स्वस्थताया सासः ल्हाइ तिनि

नर्मदेश्वर प्रधान

पिनें वःगु खँग्वः। गुलिस्यां गय् खः अथे हे छ्यली। गुलिस्यां थःगु भाषाय् हीकी। छ्यली। ककुइ चीगु 'टाइ'। अंग्रेजतसें थ्वइत टाइ धाइ। तर हिन्दी भाषया ह्यःमितसें टाइया हिन्दी खँग्वः दयेकी। टाइया हिन्दी खँग्वः 'कण्ठलंगुत' जुइ। रुपान्तरण पाय्छि जू मजू थ्व अलग छलफलया विषय जुइ। तर अनुवादय् छुं न छुं आधार दइ। 'गःपतय् चीगु कय्ता' जुइ नेपालभाषाय् 'कण्ठ लंगुत'या अर्थ। न्यनेबलय् मछिं थें तायेफु। तर थुकिं अर्थ बी। कय्तां प्रतीकात्मक अर्थ ज्वनी। थ्व हे 'शब्द निर्माण' व अर्थ ग्रहणया प्रक्रियाय् हाकुगु सुलचंयात 'नेत्र लंगुत' धायेफइ। मास्कयात नाक-मुख लंगुत धायेछिं। ल्हाःया पन्जायात 'हस्तलंगुत' धाये जी। हरेक त्वपुइगु वस्तुयात 'लंगुत'या सांकेतिक प्रयोग यायेफइ।
थौंकन्हय् अनेक ल्वय् चर्चाय् वइ। गबलें मिखा स्याःगु ल्वय्या महामारी खने दइ। 'नेत्र लंगुत' आम रुपय् छ्यलेमाली। स्वाइन फ्लू वइ। न्हाय्, म्हुतु त्वपुइ माली। 'नाक मुख लंगुत' अनिवार्य जुइ। डाक्टरतसें ल्हाः मिले यायेगुली हतोत्साहित याइ। 'पञ्जा न्ह्या' सुझाव बी। हस्त लंगुतया खँ वइ। एड्स ल्वय् वसेंलि सुरक्षित यौन सम्पर्कया लागिं 'कण्डम' छ्यलेमाः। खूब प्रचारय् हइ। उकुन्हु 'भेलिन्टाइन' दिवस कुन्हु छम्ह मय्जुं प्रेम दिवसया चिं कथं भाजुयात उपहार बी। उपहार जुइ गुलाब स्वांया थ्वाः व कण्डम। 'कण्डम' धइगु नं कय्ता हे खः। छगू कथंया। मिनी अर्थात् चीहाबाखं, चीहा कविता धाः थं थ्वइत मिनी कय्ता धायेफइ। 'हाइकु कय्ता' धायेछिं। थ्वं कय्ताया हे ज्या याइ। त्वपुइगु। सक्कल कय्ताया स्वयां थ्व चीहाः जुइ ।

देश, समाजय् अनेक द्वन्द्व खने दइ। राजनीतिक द्वन्द्व। आर्थिक द्वन्द्व। सांस्कृतिक द्वन्द्व। अनेक द्वन्द्वं समाज ग्रस्त जुयाच्वनी। द्वन्द्ववादीतसें ला विकासया निंतिं द्वन्द्व आवश्यक खंकी। मदयेकं मगाः धाइ। द्वन्द्व, संघर्षं हे विकास सम्भव जुइ धाइ। द्वन्द्व दर्शनं बीगु थ्व आश्वासनं हे जक मनूतसें थौं मन तयाच्वंगु खने दु। व्यावहारिक अनुभूतिं ला देशया विद्यमान द्वन्द्वप्रकृतिं जनता निराश जुइधुंकूगु दु। मनूतय् नुगः क्वतुना वनाच्वंगु दु ।

अनेक द्वन्द्वतय् पुचलय् छगू तीव्र द्वन्द्व। थौं खुलापन व खोलया दथुइ नं खने दइ। पुलांगु समाज संस्कृतिइ खुल्लापनया प्रभाव मदु। खोलया वर्चस्व खने दइ। उलाः जुइगु उबलय् बांमलाः। न्ह्यागुं खँय् नं। खोल गुलि क्वातुइ, ख्वातुइ उलि हे उबलय् सभ्य व सुन्दर खने दइ। न्हापा न्हापा मिसातसें सलंसःकूया पर्सि सिना जुइ। पर्सि नं खोल खः। थौंकन्हय् मय्जुपिंसं म्हय् दु ला मदु ला धाये माय्क नां जकया वसः पुना जुइ। पुस, मंसिरबलय् नं पाता हे मदुगु लं फिना जुइ। थौंकन्हय् त्वपुइगु, खोल दर्शन कमजोर जुइ। उलेगु, खुल्ला दर्शनं त्वपुइगु बिचाःयात पेले याना हइ। मिनी वसः। मिनी कट्टु। थौं खुला दर्शनया विजय पटाका जुयाः लुइ। न्हापा मिसातसें ग्वालि क्यने मजिउ। त्वपुया जुइमाः। ग्वालिं च्वय् पिलाक्व। थ्व क्यन कि ला व नग्न, निर्लज्ज ठहरे जुइ। उबलय् ग्वालिंनिसें हे 'आइरनगेट' सुरु जुइ। न्हय्बः ताः दुनेया थौंकन्हय् 'ग्वालि' गोपनीयताया वस्तु मखये धुंकल। हिन्दीइ छगू उखान दु 'कौन पुछेगा खिचरि का दाल।' ग्वालि थौं खिचरियादाल थें उत्सुकताया विषय मखये धुंकल। खुला व खोलया द्वन्द्वय् खोलयात खुल्लां बुकु बुकुं हइ। थौं त्वपुया जुइगु क्रिया अर्थात् खोलया दर्शन संकीर्ण, अगतिशील, पुरातन खने दइ। 'खुल्ला' वस्त्रयात आधुनिक, कलात्मक सौन्दर्यवान खंकी ।

पृथ्वी गोल धाइ। चाःहिलाः थ्व हानं हानं विगतया लँपुइ वयाच्वनी। खोल व खुल्लाया संघर्षय् खुल्लाया न्ह्यःने खोल बुत। थुज्वःगु गर्व अनुभव याइपिं दयेफु। तर धात्थें धाये द्वन्द्व संघर्षं तार्किक निष्कर्ष वयेधुंकूगु मताः। द्वन्द्वय् थौं खुल्ला दर्शन त्यात जुइ। तर खोल दर्शनया अन्त मजूनि। थ्व अस्तित्वहीन मजूनि ।

थौं विज्ञानया ख्वाःपालं पुयाः खोल दर्शनं छ्यं ल्ह्वना हयाच्वंगु खनेदु। खोल दर्शन संकीर्ण, संकुचित, अनुदार खने दइ। न्हूगु युगं थ्वयात वांछ्वइ। अव्यावहारिक तायेकी। तर थौं खोल प्रथा वैज्ञानिक उपचार, मानवहीत कल्याण पक्षधर जुयाः सक्रिय जुइ। अनेक ल्वय् खने दइ। मिखाया ल्वय्, पर्यावरणीय संकट, स्वाइन फ्लू, सुद्य्या जलं हइगु एलर्जी, छ्यंगूया समस्या, एड्स। अनेक ल्वय्या उपचारय् शरीरय् खोल अनिवार्य जुयाः वइ। मिजंतय्त नं कय्ता चीगु, जनी चीगु स्वास्थ्यया लागि हितकर। चिकित्सकतय्सं सुझाव बी। स्वास्थ्य समस्याय् खुल्लावाद स्वयां खोलप्रथा शरीरयात भिं। वैज्ञानिक तथ्यं क्यना हइ। हरेक अङ्ग-अङ्गय् खोल तयेगु, कय्ता चिकेगु आवश्यकता जुइ। ल्वय् पनेत मुस्मांतसें थें बुर्का फी माला वइ। अजिपिंसं थें सछिकू हाकःया पर्सि सिनेबलय् शरीर अनेक ल्वचं सुरक्षित जुइ। अङ्ग-अङ्गय् खोल, कय्ता रक्षाकवच जुइ। प्रतिरोधया साधन जुया बी। थौंया खुल्ला प्रथां उबलय् ख्वाः खिउँकी। म्ह छम्हं कय्ता चिकाः मनुखं स्वस्थताया सासः ल्हाइ तिनि ।

More Stories Like this