इलय् संविधान वये हे माः

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया न्हू संविधान पित बीगु ई न्ह्याना वःलिसे सामान्य मनूतय्के नं इलय् हे संविधान जारी जुइगु खः कि मखु धयागु उत्सुकता ब्वलनाच्वंगु दु। थीथी राजनैतिक पार्टीया शीर्षस्थ नेतातय्गु फरक फरक धापू व राजनैतिक नेतातय्गु खिंचातानीया कारणं इलय् हे संविधान पिदनीगु खँय् आपालं आशंका ब्वलनाच्वंगु दु। राजनैतिक पार्टीत थःपिनि ब्यक्तिगत व पार्टीगत स्वार्थय् जक लिकुनाः मुलुकयात न्ह्यागुकथं नं थःपिनि पक्षय जक हयेगु कुतः न्ह्यानाच्वंगु कारणं यानाः मुलुकय् तःधंगु अन्यौलता ब्वलनाच्वंगु खँय् शंका मदु। न्हियान्हिथं मुलुकय् ब्वलनाच्वंगु अशान्ति, हत्या हिंसाया कारणं सुं हे मनुखं थःत सुरक्षित तायेके फयाच्वंगु मदु। छगू स्वतन्त्र मुलुकय् छम्ह सामान्य नागरिक भयरहित जीवन यापन यायेफइगु हे दकलय् तःधंगु उपलब्धि जुइमाःथाय् मुलुक अशान्तिया लँपुइ न्ह्यानाः आः राजनैतिक अन्यौलतां गृह युद्धय् तकं क्वफाये यंके फइगु स्थिति ब्वलनाच्वंगु दु। क्वछिना तःगु इलय् संविधान पिहां मवल धाःसा राजनैतिक रुपं छु जुइ धयागु अन्यौलता अझं प्रस्ट जुइ फयाच्वंगु मदुनि। छथ्वः मनूतय्सं यदि इलय् संविधान पिमदन धाःसा राष्ट्रपति शासन लागू जुइ धकाः धयाच्वंगु दुसा मेगु पुचलं राष्ट्रपति हे दइ मखु, संविधानसभा हे भंग जुयाः न्हूगु संविधानसभाया चुनाव यायेमाली वा सैनिक शासन न्ह्याइ धकाः नं धयाच्वंगु दु। तर थ्व वास्तविकतां अझं ताःपानिगु खँ खः। संविधान पित बीगु निंतिं अझं ई ल्यं दनिगु कारणं राजनैतिक पार्टीत छथाय् च्वनाः सहमति ब्याकल धाःसा इलय् हे संविधान पित बी फइगु खँय् आशा यानाच्वंगु दनि ।

ततःधंगु राजनैतिक पार्टीं सहमतिया लिधंसाय् राजनीति न्ह्याकाः मुलुकयात निर्दिष्ट थासय् थ्यंकेमाः धकाः उच्चस्तरिय संयन्त्र नीस्वनेगु ज्या जूसां थुकिं ज्या मयाःगु व संयन्त्रं न्हापा यानातःगु निर्णययात हीकेगु कुतः जक न्ह्याकेत स्वयाच्वंगु कारणं थ्व झन हे विवादास्पद जुयाच्वंगु दु। उकथं हे ततःधंगु राजनैतिक पार्टीतय्सं राजनैतिक सहमतिया नामय् थःपिनिगु हितय् जक निर्णय यानाः मेमेगु राजनैतिक पार्टीतय्गु अस्तित्वयात हे खतराय् लाकाः हैकमबाद न्ह्याकाच्वंगु खँय् नं मुलुक गंभीर जुइमाःगु खनेदु। राज्यया हेरक सुविधा व स्रोतयात भागबण्डाय् हयाः पार्टीयात सम्पन्न यायेगु व राज्य सुविधायात छ्यलेगु कुतः राजनैतिक पार्टीतय्सं न्ह्याका वयाच्वंगु दु। ततःधंगु प्रभावशाली राजनैतिक नियुक्तिइ राजनैतिक पार्टीतय्गु नांगां हस्तक्षेपया कारणं थौं तक गभर्नर पद छगू तकं पूर्ति याये फयाच्वंगु मदुनि। अथे हे आपालं संवैधानिक निकायय् पदपूर्ति जुइ मफयाः न्हियान्हिथं न्ह्यायेमाःगु प्रशासनिक ज्या तकं सुचारु रुपं न्ह्याये फयाच्वंगु मदु। थुकिं स्पष्ट थुइके फइ कि थुपिं राजनैतिक पार्टीत थःपिनिगु स्वार्थया जःखः जक चाःहिलाच्वंगु व मुलुकया विकासयात गति बीत लालायित जुया मच्वं। इलय् संविधान पित बीगु ज्या थःपिनिगु हे नेतृत्वय् निर्माण जुइगु राष्ट्रिय सरकारं जक सम्भव जुइ धकाः यानाच्वंगु आलाप नं ब्यर्थ खः। ने.सं. ११०० या न्हापांगु जनआन्दोलनया लिच्वः कथं प्राप्त जूगु न्हूगु संविधानं ज्या याये मफुगु कारण नं राजनैतिक पार्टीतय् दुने दयाच्वंगु अस्वस्थ्य प्रतिस्पर्धा व मुलुकं विकासया गति काये मफुगुया कारण थुपिं हे राजनैतिक पार्टीतय्गु स्वार्थगत भावना व ज्याया कारणं खः। थज्याःगु हे मौकाया लबः कयाः उगु इलय् जुजु सक्रिय जुयाः जनआन्दोलनं प्राप्त जूगु फुक्क अधिकार लाका काःगु खः। थज्याःगु हे अवस्था अझं ब्वलनाच्वंगु कारणं नेपाःमि जनतां प्राप्त याःगु गणतान्त्रिक अधिकार नं हाकनं सुनां लाका मकाइ धकाः धाये मफुगु स्थिति मदु ।

मुलुकय् राजतन्त्रयात न्हंकाः संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाः स्थापना जुइफुगु सकल नेपाःमितय्गु निंतिं तःधंगु उपलब्धि खः। सलंसः छगू जाति, वर्ग व धर्मयापिं मनूतय्सं नेपाःया बहुसंख्यक आदिवासीतय्त उत्पीडनय् लाकाः थः यथे राज्य सत्ता न्ह्याकाच्वंगु विरोधय् मुलुकयात संघीयताय् यंकाः थःपिनि म्हसीका सहितया स्वायत्त राज्य निर्माण बहुसंख्यक नेपाःमितय्गु चाहना खः। तर उपिं हे सत्ताय् च्वनाः राज्यया स्रोतं मोज मज्जा यानाच्वंपिं क्षेत्री ब्रम्हूत संघीयताया विरोध यानाः जनतां प्राप्त याःगु अधिकारया विरोधय् समूहगत रुपं पिहां वयेगु शुरु याःगु दु। थज्याःगु कुतःयात राज्यं हे न्हंकेमाःगु खःसां राज्यसत्ताय् च्वनाच्वंपिं व ततःधंगु राजनैतिक पार्टीया नेता व प्रभावशाली मनूत फुक्कं थ्वहे जातियापिं जूगु कारणं थुमिसं थ्व ज्यायात पनेगु थासय् अप्रत्यक्ष कथं ग्वाहालि जक यानाच्वंगु स्पष्ट जुयाच्वंगु दु। थ्व स्थितियात न्हंके मफुतले आम जनता सत्ताया पहुँचय् थ्यने मफइगु नं निश्चित खः ।

आः क्वःछिनातःगु ईया दुने संविधान न्ह्याथे यानाः जूसां पिदनेमाःगु स्थिति ब्वलनाच्वंगु दु। आः धयातःगु इलय् संविधान पित बी मफइगु धयागु हे संविधानसभाय् वनाच्वंपिं सभासदत असक्षम खः धयागु खँ प्रमाणित जुइ। खय्त ला निदँ न्ह्यवंनिसें झिकः तक संशोधन जुइधुंकूगु संविधान निर्माण तालिकाय् आः हाकनं ई तनाः संविधान च्वयेगु ज्या क्वचायेके फइ धयागु तर्क नं वयेफु, तर थपे याइगु ई दुने नं संविधान च्वयेगु ज्या क्वचायेके फइ धयागु खँयात कयाः निश्चिन्त जुइगु आधार मदु ।

संविधान निर्माणय् वयाच्वंगु विवादयात फयांफत्तले याकनं क्वचायेके माःगु खँय् राजनैतिक पार्टीत गम्भीर जुइमाःगु खँय् विवाद मदु। राज्य प्रदेशया सिमांकन तसकं हे अब्यावहारिक व त्रुटिपुर्ण जुयाच्वंगु दु। माओवादी लडाकुया सेना समायोजन, कार्यकारिणी प्रमुख राष्ट्रपति वा प्रधानमन्त्री आदि विवाद आः समाधान जुइ मफइगु स्थिति हे खःसा थुकियात लिपा जनमत संग्रह वा मेगु माध्यमं निर्णय यायेगु शर्तय् क्वःछिनातःगु ईया दुने संविधान पित बी फत धाःसा जक न्हू नेपाःया निर्माण सम्भव जुइ। जन आन्दोलनया उपलब्धियात संस्थागत यायेगु नितिं नं क्वःछिनातःगु इलय् संविधान जारी जुइ हे माः ।

क्वःछिनातःगु इलय् संविधान पिहां मवइगु धयागु हे मुलुक
संघीयताय् दुहां मवनीगु व क्षेत्री ब्रम्हूतय्सं हाकनं मुलुकयात राज याये फइगु न्हापांगु त्वाथः निर्माण जुइगु खँय् सकल आदिवासी जनजाति गम्भीर जुइमाःगु खनेदु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this