आः नेवाःतसें छु यायेगु?

सानुराजा शाक्य

मानौ थन संविधान हे वयेधुंकूगु अवस्थाथें थौं दक्व चुपचाप थें खनेदु। संविधान वयेधुंकाः ब्रम्हू क्षेत्रीत जक असन्तुष्टपिं थें सतकय् जातीयता व संघीयताया विरोधय् हिन्दू राज्यया माग यानाः सतकय् दु। आदिवासी जनजाति फुक्कसिया माग पूवनेधुंकल। नेवाःतय् नेवाः राज्य दयेधुंकल। जेठ १४ लिपा जुइमाःगु थथे खः। तर जेठ १४ दुने संविधान मवइगु पक्का जुइधुंकल। जेठ १४ लिपा संविधानसभाया हालत छु जुइगु खः अन्यौल हे तिनि। सभासद्तसें संविधानसभाया म्याद थपे यायेगु खँय् छप्वाः म्हुतुं जिउ धाइ। तर जेठ १४ लिपा संविधानसभाया कानुनी हैसियतय् विवाद ल्यना हे च्वनी। अले विवादित संविधानसभां संविधान हे दय्कलं धाःसां उगु संविधान विवादं च्वये लाइ मखु ।

थःपिनिगु फुक्क माग त्वःताः याकनं संविधान दयेकी धकाः माग याः वनेमाःगु बाध्यता सुनां दयेका बिल? संविधानसभाय् मत कुर्कूपिं जनता दोषी खःला? नागरिक समाजं न्हिथं बानेश्वरय् जेठ १४ दुने संविधान च्व धकाः हाले मायेका बिउपिं राजनीतिक दलयात सँजाय बीपिं थन सुं मंत। अःखतं जुजुया शासन लिहां वइ धकाः राजनीतिक दलयात स्वीकार यानाच्वनी धइगु विश्वासय् राजनीतिक दलत च्वन धाःसा नेपाः कम्बोडिया मजुइ धाय् फइ मखु।
आदिवासी जनजातितसें ला एकात्मक राज्य दुने स्वशासन व आत्मनिर्णयया अधिकार जक माग याःगु खः तर तराईया मधेसीतसें संघीय राज्य फ्वन। थौं मधेसीतय् छपुचलं तराई आन्दोलनयात सत्ताय् थ्यंकेगु स्वाहाने दयेका बिल। मधेसीत फुक्क ज्यः जुल। हानं थहां वये मफइगु कथं मधेस आन्दोलन अविश्वासया गालय् क्वब्वात। छथ्वः मधेशीत थारूत नाप जानाः आन्दोलन यायेगु धकाः नं वल। तर लः व मि छथाय् तये धयां नं फइ ला? लः व मि छथाय् तलकि कि लः फुइ कि मि सी। नापं वनीगु अवस्था ला जुइ हे मखु। बरु लः लःया थासं मि मिया थासं जाःसा जक सम्भव दु।
नेपाःया राज्य सत्ताया प्रभुत्व वर्गयात न्हूगु संविधान वयेमा वा मवयेमा मतलब मदु। राज्य पुनर्संरचना सहितया न्हूगु संविधान माःपिं आदिवासी जनजाति, मधेसी व दलित जक खः। न्हूगु संविधान वल धाःसा अधिकार सम्पन्न जुइपिं नं थ्वहे समुदाय खः। अले विरोध याः जुल ब्रम्हू क्षेत्रीतसें, जातीय राज्य दयेके दइ मखु धकाः, जातीय आधारय् राज्य दयेके मजिउ धकाः। भ्रम नं ब्वलंका च्वंगु जातीय राज्य जुल धाःसा छगू जातिया छगू राज्य जुइ देश विखण्डन जुइ धकाः। भ्रम ब्वलंकाः थःगु प्रभुत्वयात निरन्तरता बीगु षडयन्त्रय् ब्रम्हू क्षेत्रीत दु। सुना नं मधाःगु छगू राज्यय् छगू जातिया मनू जक च्वनी धइगु भ्रम ब्वलंकाः राज्य पुनर्संरचना मजुइमाः संघीयता मवयेमा उमिगु चाहना खः। जुजुया थासय् ब्रम्हूत शक्तिशाली जुयाः राज्य उमिगु नियन्त्रण दये हे धुंकल ।

छुं ब्रम्हू क्षेत्रीतसें राज्य पुनर्संरचनाया विरोध यात थःगु प्रभुत्वय् धक्का लाइगु जुसेंलिं विरोध यात छुं मपाः। तर झी हे नेवाः दथुं नेवाः राज्यया विरोध याः जुइगु खनीबलय् याकुप्वालय् महितात लही थें जुइगु। उज्वःपिं मनूत नं दु नेवाः स्वायत्त राज्यया घोषणासभाय् नं वनीगु अले गैर नेवाःतय् पुचलय् नेवाः राज्यया माःरी म्हुतु वाइगु। थुज्वःगु राजनीति याइपिं न्हूदँया जुलुसय् नं दइगु छगू निगू नेपालभाषाया ज्याझ्वलय् ख्वाः नं क्यनेत न्ह्यःने हे दइगु। उपिं भ्रमय् दु कन्हय् चुनाव ल्वायेमानि, नेवाः राज्यया समर्थनय् न्ववाः जुल धाःसा कन्हय् गैर नेवाःतसें थःत भोट बी मखु। नेवाःतय् दथुइ नेवाः राज्यया विरोध यात धाःसा कन्हय्या चुनावय् नेवाःतय् समर्थन दइ मखु। उज्वःपिं हे मनूत हानं कन्हय् नेवाः राज्य वल धाःसा राज्यया हर्ताकर्ता जुइत न्ह्यःने लाइपिं नं उपिं हे जुइ ।

तर थ्व दक्वं खँ त्वःताः संविधान इलय् हचि धकाः निं हाः वनेगु बाध्यता दु। थौं नागरिक समाज धर्ना च्वनाच्वन। नेवाः स्वायत्त राज्य संघर्ष समितिं नं संविधान इलय् हचि, राज्य पुनर्संरचना आयोगं मखु संविधानसभां या धकाः हाः वनेत बाध्य जुयाच्वन। झीगु नेवाः आन्दोलन नं क्वातु मजूनि। रंगशालाय् भराय्धंगु नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणाया ज्या याना। नेवाःत निघौ पी मफुपिं धकाः क्यना। गुलि ला द्यय्के वनेगु धकाः नं ब्वना हया। जात्रा थें च्वंक बाजं मुंकाः नेवाःत मुनेमाःगु बाध्यतां मुक्त मजूनि। धिमे मतसे छगू सभा याये, न्यं वइपिं नेवाःत म्होचा जक दइ। नेवाः आन्दोलन, नेवाः राजनीति, नेवाः भाय् धकाः जीवन पानाच्वंपिं नेवाःत दु तर उमित घ्वात्तुघ्वाइपिं म्हो जक दु।
झिंन्यादँ न्ह्यः नेवाः राष्ट्रिय सम्मेलन जूगु। उगु सम्मेलनय् जीवेश्वरलाल लाखेनं छगू कार्यपत्र न्ह्यब्वःगु खः। पिने च्वंपिं नेवाःतय्गु बारे कयाः च्वयातःगु उगु कार्यपत्रय् छथाय् सुझाव कथं च्वयातःगु पिने च्वंपिं नेवाःतय्त स्वयां दुने च्वंपिं नेवाःतय्त हे सुझाव बियातःगु थें च्वं गुगु थौं नं उलि हे सान्दर्भिक राजनीतिक संरक्षण बिना सामाजिक, आर्थिक व सांस्कृतिक विकास व संरक्षण मजुइगुलिं नेवाःतय्सं राजनीतिइ सक्रिय ब्वति कायेगु, राजनीतिइ संलग्न नेवाः युवा युवती व कार्यकर्तापिंत आवश्यक प्रोत्साहन व आर्थिक टेवा बिइगु, सम्पूर्ण नेवाःतय्सं सक्रिय राजनीतिक कार्यकर्तापिन्त सामुहिक सामाजिक संरक्षण प्रदान यायेगु ज्या न्ह्याकेमाःगु दु। वय्कलं अलबय् बियादीगु सुझाव आः जक लागू यंके फःसां बांलाइगु खः ।

More Stories Like this