकेगु ज्या वयाच्वंगु खः। न्हापा प्यंगू त्वाःयापिं ज्यापुतय्सं रथ दयेकेगु ज्या याइगु खः। थौंकन्हय् तुकंबहाःयापिं ज्यापु दाजुकिजापिं जक वयाः ज्या यानाच्वंगु दुसा मनू मगानाः ज्याला बियाः ज्यामि तयेमाःगु खँ वय्कलं कनादिल। रथ दयेकेगु ज्याय् मखं, कुसुमबियालाछि, लगं व तुकंबहाःयापिं ज्यापुत वयेमाःगु खः ।

धर्मया ज्या जुयाः श्रद्धा व बौबाज्याया परम्परायात म्वाका तयेमाः धकाः थःगु ज्या व अफिसय् बिदा कयाः तकं दँय् झिन्हु झिंनिन्हु रथ दयेकेगु ज्या याः वयाच्वनागु खँ तुकं बहाःया भाजु रत्न महर्जनं कनादिल। बेट ची मसःगुलिं थौंकन्हय् यलया बुंगद्यःया रथ दयेकीपिं ज्यापुत बयाः बेटं चीगु ज्या यानाच्वंगु खनेदु ।

द्यःया रथ तयार जुल कि उकी पांग्राय् मिखा च्वयेत पुंत वइ। नँया ज्या फुक्कं भोटेबहाःया नकःमितय्सं याइ। दकलय् लिपा स्वां छायेगु ज्या भोताहितिया मागल त्वाः गुथिया मुनिकारतय्सं याइ। थुकिया लागिं फूच्वया डाँडां चलाम् स्वां हयेगु यानाच्वनागु खँ रमेश मुनिकारं कनादी ।

द्यःया जात्रा क्वचाल कि सिँ दक्वं कमलादी गणेद्यःया थाय् तये यंकी। लीया पाता जक जनबहालय् हइ। रथ दयेकीबलय् मगाःमचाःगु सिँ जक हे दँय् ३० क्युफिट न्याये माः ।

नगुने जात्राया झ्वलय् रथ क्वःदसेंलि रथ बांलाक दयेकेया निंतिं प्रधानमन्त्रीया आदेशं संस्कृति मन्त्रालय अन्तर्गत रथ निर्माण समिति नीस्वनेगु ज्या जूगु जुल। रथ दयेकेगु जिम्मा दक्वं गुथि संस्थानं याना वयाच्वंगु व गुथि संस्थानया कर्मचारीत न्हियान्हिथं रथ दयेके ज्याय् वयेमाःगु खँ गुथि संस्थानया हाकीम हरिप्रसाद जोशीं कनादिल। थ्व फुक्कं ज्या यानाः रथ दयेकेगु ज्या क्वचाइलय् ७ लाख स्वयां अप्वः खर्च जुइगु (थुगुसी) खँ नं वय्कलं यानादिल। रथ दयेकेबलय् ज्याला कथं नगद व जिन्सि नितां बीगु याःसां थुगुसी खिपः व बेट तसकं थिके जूगुलिं खर्च अप्वः जूवंगु दु। खिपः छम्हूया २१०० तका व बेट २८०० क्यूफिटया मू पुलेमाःगु खँ नं वय्कलं कनादिल ।

द्यः सकसियां खः। जात्रा पर्व झीगु संस्कृति खः। झीगु धर्म संस्कृति रक्षा यायेगु झीगु हे दायित्व खः। यदि जनबाहाःद्यःया जात्रा बांलाक न्ह्याकेगु खःसा रथ दयेकेगु ज्या नं उतिकं बांलाक यायेमाःगु अति आवश्यक जू ।

More Stories Like this