गिरिजा मंत, आः छु जुइ?

सानुराजा शाक्य

नेवाः न्ह्यलुवाः भक्तिदास श्रेष्ठ मदुगु श्रद्धान्जली सभाय् प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठजुं थ्व 'मंत' खँग्वःया दार्शनिक पक्षयात कयाः कनादीगु खः। थ्व खँग्वलय् दुगु दार्शनिक पक्षं प्रभावित जुयाः जिं नं गिरिजाया 'स्वर्गारोहण' वा 'देहावसान' मधासे 'मंत' धायेगु हे पाय्छि ताया। भाषाय् नं धर्मया दार्शनिक पक्षं गुकथं म्हिती धइगु नमूनाकथं थुकिं क्यं। 'स्वर्गारोहण' नेपाली खँग्वलं हिन्दू धर्मया दर्शनं मनूत सीधुंकाः स्वर्गय् वनी धइगु कल्पनाया लिधंसाय् 'स्वर्गारोहण' धाःगु खनेदु। तर नेवाःत बौद्ध दर्शननाप स्वानाच्वंगु जूगुलिं मनूत सीधुंकाः नेवाः भाषाय् स्वर्गय् वन धकाः मधासे 'मंत' जक धाःगु खः। उकथं हे सी धुंकुपिंत झीसं 'मदुम्ह' धाइ तर नेपाली भाषाय् 'स्वर्गीय' धायेगुया लिउने दुगु अर्थ नं धार्मिक दर्शननाप हे स्वानाच्वंगु जुल। थ्व खँ मदुम्ह भक्तिदास श्रेष्ठं माणिकलाल सरयात कंगु खँ वय्कलं उगु सभाय् लुमंकादीगु खः। थ्व खँयात वाःचायेकाः थन गिरिजा मंत धयागु खः।
नेपाःया राजनीतिया शिखर ब्यक्तित्व गिरिजाप्रसाद शनिवाः मंत। थुकिं यानाः नेपाःया राजनीतिक अवस्था गन छु जुइ धकाः अधिकांश नेपाःमित चिन्तित जुयाच्वंगु दु। थुकिं नं क्यं नेपाःया राजनीतिइ गिरिजाप्रसादया गुगु थाय् दु। छम्ह व्यक्ति मदयेवं नेपाःया राजनीति विशेष यानाः शान्ति प्रक्रिया गुखे न्ह्याइ धकाः सर्वसाधारण चिन्तित जुइमाःगु अवस्थां नेपाःया वर्तमान शान्ति प्रक्रियाया निंतिं वय्कःया भूमिका गुलि दु धइगु क्यं। थुकिं नेपाःया दुपिं राजनीतिक नेतृत्व मध्ये वय्कःया थाय् गुलि महत्वपूर्ण धइगु नं क्यनाच्वंगु खः ।

झीगु देस थौंकन्हय् राजनीतिक संक्रमणकालया अवस्थाय् दु। मनूया म्हय् ल्वय् जुयाः संक्रमण जुइबलय् बांलाक वासः मयात धाःसा ल्वय् गुकथं मनूया म्हय् न्यनाः ज्यान तकं वनेयः थें देय्या अवस्था नं वहे खः। थ्व इलय् देय्या वासः यायेत दकलय् सक्षम धकाः थुइकाच्वनाम्ह डाक्टर मदुगु अवस्था थें जूगु खः गिरिजाप्रसाद मदयाः। नेपाःया राजनीतिइ गिरिजाप्रसाद मदुगु खःसा १२ बुँदे सहमति, गणतन्त्र व संविधानसभाया सम्भावना मदु। थःत उग्र कम्युनिष्ट विरोधीकथं नेपाली कांग्रेसया नेताया रुपय् म्हसीका दयेका वयाच्वंम्ह गुकथं छगू दशकनिसें नेपाःया कम्युनिष्टतय्त थःगु कुसा दुने तयाः नेपाःया राजनीति न्ह्याकेत सफल जक मखु गबलें मजूगु राजनीतिक उपलब्धि हयेत सफलम्ह राजनेताकथं नं गिरिजायात काः। उकिं हे गिरिजाप्रसाद छम्ह मदयेवं नेपाःया शान्ति प्रक्रिया गन थ्यनी धकाः चिन्ता कायेमाःगु खः। नेपाःया राजनीतिक नेतातय्त छथाय् हयाः शान्ति प्रक्रियायात निष्कर्षय् थ्यंका बीम्ह नेता मंत। थःगु जीवनया अन्तिम इलय् ल्वचं कयाः सक्रिय जुइमफुसां अन्तिम इलय् तक नं राजनीतिक सहमति दयेकेगु खँय् चिन्तित जुयाच्वन। अन्तिमय् वयाः फुक्क दलया सर्वमान्य नेताया रुपय् भूमिका म्हितेत ताःलाःम्ह नेता नं खः ।

गिरिजाप्रसाद गुणया गुणं जक जाःम्ह मखु। वय्कः नं छम्ह मनू जूगुलिं वय्कःया निर्णयं गुलि नोक्सान जूगु दु थःगु थासय् हे दु। थःगु परिवार विशेष यानाः सुजातायात राजनेताया तँय् तक थ्यंकाः विदा कायेगु वय्कःया इच्छा सुनां मसिउगु मखु। नेपाली कांग्रेसया नेतृत्वय् थःगु परिवारं पिने मलायेमा धइगु खँय् नं बिचाः दुम्ह नेता खः। तर वय्कःयात दूरदृष्टि दुम्ह छम्ह जक नेता खः धाःसां पाइ मखु। छु धाल व यानां त्वःतीम्ह थःगु शत्रुयात न्ह्याथे यानाः नं बुके फुम्ह नेताकथं नं म्हसिउ। वय्कःया विरोधय् राजतन्त्रं षडयन्त्र यात आखिरय् वय्कःया चालं राजतन्त्र हे विदा जुइमाल। नेपालय् राजतन्त्र न्हंकेगु निंतिं गिरिजाया सहमतिं ज्या मयाःगु खःसा कम्युनिष्टतय्गु आकांक्षां जक राजतन्त्र न्हनी मखु धइगु खँय् दम दु ।

गिरिजाप्रसाद मदयाः दकलय् शून्यताया अनुभूति थौंया इलय् माओवादी व प्रधानमन्त्री माधव नेपालयात जुइ। संविधानसभाया चुनाव धुंकाः माओवादीं गिरिजाप्रसादयात म्हसीके मफुगुया लिच्वः गुकथं फयेमाल प्रचण्ड व बाबुरामं न्ववाना हे च्वंगु दु। उकिं राष्ट्रपतिया चुनाव इलय् गिरिजाप्रसाद प्रति माओवादीया गल्तिं अन्ततः शान्ति प्रक्रिया व संविधान दयेकेगु ज्याय् तकं बांमलाक लिच्वः लात। माओवादी सरकारया पतन व गठबन्धन सरकार निर्माणया लिउने दुगु कारण नं वहे खः। थ्व खं माओवादी नेतृत्वयात न्ह्याबलें तियाच्वनी। उकिं हे धाइगु गिरिजानाप म्हिते थाकु ।

गिरिजाप्रसाद मदयेधुंकाः नेपाली कांग्रेसया नेतृत्वय् गुगु हानथाप जुइ उकिं नेपाःया राजनीतियात हे गुखे यंकी धाये थाकु। गिरिजाप्रसादया अवसानं धर्म निरपेक्षतावादीत कांग्रेस दुने लिउने लानाः नेपाःयात हिन्दू राष्ट्र दयेकेमाः धाइपिं खुमबहादुर थेंज्याःपिं नेतात बल्लाना वइगु खःला? गिरिजाया अवसान धुंकाः जेठ १४ तक थ्व सरकार न्ह्याइगुली शंका मदु तर जेठ १४ लिपा सत्ता समीकरण हिलाः नेपाःयात गुगु राजनीतिक अवस्थाय् यंकी आः हे धाये थाकु। तर पक्का खः नेपालय् राजतन्त्र लित हयेगु म्हगस खनाच्वंपिनिगु लागिं धाःसा गिरिजा मदयाः थःगु रणनीतिइ सहजता वइगु जुल धकाः मनमनं लय्ताल जुइ। जनजातितय्गु राजनीतिक अधिकार स्थापना यायेगु, पहिचानया आधारय् राज्यपुनर्संरचना यायेगु खँय् धाःसा गिरिजाया भूमिका सकारात्मक जूगु अनुभव मजू। जनजातितसें छु अधिकार माल धकाः धयाच्वंगु खँय् दुविस्ता मब्याकुसे जातीय राज्य दयेके मजिउ धकाः वय्कलं न्ववाःगु खँयात आधार दयेकाः जनजातितय्त अधिकार मबीगु षडयन्त्र याइपिनिगु निंतिं दिब्य वाणी जुइगुली शंका मदु। वय्कःया धापूयात अःखतं व्याख्या यात धाःसा उकियात स्पष्ट यायेत गिरिजा हानं वइ मखुत ।

गिरिजाप्रसाद मदुगु राजनीतिक ग्याप छुं ई तक नेपाःया राजनीतिइ ल्यनाच्वनी। तर नेपाः विशेष परिस्थितिइ लानाच्वंगु अवस्थाय् हे वय्कः मदुगुलिं दकलय् अप्वः चिन्ता ब्वलंगु खः। आः छु जुइ न्ह्यसःया लिउने दुगु आशंका, चिन्ता वर्तमान राजनीतिक नेतृत्वप्रति जनताया अविश्वासयात थुकिं कुलाच्वंगु खः। जेठ १४ दुने संविधान मवइगु अवस्था स्पष्ट जुइ हे धुंकल। संविधान दयेकेमाःपिं राजनीतिक दलया नेतात थौं संविधान दयेकेगु स्वयां जेठ १४ गुबलय् वनी धकाः पियाच्वन ।

More Stories Like this