नेवाःत होशियार जुइमाःगु ई

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया न्हू संविधान पीत बीत क्वछिना तःगु ई तःन्हु हे मदयेधुंकूसां संविधान च्वयेगु ज्या क्वमचाःनिगु व थुकी ल्यनाच्वंगु अनेक विवादया कारणं क्वःछिनातःगु ई दुने संविधान पिहां वये मफइगु दावी छथ्वः मनूतय् दु। तर क्वःछिनातःगु ई दुने हे संविधान पित बीमाः धयागु, पिहां मवल धाःसा मुलुकय् अनेक संकटया सम्भावना ब्वलनीगु कारणं न्ह्याथे यानाः जूसां संविधान पित बीमाःगु मान्यतां संविधान लेखनय् न्ह्यानाच्वंपिं राजनैतिक पार्टीत उसिउसि सनाहःगु आभास बुलुहुँ खने दया वःगु दु। उच्चस्तरीय राजनैतिक संयन्त्र बृहत छलफलय् न्ह्यानाच्वंगु दु। तर क्वःछिनातःगु इलय् हे संविधान पिहां वयाः नं जनचाहना व जनभावना कथंया संविधान मजुल धाःसा थुकिया लिच्वः छु जुइ? थुकिया लिपा थःपिनिगु माग न्ह्यब्वयेगु निंतिं गज्याःगु पलाःया आवश्यक जुइ धयागु खँया तयारी नं आःया आवश्यकता जुयाच्वंगु खनेदु ।

न्हूगु संविधानय् देय्या बहुसंख्यक जनतां स्वयाच्वंगु खँ संघीय राज्य दुने थःपिनि शासन हे खः। सत्ता संचालनय् थःपिनि सहभागिता लिसें थःपिनि पहिचान सहितया स्वायत्त संघीय शासन प्रणाली थुकिया मू केन्द्र खः। तर आः तक क्वःछीधुंकूगु खँय् नं बहुसंख्यक आदिवासी जनता सन्तुष्ट जुइ फयाच्वंगु मदुनि ।

नेपाःया भावी स्वरुपकथं निर्धारण जुयाच्वंगु १४ प्रदेशया राज्य ब्यवस्थाय् नं ब्यापककथं षडयन्त्र जुयाः न्हापा थें हे केन्द्रीय तहया संयन्त्रय् छगू हे जाति व बर्गया मनूतय्गु हैकम ल्यनाच्वनीकथंया संयन्त्र निर्माण जुयाच्वंगु खँ सकसिनं वाःचायेकाच्वंगु दु। थथे जूगुया मू हुनि धयागु हे फुक्क हे ततःधंगु राजनैतिक पार्टीया नायः लिसें प्रभावशाली मनूत फुक्कं हे ब्रम्हू जातिया मनू जुयाच्वंगुलिं खः। परम्परागत शक्तिकथं शाह जुजुतय्सं राज्य न्ह्याकाच्वंगु इलय् नं थुपिं हे शासक जुयाः राजनैतिक ख्यलय् नेतृत्वया भूमिका म्हिताः लबः कयाच्वंपिं खः। आः मुलुकय् वःगु परिवर्तन लिपा नं थुपिं हे शीर्षस्थ थासय् प्रभावकारी भूमिका म्हितेत व राजनैतिक पार्टी दुने नं प्रभावशाली जुयाच्वंगु कारणं थःपिनि शक्ति इना बीत थुपिं छुं नं कथं तयार जुयाच्वंगु खने मदु। थःपिनिगु वर्चस्व ल्यंका तयेत अनेक कथंया हथकण्डा व माध्यम छ्यलाः आः नं थुमिसं बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त राज्य शक्तिं च्यूत यायेत षडयन्त्र न्ह्याका हे च्वंगु खँ आः भावी नेपाःया स्वरुपकथं १४ प्रदेश न्ह्यब्ययातःगु राज्य विभाजनं स्पष्ट यानातःगु दु ।

द्वलंद्वः मनूतय्त ग्वाकाः थःपिनिगु राजनैतिक अभिष्ट पूवंकेत जनआन्दोलनया नामं सशस्त्र विद्रोह तकं जुल। देय्या भौतिक पूर्वाधारत ध्वष्ट जुल, शान्ति सुरक्षाया अभावय् आपालं मनूतय्गु प्राण वन। सुखद लिच्वःकथं परम्परागत शक्ति जुयाः मुलुकय् एकछत्र राज्य न्ह्याकाच्वंपिं शाह जुजुतय्गु शासन अन्त जुल। तर शासन जक अन्त जुल, शासनय् च्वनाः हालिमुहालि यानाच्वंपिं मनूतय्गु मनस्थिति अन्त मजूगु कारणं थुज्वःगु स्थिति ब्वलंगु खः।
आःया न्हू राज्य संरचनां दकलय् अप्वः प्रभावित जुइपिं नेवाःत हे खने दयाच्वंगु दु। नेवाःत ऐतिहासिक रुपं हे बसोवास यानाच्वंगु थाय्यात तकं विभाजन यानाः नेवाःतय्गु एकतायात नष्ट यायेगु कसरत जुयाच्वंगु दु। छगू इलय् शासक तकं जुइधुंकूपिं नेवाःत मुलुकया दकलय् अप्वः सुसंस्कृति व सभ्य जाति खः। थुपिं छप्पँ छधी जुयाः देय्या सत्ता न्ह्याकेफुपिं खः धयागु मानसिकताया लिउने नेवाःतय्त फुक्क हे जातिया मनूतय्सं न्ह्याबलें हे कुदृष्टि तयेगु याः। नेवाःतय्त विभाजित व कमजोर यायेगु निंतिं राज्यंनिसें हे षडयन्त्र याना वयाच्वंगु दु। नेवाःतय्गु सक्षमता खनाः पंचायतकालय् जुजु महेन्द्रं गनं नं नेवाःतय्गु बहुसंख्या मदइकथं देय्यात ७५ जिल्ला व १४ अंचलय् विभाजित यात। तर थुकी नेपाःया न्हापाया राज्य 'नेपालमण्डल'यात छगू हे ढिक्का यानातःगु खनेदु। तर आःया राज्य पुनर्संरचना समितिं न्हू राज्यया निर्माण ऐतिहासिक बसोबासया लिधंसाय् जुइ धकाः सर्वसम्मतं क्वःछिनाः नं लिपा वनाः नेवाःत ऐतिहासिक रुपं हे बसोवास यानाच्वंगु लागायात तकं विभाजित यानाः थुकिया थासय् न्हू राज्य निर्माण यासें ऐतिहासिक नेपालमण्डलयात कुचा याना बिउगु दु। नेवाःत एकजुट जुइमाल धकाः नेवाः अधिकारकर्मीतय्सं याना वयाच्वंगु आन्दोलनयात हाथ्या बी कथं हे राजनैतिक पार्टीया शीर्षस्थ ब्रम्हू नेतातय्गु सहलहय् नेवाःतय्त हे प्रयोग यानाः नेवाः खण्डित यायेगु थ्व न्हापांनिसें न्ह्याना वयाच्वंगु षडयन्त्रया निरन्तरता खः। थुकियात नेवाः अधिकारकर्मीतय्सं छुं नं राजनैतिक वादया घेरा दुने मच्वँसे ब्यापक रुपं विरोध यानाः ऐतिहासिकरुपं निर्माण जुयाच्वंगु नेपाल मण्डलयात कायम हे यानाः नेवाः स्वायत्त राज्य निर्माणया निंतिं पहल न्ह्याकेमाःगु दु ।

नेवाः स्वायत्त राज्य निर्माणया निंतिं नीस्वनातःगु नेवाः राज्य स्वायत्त मंकाः संघर्ष समिति नं आधिकारिक कथं हे वर्तमान नेवाः राज्यया निर्माण अनेककथं पाय्छि मजू धकाः मत जाहेर यायेधुंकूगु दु। मंकाः संघर्ष समितिनाप सतिक च्वनाच्वंपिं राजनैतिक पार्टीया नेतातय्सं आःया नेवाः राज्य पाय्छि खः धका न्ह्यागुकथं थःपिनि मत न्ह्यःने हःसां व कमजोर तर्क खः धयागु यकिन जुइधुंकूगु दु। थनया राजनैतिक पार्टीतय्सं नेवाःतय्त छधी मयायेगु अनेक षडयन्त्र यानाः थुमित अधिकारबिहिन यायेगु व थःपिनि हे प्रभावय् तया तयेगु कुतः न्ह्याबलें हे याइसा थुकिया निंतिं नेवाः नेतातय्त हे 'प्रयोग' यानाच्वंगु खनेदु। आः न्हू नेपाः राज्य निर्माण जुइगु झ्वलय् थुज्वःगु षडयन्त्रयात न्हंकाः नेवाःतय्गु स्वायत्त राज्य निर्माण यायेमाःगु व नेवाः सन्ततिया भविष्य सुनिश्चित यायेत सकल स्वाभिमानी नेवाःत होशियार जुइमाःगु दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this