प्रत्येक बाःछिइ छगू भाषा तनी

अन्तर्राष्ट्रिय मांभाय् दिवस

नेपाः जक मखु विश्वन्यंकं हे थौंकन्हय् म्हसीका कायम यायेगु आन्दोलन न्ह्यानाच्वंगु दु। तर म्हसीका कायम यायेगु आन्दोलन न्ह्यानाच्वंगु थ्व इलय् हे मेखे म्हसीकाया मू कडी जुयाच्वंगु भाषा धाःसा धमाधम लोप जुजुं वनाच्वंगु दु। यदि लोप जुजुं वनाच्वंगु थ्व भाषातय्त बचे यायेगु कुतः मयात धाःसा आः वइगु सछिदँया दुने विश्वया बछि स्वयां अप्वः भाषा तना हे वनीगु खँ भाषाविद्तय्सं धायेगु यानाच्वंगु दु।
म्हिगः अन्तर्राष्ट्रिय मांभाय् दिवस कुन्हु विश्वयंकं हे तना वनाच्वंगु मांभाय्यात कयाः चिउताः प्वंकेगु ज्या जुल। अले उकियात बचे याना तयेगु उपायया बारे नं सहलह ब्याकल।
युनेस्कोया तथ्यांक कथं विश्वन्यंकं थौंकन्हय् करिब ७,००० गू भाय् ल्हायेगु यानाच्वंगु दु। थौंकन्हय् प्रत्येक बाःछिया छगू भाषा लोप जुयाच्वंगु दु धइगु नं युनेस्कोया तथ्यांक दु। यदि भाषा लोपया थ्व गति थथे हे कायम जुयाच्वन धाःसा वइगु सछिदँया दुने आः दुगुया बछि हे जक भाषा ल्यनी।
भाषा तना वनेगु क्रम नेपालय् नं न्ह्यानाच्वंगु दु। तर थन गुलि भाषा दु व उकी दुने ग्वःगू भाषा लोप जुइन धइगु ठोस तथ्यांक झीके मदु। विदेशी विद्वानतय्सं नेपालय् १२५ गू तक भाषा दु धायेगु याः। तर थौंकन्हय् धाःसा ३०-३५ गू स्वयां अप्वः भाषा ल्हा हे मल्हायेधुंकल। खतुं नेपालय् भाषाया अनुसन्धान यायेगु ज्या थौकन्हय् न्ह्यानाच्वंगु दु। थ्व अनुसन्धानया झ्वलय् नं अझ न्हून्हूगु भाषात लुया वयाच्वंगु खँ अन्वेषकतय्सं धाःगु दु। अथे खःसां नेपालय् न्हूगु भाषा लुइगु सिबें दुगु भाषा तना वनीगु क्रम हे अप्वः दु।
तर झीगु जःलाखःला देय् भारतय् धाःसा झीथाय् स्वयां अप्वः बांलाक भाषिक तथ्यांक कयातःगु दु। भारतय् दुगु करिब न्हय्सःगू भाषा मध्ये १९६ गू भाषा लोप जुइगु अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु खँ अन याना स्वःगु सर्वेक्षणं सीदुगु दु।
नेपाः व भारत जक मखु, विश्वया मेमेगु नं महादेशय् च्वंगु भाषात थौंकन्हय् खतराया थीथी चरणय् लानाच्वंगु दु। थौंकन्हय् खास यानाः मध्य साइबेरिया, पूर्वी साइबेरिया, उत्तरी आयरल्याण्ड, मध्य दक्ष्णि अमेरिका व उत्तरपूर्वी प्यासिफिक प्लेटिउ लागाय् आपालं भाषात लोप हे जुयावनीगु अन्तिम अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु दु ।

दक्षिणी दक्षिण अमेरिका व अमेरिकाया ओक्लोहामा लागाय् च्वंगु गुलिखे मांभाय् नं खतराय् लानाच्वने धुंकूगु दु।
अथे हे दक्षिणपूर्व एशिया, ककेशस लागा, उत्तरी भारत, पूर्व व पश्चिमी अमेरिका आदि लागाय् लाःगु गुलिखे भाषात नं आः खतरामुक्त मजुइधुंकूगु खँ नं रिपोर्टय् धयातःगु दु।
भाषा तना वनीगुयात विज्ञतय्सं सम्बन्धित जातिया हे अन्त्यया 'काउण्ट डाउन खः' धायेगु याः ।

छाय् लोप जुइ भाषा? थुकी सकलें धइथें भाषाविद्तय् छगू धइथें राय दु। थःगु मातृभाषा बाहेक यदि मेगु भाषां म्वायेगु आधार चूलाका बिल धाःसा म्वायेगु लागिं नं मनूत न्हूगु भाषाप्रति आकर्षित जुया वनी। मात्र भाषाया कारणं यदि रोजगारी दइगु खःसा, विदेश वनेगु अवसर दइगु खःसा, शिक्षाया अवसर दइगु खःसा मनूतय्सं थःगु मांभाय् धकाः पुलांगु भाषा ज्वनाच्वनी मखु। छु भाषां प्वाः जायेकेत ग्वाहालि याइ, मनूया म्हुतुइ वहे जक भाषा थानाच्वनी।
अथे खःसां सिना वनेत्यंगु भाषा बचे यायेगु खःसा हरेक हे देय्या सरकारतय्सं शिक्षा, रोजगारी आदि लागाय् फुक्कं भाषायात थाय् दइगु व्यवस्था यायेमाःगु खनेदु ।

More Stories Like this