खोटांगया सामुदायिक एफ.एम.य् नेपालभाषाया ज्याझ्वः

लकसमान

आदिवासी जनजाति धलखय् दकलय् च्वन्ह्याःगु जाति कथं कयातःपिं नेवाःत थौंकन्हय् बुलुहुँ बुलुहुँ थःगु म्हसीकायात त्वःता वनाच्वंगु दु। नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु संस्कृति, रीतिरिवाज आदिइ पश्चिमी संस्कृतिं थाय् कयाच्वंगु खनेदु। अथेहे नेवाःतय्सं थः मस्तय्त मां भाय् ल्हाकेगु वा स्यनेगु स्वयां गैर नेवाः भाय् विशेष यानाः खस व अंग्रेजी भाय् स्यनाच्वंगु खनेदु। थःके मदयेधुंकाः जक छुं नं वस्तुया मू थुइ धाइथें स्वनिगलं पिने च्वंपिं नेवाःतय्सं धाःसा थःगु मांभासं खँल्हाये मसःगुलिं हाकनं खँल्हायेगु निंतिं थीथी ज्याझ्वः याना वयाच्वंगु खनेदु। गुकिं थःत नेवाः धकाः म्हसी व थःगु पहिचान बी फइ। थ्वहे झ्वलय् खोटाङ्गया नेवाःतय्सं अनया सामुदायिक एफ.एम.यात छ्यलाः नेपालभाषा स्यनेगु नापं हाकनं पुनर्जागरण यायेगु ज्या न्ह्याकूगु दु ।

थौंकन्हय्या युग सञ्चारया युग खः। थुकिं हलिंयात नं छगू गामय् हिलाबिउगु झीसं खनाच्वंगु दु। स्वनिगलय् जक मखु, नेपाःया दक्व धइथें जिल्लाय् सामुदायिक रेडियो स्थापना जुइधुंकूगु दु। थ्वहे झ्वलय् खोटाङ्ग जिल्लाया सदरमुकाम दिक्तेलय् धस्वानाच्वंगु 'रुपाकोट सामुदायिक एफ.एमः १०५ मेगाहर्ज'यात छ्यलाः अनया नेवाःतय्सं जिल्लान्यंकं नेपालभाषा स्यनेगु ज्याझ्वः यानाच्वंगु दु। २०६५ साल बैशाख १ गते पलिस्था जूगु उगु सामुदायिक एफ.एम.य् तत्कालिन प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्डं' नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय मान्यता बिउगु लसताय् वि.सं. २०६५ साल कार्तिक ८ गते निसें नेपालभाषाया बुखँ बीगु ज्याझ्वः न्ह्याकूगु खः। थुगु ज्याझ्वः हरेक शुक्रवाः बहनी ८ ताः इलंनिसें झिंन्यागू मिनेट न्ह्याइ। थुगु एफ. एम.य् नेपालभाषा बाहेक थीथी जातिया भाषां नं ज्याझ्वः प्रशारण जुयाच्वंगु दु।
थुगु सामुदायिक एफ.एम.य् नेपालभाषां बुखँ प्रशारण यायेगु ज्या येँपाखें अनुसन्धान अधिकृत जुयाः झाःम्ह भाजु जगदीशमान श्रेष्ठया पहलं न्ह्याःगु खः। नेपालभाषां बुखँ दयेकेगु नितिं ख्वपपाखें दिक्तेलय् जिल्ला न्यायाधीश जुयाः झाःम्ह लक्ष्मी कृष्ण श्रेष्ठं नं उतिकं ग्वाहालि यानादीगु खःसा भाषा सम्पादनया निंतिं टक्सार भोजपुरपाखें दिक्तेल झाःम्ह मय्जु संगीता शाक्यं ग्वाहालि याना च्वनादीगु दु। मय्जु शाक्य थौंकन्हय् नं दिक्तेलया हे 'सक्रिय बचत तथा ऋण सहकारी संस्था'या निंतिं ध्यबा म्हयेगु (मनि कलेक्टर) या ज्या याना च्वनादीगु दु ।

सामुदायिक एफ.एम.य् नेपालभाषां बुखँ प्रशारण जूगु ३० गू ल्याः लिपा थुकिया प्रस्तुतीकरण, भाय् व थुकी दुथ्यानाच्वंगु विषयवस्तुयात कयाः खोटाङ्गया हे नेवाः जातिलिसे सम्बन्धित थीथी खलः, पुचः नापं लाखे समिति दुथ्याकाः छगू गोष्ठी नं याःगु खः। उगु इलय् खँग्वः उच्चारण यायेबलय् भचा थाकुगु महसूस याःसां ज्याझ्वःयात धाःसा सकस्यां सकारात्मक कथं काःगु दु। विशेष यानाः नेवाः गतिविधि लिसे सम्बन्धित बुखँ प्रशारण जुइगुलिं न्यनामित उत्साहित जूगु खनेदुगु खः ।

केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागपाखें वि.सं. २०५८ सालय् जूगु जनगणना कथं खोटाङ्गय् नेवाःतय्गु ल्याः १२,३९० खः। गुगु ल्याः खोटाङ्ग जिल्लाया जनसंख्या मध्ये ५.३५ प्रतिशत खः। खोटाङ्गय् दुपिं नेवाःत मध्ये १.७२ प्रतिशतं थःगु मांभासं खँ ल्हायेगु मत्वःतूनि। थ्वहे झ्वलय् खोटाङ्गया नेवाःतय्गु सक्रियताय् वि.सं. २०६२ सालय् काःगु तथ्याङ्क कथं अन नेवाःतय्गु ल्याः १४,००० ति खनेदु ।

खोटाङ्गया सामुदायिक एफ. एम.य् नेपालभाषाया बुखँ तयेगु निंतिं सक्रिय भूमिका म्हितादीम्ह जगदीश मान श्रेष्ठ वंगु पुस ११ गते बैतडी सरुवा जूगु दुसा ख्वपया लक्ष्मीकृष्ण श्रेष्ठ सुनसरी सरुवा जूगुलिं ज्याझ्वः न्ह्याकेत छुं समस्या पिदंगु खः। अथे खःसां खोटाङ्ग जिल्लाय् झायादीपिं थीथी सरकारी कर्मचारीतय्सं मदिक्क ग्वाहालि यानाच्वंगुलिं थौंकन्हय् नं ज्याझ्वः सुथांलाक्क न्ह्यानाच्वंगु दु। थ्वहे झ्वलय् यलं झायादीम्ह सिंचाई कार्यालयया इन्जिनियर भाजु रवि शाक्य, भ्वँतं झायादीम्ह घरेलु विकास समितिया उद्योग अधिकृत भाजु पृथ्वीराम प्रजापति, अथेहे धौख्यःपाखें झायादीम्ह उर्जा कार्यालयया इन्जिनियर मय्जु नम्रता तुसुजु श्रेष्ठं ज्याझ्वःया नितिं मदिक्क ग्वाहालि व सुझाव बियाच्वंगु दु। वय्कःपिंसं ज्याझ्वःया नापनापं भाषा स्यनेगु ज्याय् नं ग्वाहालि यानाच्वनादीगु दु ।

सामुदायिक एफ.एम.पाखें नेपालभाषां बुखँ प्रशारण जूगु पाय्छि दछि लिपा वहे रेडियोय् मेगु नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्याकेत नं ताःलाःगु दु। हरेक मंगलवाः सुथसिया ७.३० ताः इलंनिसें ८ ताः ई तक मुक्कं बाघौ ज्याझ्वः न्ह्यानाच्वंगु दु। थुगु ज्याझ्वःयात स्वंगू ब्वय् ब्वथलाः प्रशारण जुयाच्वंगु दु। न्हापांगु ब्वय् खोटाङ्गय् जुइगु नेवाः गतिविधियात कयाः खस भाषां प्रशारण जुइगु खःसा निगूगु ब्वय् अन च्वंपिं नेवाःतय्त नेपालभाषा स्यनेगु कथं भाषा शिक्षण ज्याझ्वः न्ह्याइगु खः। खँल्हाबल्हा कथं न्ह्याइगु थुगु ज्याझ्वः नेपालभाषा व खस भासं न्ह्याइगु खः। थुगु ज्याझ्वः रवि शाक्य, पृथ्वीराम प्रजापति व नम्रता तुसुजु श्रेष्ठ थःपिं हे उपस्थित जुयाः न्ह्याका वयाच्वंगु दु। थुगु ज्याझ्वः नेपालभाषा मथूपिनिगु निंतिं नं तसकं ज्या वयाच्वंगु दु। उलि जक मखु, ज्याझ्वःया निंतिं दिक्तेलया कर्णेल सुनिलबाबु श्रेष्ठं निगू ल्याः तक ग्वाहालि तकं याना बिउगु खः। थौंकन्हय् नं ज्याझ्वःया खँय् सरसल्लाह बिया च्वनादीगु दु। अथेहे स्वंगूगु ब्वय् नखःचखः, नेवाः संस्कृति, रीतिरिवाज सम्बन्धी ज्याझ्वः जुयाच्वंगु दु। थुकिया निंतिं येँपाखें पिदनाच्वंगु थीथी सफूपाखें ग्वाहालि काइगु खः। नेवाः देय् दबूया ज्याझ्वःया झ्वलय् येँ वइगु इलय् बीगु सफू नापनापं ज्याझ्वःया निंतिं माःगु मेमेगु सफू न्याना यंकीगु खः। अथेहे भाजु पृथ्वीराम प्रजापतिं नं लिपि/संस्कृति सम्बन्धि सफू नापं नेपालभाषाया थीथी म्येचा(सिडि) स्वनिगलं हयाः ग्वाहालि यानाच्वंगु दु। सामुदायिक एफ.एम.य् नेपालभाषा ज्याझ्वः न्ह्याकेगु निंतिं स्थानीय व्यवसायी गोपी उदास व सरस्वती उच्च मा.वि., दिक्तेलया शिक्षक भाजु राजकुमार उदासं नं ग्वाहालि यानाच्वंगु दु। अथेहे खोटाङ्ग जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयया मेडिकल अफिसर डा. कृष्ण कुमार महर्जन व भू-संरक्षण कार्यालयया प्रमुख माधवलाल जोशीं नं ग्वाहालि यानाच्वंगु दु ।

सामुदायिक एफ.एम.य् नेपालभाषा ज्याझ्वः सुथांलाक्क न्ह्याकेगु नितिं छगू अक्षय कोष नीस्वनेगु अभियान नं न्ह्याकूगु दु। गैर सरकारी संस्थापाखें खोटाङ्गय् ज्या यायेत झायादीम्ह भाजु रविन्द्र सुवाल व अनुसन्धान अधिकृत जगदीश मान श्रेष्ठया सल्लाह कथं उगु अक्षयकोष अभियान न्ह्याकूगु खः। विशेष यानाः नेपालभाषाया ज्याझ्वः दयेकेत, नेपालभाषाया सफू, म्येचा नापं थीथी हलंज्वलं न्यायेत ग्वाहालि यायेकथं थुगु अभियान न्ह्याकूगु खः। वंगु मंसीर ६ गते न्ह्याकूगु थुगु अभियानय् आः तक १५/१६ द्वः तका मुनेधुंकूगु दुसा थौंकन्हय् नं अभियान न्ह्यानाच्वंगु दनि। एफ.एम.ज्याझ्वःया नितिं विज्ञापन कायेगु ज्या जुयाच्वंसां खास हे उपलब्धि जूगु खनेमदु। उकिं थुगु अभियानं नेपालभाषा ज्याझ्वः निरन्तर कथं न्ह्याकेगु नितिं तिबः दइगुलिं थुकिया अलग्ग हे महत्व दयाच्वंगु दु। थुगु अभियानं न्यागू लख तकाया अक्षयकोष दयेकेगु आज्जु दयेकातःगु दु ।

वि.सं. २०६६ जेष्ठ ८ गते हरि राजभण्डारीया संयोजकत्वय् नीस्वंगु नेवाः खलः तदर्थ समितिं सामुदायिक एफ.एम.य् नेपालभाषाया बुखँ व ज्याझ्वः बाहेक नेपालभाषा, संस्कृति उत्थानया नितिं न्हापांगु खोटाङ्ग लाखे महोत्सव, न्हूदँया लसताय् भिंतुना र्‍याली, सुकुन्दा र्‍याली, योमरी पुन्हि आदि ज्याझ्वः याना वयाच्वंगु दु। थ्वहे झ्वलय् सामुदायिक एफ.एम.य् नेपालभाषा ज्याझ्वः अझ सुथां लाक्क न्ह्याकेगु निंतिं नेवाः देय् दबूया ग्वाहालि भाषा प्रशिक्षण ज्याझ्वः न्ह्याकेगु ग्वसाः नेवाः खलकं यानाच्वंगु दु ।

स्वनिगःया थीथी एफ.एम.य् तकं नेपालभाषा ज्याझ्वः ई कथं सुथांलाक्क न्ह्याके मफयाच्वंगु इलय् खोटाङ्गया थ्व कुतः छगू प्रेरणादायी ज्याझ्वः खः। थुकिं स्वनिगलय् जक मखु, नेपाःया थीथी जिल्लाय् च्वंपिं नेवाःतय्त नं छगू उत्साहपूर्ण प्रेरणा बियाः नेपालभाषा, संस्कार, रीतिरिवाज उत्थान यायेगु ज्याय् न्ह्यचिलेत तिबः बी धकाः आशा यायेफु।

(नेवाः खलः तदर्थ समिति, खोटाङ्गया छ्याञ्जे इन्द्र कसःजुनाप खँल्हाबल्हाया लिधंसाय्)

More Stories Like this