थ्व गज्याःगु नेवाः राज्य?

दरशा नेवाःमि

वंगु पुस १ गते ने.सं. ११३० कुन्हु बसन्तपू, लाय्कूया दबुली ज्यापु वसः फिनाः आवंलि २४० दँ न्ह्यः लाका काःगु नेपाः देय् झीत तुं लित बीगु धकाः चाकुसवाः फ्ययेकाः याःगु घोषणां लय्मताःपिं जिं स्वये म्हो हे जक दइ। तर वयां झिन्हु लिपा दशरथ रंगशालाय् जूगु तःजिगु घोषणा नं ख्वपया आपालं दाजु, किजा, तता, केहेंपिंत फस्वःख्वाः यानां तुं तयाबिल। छाय्धाःसां न्ह्यागु कथंया राष्ट्रिय पर्वय् ब्वति कायेत वइपिं महाकाली प्याखंम्वःत अन मथ्यंगु खनाच्वना। उकिं झीपिं छप्पँ जुइगु पाठ अझ नं सयेके सीके मगाःगु खनेदु। पुलांगु परम्परागत नेपाःयात झीसं छाय् सामन्तवादं ग्रसित जुयाच्वंपिंत छाय् मुक्त याये मफयाच्वन बिचाः याये माःगु दु ।

लिपांगु घोषणाय् नेवाःतय्गु जमात स्वयेबलय् द्वलंद्वः जक मखु लख ति हे मल्याक मुन धइगु खँय् शंका यायेथाय् मदु। थ्व खँ अनया किपां न्ववानाच्वंगु दु। नेवाः राज्य मंकाः संघर्ष समिति जक मखु ३२ गू संघ संस्थां ब्वति काःगु थ्व निक्वःगु घोषणां नेवाःतय्गु म्वाःहि क्वाना वःगु ला खहे खत गुकिं यानाः नेवाः राज्यया ध्वाँय् ब्वयेके खन। नेवाः प्रदेशया राष्ट्रिय म्ये हालाः न्यंके खन। उलि जक मखु सिद्धान्त कथं थीथी राजनैतिक ख्यलय् दुबिनाच्वंपिं नेवाः न्ह्यलुवापिं नं मंकाः संघर्ष समितिनाप पाचिनाः ब्वति कया बिउगु धाथें हे च्वछायेबहःगु पलाः खः। थ्व पलाखं नेवाः भूमिइ च्वनाः अधिकार कःघाना च्वंपिनिगु लागिंला तःधंगु भुखाय् नं ब्वल जुइफु। नेवाः भावना आः तिनि ब्वलन का धकाः नं धाःपिं दयेफु। देय्यात स्वतन्त्र धायेके बीगु लँपुइ न्ह्याः वनाच्वंपिंत पंचायत कालं ३० दँ तक झंगः लात धयां न्हापांगु जनआन्दोलनं नेवाःत मुक्त जुइ मफुत। खस बाहुल्यतां ककुप्वाः हे तिना बीगु स्वल। थ्वहे कारणं निगूगु जनआन्दोलनं तिनि छुं हिउपाः हया बिल। अले "एकताया मुहान" धकाः नालाच्वंम्ह जुजुं हे राजगद्दी त्वःते मालावन। अझ नं सत्ता थःगु ल्हाःती तयातःपिं सामन्तीत चेते जूगु मखु। नेवाः दमनया षडयन्त्र जुयां च्वन। इमिगु लागिं नेवाः धइपिं मिखाया धू जुयाच्वंगु दु। थ्व खँ चायेकं मचायेकं न्याल्लब्यां जुयाच्वंगु झीसं खनाच्वना। तर नेवाः भावना धाःसा गुलिं च्वन्ह्याये माःगु खः उलि मजूगुलिं नेवाः दाजु किजा तता केहेंपिंके नेवाः भावनाया पुसां चुलि जायाच्वंगु मखना। थ्व झीगु लागिं दुःखया खँ खः। गुबलय् तक झीगु मानसिकताय् लाकाः कायेमाः धइगु भावना ब्वलनी मखु, उबलय् तक माग यानां तुं च्वने माली। गन माग यायेगु काये दत, अन झीपिं क्वय् हे तिनि धकाः मथुयाच्वंगु खनाः जि अजू चायाच्वना। थ्व झीगु देय् झीसं हे दयेके धकाः छाय् हाले मफुगु ?

निक्वःगु जनआन्दोलन लिपा बुलुहुँ थःगु अस्तित्व छु खः धइगु न्ह्यसः तयेगु मानसिकताया चुलि जाया वःगु च्वछाये बहः जू। नेपाःया एकीकरण एकता व स्वाधीनताया नामं राष्ट्रियताया ख्वापालं पुइकाः बहुभाषा, बहुसंस्कृति व बहुराष्ट्रियता मदयेकाः छगू भाषा, छगू जाति व छगू संस्कृतियात न्हंकाः हयेगु पंचायत मनोबृत्ति निगूगु आन्दोलन लिपा नं कायम हे याना यंकेगु दुष्प्रयास जुयाच्वंगु दनि। थ्व खँ पंचायतकालय् जन्म जूपिं नेवाः मांबौपिंसं थुइकाच्वंगु मदु। छाय्धाःसां इमिसं थः मस्तय्त मुलय् तयाः मैनायात खँ स्यने थें खय्भाय् स्यनाच्वन। थ्व मानसिकतां नेवाः राज्यया माग यानाच्वना नेवाः जुयाः मखु खय् जुयाः। जिं स्वये झीसं माग याये धयागु झीपिं क्वमिलु जुयाः उच्चतह ला च्वय् हे दनि धकाः स्वीकार यायेगु खः। लोकतन्त्र अथवा Democracy या अर्थ थथे मखु। थःत भिं जुइत स्वयेगु अधिकार झीके दु। थ्व डेमोक्रेटिक राइटयात नेवाःतय्सं ध्वाथुइकाच्वंगु मदु। नेपाःया राजनैतिक पार्टीया नायः जुयाच्वंपिंसं व्यक्तिगत अधिकारयात चिउताः तयाच्वंगु मदु। आदेश बमोजिम जक ज्या याये सयेकाच्वंगु दु। थ्वहे चिउताः मतःपिं नायःतय्गु जालझेलया कासाय् नेवाः नेतात नं तक्यनाच्वन। थ्वहे कारणं झीगु भूमि झीत तुं लितबीगु नुगः खँ सुनानं प्वंकाच्वंगु मदु। उकिं झीसं थःगु भूमियात नेपालमण्डल धायेकेगुपाखे पलाः ल्ह्वने मफया च्वन। वहे कारणं "नेवाः प्रदेश" धायेके मालाच्वन। मगरात, लिम्बुवान, ताम्सालिङ्ग नां नाप ज्वःलाक नेपालमण्डल धायेकेमाः धइगु सः गनं थ्वयाच्वंगु मदु। उकिं झीगु देय्यात "नेवाः राज्य" धकाः इतिहासय् गनं मदुगु भूमियात जक लिकुंकाः थ्व गज्याःगु मानसिकताया विकास जुयाच्वन? न्ह्यलं चायेकमाल। झीसं नेवाः नेता धकाः स्वीकार यानातयापिं राजेन्द्र श्रेष्ठ, डा. मंगलसिद्धि मानन्धर व हितमान शाक्य स्वम्ह दुथ्याःगु राज्य पुनःर्संरचना समितिं यानाच्वंगु निर्णय दुने छु रहस्य सुलाच्वंगु दु? मालाः स्वयेमाःगु दु। वय्कःपिं ध्वां जूगु जकं मखु ला? नत्रसा झीगु देय् गंसि जुया वंगु छाय् मखन जुइ? थ्व गज्याःगु नेवाः राज्य खः? इतिहासय् गनं मदुगु थाय्यात नेवाः राज्य धाये मल्वः धकाः छाय् न्ववाये मफुत? झीगु नेवाः राज्य दुने पिनेयापिं मनूत दुथ्याकाः जनसंख्याया आधारय् झीपिं अल्पसंख्यक धकाः ऐतिहासिक महत्वयात वेवास्ता यानाः समितिं निर्णय यातं नं सुम्क च्वने माःगु छाय्? अझ १४ गू राज्यया खाका तयार यानाः संविधानसभायात पेश याये धुंकूसां आः हाकनं राज्य पुनर्संरचना आयोग गठन यानाः निर्णय यायेमानि धयागु खँ पिहां वयाच्वंगुया दुने छु रहस्य सुलाच्वंगु दु? लिपा थ्व नेवाः राज्य धइगु यँयाःया दागिं चाःहिलीगु इलाका, ख्वपया घेंतांघिसिया इलाका व यलय् मतयाः चाःहिलीगु इलाका जक नेवाः लागा खः धकाः धया हइ तिनि भविष्यय्। थ्व गज्याःगु नेवाः राज्ययात नालाच्वना, झीसं न्ह्यलं चायेके माल ।

(थौंकन्हय् अमेरिका)

More Stories Like this