छोटे मुख, बडे बात

नर्मदेश्वर प्रधान

'छोटे मुख बडे बात, लम्बेतान वाइयात'। थ्व हिन्दी भाषाय् प्रचलित टुक्का। जिपिं उबलय् मचात। जिमिसं खँ ल्हाये। जिमिगु खँ न्यनी। तं वयेकी। थ्वहे टुक्का न्ह्यथनी। ब्वः बी। जिमि तःबानं थ्व टुक्का इलय् ब्यलय् छ्यली। जि लुमं। उबलय् थ्व टुक्काया अर्थ दुग्यंक मथू। ब्वः बिउगु जुइ का। बिचाः याये। च्वापुकाः जुयाः खँ ल्हाःगुलिं धाःगु जुइमाः थथे। मतिइ तये ।

उबलय् उलि मथूगु थ्व टुक्का। थुकिया अर्थ थौं छ्याङ्ग चाः थें जुइ। जिगु नुगःखँ थुकिं प्वंकाच्वंगु अनुभव जुइ। मानौं थ्व उक्ति जिगु हे सृष्टि खः, रचना खः। थःगु हे दुनेया अभिव्यक्ति खः ।

देशया अवस्था खनी। मखं छु याये। सम्भव जुइ मखु। मिखाया प्यखेरं विभत्स स्थिति। मखं छु याये। दृष्टि गन सुचुकेगु ! कुंचा छकू नं दइ मखु। खं छु याये। याये हे माः। बाध्य। पीडा बोध जुइ। संकटया घेरा। गालय् लानाच्वं थें। तजाःगु पहाडया च्वकां कुतुं वइ च्वं थें। गन बज्रे जुयाः क्षत विक्षत जुइगु खः। चुं चुं दनीगु खः। क्षण क्षणया त्रास। असुरक्षाया भय ! अनिश्चितता ! प्यखेरं अन्धकार ! देशया नैराश्यतां जाःगु किपा की। साला बी। जिगु इच्छा, लहडया खँ मखु थ्व। इच्छा, लहड ला देशय् सुव्यवस्था, शान्ति, चैन, विकास स्वये मास्ते वइ। इच्छा, लहड दयेवं पूर्ति जुइ। गय् धायेफइ। धाये फइ मखु। जिगु जक मखु। करोडौं नेपाःमितय् देश स्वस्थ जुइमा। सुथां लायेमा। मनोकांक्षा जुइ। थ्व सामान्य, नैसर्गिक मनोकांक्षा खः। महत्वाकांक्षा मखु। लोकतन्त्रया खँ वइ। जनतन्त्रया खँ जुइ। जनता न्ह्यःने तयाः, जनतायात खंकाः राजनीति जुइ। जुइमाः। जनताया सम्मृद्धि हे राजनीतिया आज्जु जुइ। थथे मखुगु शासन व्यवस्था गुकथं ढले जुइ। विघटन जुइ। इतिहासं क्यनी। यक्व क्रान्तिया दृष्टान्तत थुकिया साक्षी जुइ ।

जनमुखी, लोकपरक शासन व्यवस्थाया निंतिं उद्देश्य दयां जक मगाः खनिं। अझ क्रान्ति जक पर्याप्त मजू खनिं। गबलय् तक देशं लोक उद्देश्यअनुरुप, जनक्रान्ति अनुकूल राजनेतात लुइके फइ मखु, इमान्दार नेतृत्व खंके फइ मखु उबलय् तक लोकउद्देश्य, लोक क्रान्ति बुलुयाच्वनी। शिथिल जुया बी। देशया थौंया वर्तमानं थ्व खँया बांलाक पुष्टि याना बी ।

देश गुकथं न्ह्याकेगु? उकिया आधारभूत खाका गय् जुइ? थुकिया लिसः प्राप्तिया निंतिं संविधानया निर्माण यायेमाः। संविधानसभा थ्व दायित्वपूर्ति यायेगु निकाय जुइ। सभासद्तय् चयन जुइ। अनेक समिति, उपसमिति गठन जुइ ।

करिब निदँ दइन संविधान दयेकेगु प्रक्रिया न्ह्याःगु। करोडौं दां थुकिया लागि खर्च जुइ। समस्त जनता न्हूगु संविधानया लागि आशान्मुखी जुइ। संविधान वइ। सम्पूर्ण देशबासी जनताया भविष्य सुनिश्चित जुइ। विश्वास काइ ।

विडम्बना ! संविधान दयेकेमाःगु निदँया अवधि फुइन। म्याद घडि थ्यनी। थुलि दुने संविधानया निर्माण आन्तरिक चरणय् थ्यनेमाःगु। वास्तविकता ठीक थ्वया अःखः जुइ। जिम्मेवार दल, सभासदतसें संविधान इलय् दयेके फइगु खँय् विश्वास बी फइ मखु। आलतालया खँ ल्हाइ। दलतय् दथुइ आरोप, प्रत्यारोप जुइ। दोषारोपण याइ। थःथःगु डम्फु थाइ। गबलें धाइ संविधान इलय् हे वइ। गबलें ख्याइ संविधान इलय् हे वइ मखु। देश खतराय् लाइ। नेतातसें जनताया नामय् ततःधंगु खँ ल्हाइ। हल्ला याइ। जनता अन्योलय् लाइ। खंखं जनतायात चाःचाः हुइकी। थः गन लाः। परिस्थितिं थःत गन तये हल। जनता थौं भ्रमित। किंकर्तव्यविमुध जुइ ।

गुलिं नेतातसें अझं धाइ इलय् हे संविधान वइ। गुलिस्यां न्वाइ 'थ्व असम्भव'। लघु संविधानया खँ वइ। संक्षिप्त संविधान हयेमाः। संविधानसभाया सभामुख नेम्वाङया आग्रह जुइ। गनं वल थ्व लघु संविधानया खँ? खः संविधान लघु, गुरु, लिखित, अलिखित। अनेक प्रकारया दइ। तर लघुसंविधान धइगु म्याद मदइन धकाः हडबडे, चाचां, औपचारिकता पूवंकेगु विषय मखु। 'लघु संविधान' लिउने नं निश्चित दर्शन दइ। निर्माण विधि दइ। 'आःयात दयेका छ्वये, लिपा मालंमाःथे जुइ। हचुवा तालं संविधान दयेकेगु खँ हइ। निदँया अवधि म्वाःमदुगु खँय् फुकी। लखंलख दां हजम याइ। माःकथं संविधान दयेकेगु खँ छखे। 'लघु संविधान'या खँ हइ। मचा म्हिते थें याइ। जनतायात ध्वं लायेत स्वइ। थःगु जिम्मेवारी पूवंके मफुपिं सभासद, दलतय्त जनतां गुकथं दण्ड बीगु? खँ वइ। दण्डविहिनताया उपभोग थुमिसं हानं हानं याये खनीगु सा जनता थ्व देशय् बुँख्याःचा जक खया बी।
थौंया दल सभासद्तसें संविधान दयेकीगु विश्वास नपुंसकं मचा दयेकी धइगु भरोसा काये थें मजुइ ला? आशंका जुइ। मचाया नामय् थुमिसं प्लाष्टिकया मचा ज्वंकीगु खः ला? खेलौना संविधान न्ह्यःने तया बीगु खः ला? थौंया नेतात लुमनी। तःबाया टुक्का लुमनी। धाये मास्ते वइ। अझ हाले मास्ते वइ। 'छोटे मुख, बडे बात, लम्बेतान, वाहियात ।'

More Stories Like this