च्वल च्वल, स्वथन

सुरेश

नेपालभाषा वाङ्मयय् सूर्य बहादुर जोशीया नां कायेबलय् म्हसिउ धाइपिं मनूत म्हो जक दइ। तर वय्कलं सिर्जना यानातःगु धार्मिक, सांस्कृतिक कृतित फुक्कं प्रकाशन यायेगु खःसा वय्कःया म्हसीका कायम जुइगु जक मखु उकिं नेपालभाषा वाङ्मययात मेगु छगू आयाम तना बीगु खँय् शंका मयाःसां जिउ ।

वय्कःया स्वभाव हे अजूचायापु। सुथय् दँसांनिसें हे बहनी द्यने मत्यःतले हे च्वयेगु, अले च्वयेधुंकाः सुयातं मक्यँसे स्वथनेगु। वय्कलं अथे च्वयाः स्वथनातःगु कृतित आपालं दु। स्वीदँ न्ह्यः हे च्वयाः स्वथनातःगु छगू कृति 'मांभाय्या श्रीमद्भगवत गीता' उकुन्हु तिनि बल्ल बल्ल पिहां वल, व नं थःहे मस्तय् दवावं यानाः जक। वय्कःया न्हापांगु सफू 'नेवाः भाय्या स्तोत्र व चिनाखँ' २०६१ सालय् पिहां वःगु खः। निगूगु उकुन्हु पिहां वल। आः स्वंगूगु कृति कथं 'गीताया महात्म्य' पिहां वयेत्यंगु दु। वय्कःया छम्ह म्ह्याय् मय्जु रति जोशी नेपालभाषाया च्वमि नं खः। आः पिहां वयेत्यंगु वय्कःया सफुली गीता धइगु गज्याःगु ग्रन्थ खः, थुकियात गय् यानाः पाठ यायेमाः, थ्व पाठ यात कि छु जुइ आदि धइगु खँ च्वयातःगु दु ।

वय्कलं नेवाः भासं च्वयातःगु स्वस्थानी बाखं सफू छगू नं तयार जुयाच्वंगु दु। थुकी झिंच्यागुलिं पुराणया सार नं दइगु जूगुलिं थ्व मेमेगु स्वस्थानी स्वयां फइगु जुइगु खँ वय्कलं कनादी ।

वय्कलं च्वयादीगु कृतित मेपिंत मक्यनीगु छता कारण छु नं खः धायेबलय् वय्कलं गुलिखे अज्याःगु सफूत नं च्वयातःगु दु गुगु मेपिंत क्यने हे मजिउ धाइ। वय्कः थःहे नं छम्ह देखा कयातःम्ह अनुयायी जूगुलिं क्यने मजिउ धयातःगु वस्तु मक्यने हे माः धइगु वय्कःया मान्यता खः। म्ह्याय् रतिं कनादी कथं वय्कलं सीम्ह मनूयात म्वाकेगु मन्त्र लगायत मेमेगु नं आपालं गुह्य मन्त्रत नेवाः भासं च्वयादीगु दु। अज्याःगु कृति वय्कलं सुयातं क्यनादी मखु।
वय्कलं च्वयेगु यानादीगु आः मखु। यक्व हे न्ह्यः खः। थःत च्वयेत प्रेरणा वःगु प्रशंग कँसें वय्कलं छगू घटना कनादी - वय्कः तत्कालिन समाज सुधारक तुल्सी मेहरया आन्दोलनय् सरिक जुयादीम्ह कार्यकर्ता खः। छक्वः तुल्सी मेहरं न्यासि वने मफयाः लँय् फ्वनाः नयाच्वंम्ह छम्ह मगः मचायात थःथाय् लहीत हःगु जुयाच्वन। व मचाया ज्या धइगु सुथय् बहनी तुल्सी मेहरया लागिं नसात्वँसा दयेकेगु व न्हिनय् न्हिछि अन च्वंगु सफूकुथि पियाच्वनेगु खः। सफूकुथिइ छुं ज्या मदु। न्हिछि सफू ब्वनाच्वनीगु। सफू ब्वँब्वं व नं दार्शनिक थें जुया वल। छन्हु छु मतिइ वल खः मसिउ, जीवनया मूख्य दर्शन छु खः धइगु निझ्वः कविता च्वयाः थःगु हे छातिइ तिकाः व मगः मचां आत्महत्या यात। थुकिं जोशीजुया मनय् तिक्क मिन, 'ओहो, थज्याःम्ह मगःया मचां ला थपाय्धंगु दर्शनया खँ च्वयेफुसा जिं छाय् च्वये मफइ ?'

लिपा तुल्सी मेहरया सफूकुथिया सफूत फुक्कं यलय् च्वंगु लुँझ्याः दुगु लाय्कुली तयेहःबहलय् सूर्यबहादुर जोशीं नं अध्ययन शुरु यानादिल। अन हे वय्कलं रामायण, महाभारत, गीता, पुराण आदि फुक्क हे ग्रन्थ स्वयादिल।
थुलिमछि ग्रन्थ अध्ययन यायेधुंकाः नं च्वयेगु ज्या धाःसा छुं हे मयाः धकाः वय्कःयात ग्वाकेगु ज्या धाःसा मदुम्ह निबन्धकार बिष्णु अल्पज्ञं यानादीगु जुयाच्वन। अल्पज्ञया हे सुझाव कथं वय्कलं च्वयेगु नं शुरु यानादिल। तर च्वयातःगु कृति मेपिंत क्यने धाःसा वय्कःया मयः। उकिं फुक्क हे स्वथना तइगु। वय्कलं थःगु हे मौलिक कवितात नं रचना यानादीगु दु ।

च्वयेगु बाहेक वय्कःयाके मेगु छगू नं खुबी दु, छेँय् मिस्तय्सं याइगु फुक्क हे ज्या वय्कलं याये सः। भुतूज्या जक मखु कपाय् कायेगु, इताः कायेगु, वसः थायेगु, छ्वालिया पंखा दयेकेगु आदि आदि। धयादी, 'जिमि मामं गुलि ज्या सः व फुक्क जि नं सः ।'

म्ह्याय् मदुगु छेँया कान्छाम्ह काय जूगुलिं मामं न्ह्यागु ज्या यायेमाःसां वय्कःयागु हे ग्वाहालि काइगु जुयाच्वन।
थौंकन्हय् उमेरं ८४ दँय् क्यनाः निक्वः जंक्व यायेधुंकूसां वय्कः उलि हे सक्रिय तिनि। अप्वः ला मखु तर भचाभचा च्वयेगु ज्या धाःसा थौं तक नं याना हे च्वनादीगु दनि।

वय्कःया ख्यालः कविता
कलाः तनाः ख्वल विष्णु,
ख्वल शिव कलाः तनाः
कलाः तनाः ख्वल सूर्य,
ख्वल नारद कलाः तनाः।
कलाः तनाः ख्वल धर्म,
ख्वल नल कलाः तनाः
कलाः तनाः ख्वल राम,
मतं कलाः सुया थन?

उमा यन दशगृहं,
यन जानकी रावणं
तारा यन चन्द्रमानं,
यन द्रोपदी जयद्रथं।
ऋषि पत्नि यन अग्निं
यन गोपिनी भिल्दनं,
बांलाः कलाः सुनां चीफु
मतं कलाः सुया थन?

न्याम्ह मिजंया कलाः कुन्ती,
व थें न तुं द्रोपदी
निम्ह ताराया निम्ह निम्ह,
व थें गंगा सरस्वती।
प्रतिव्रताय् नांजाःम्ह
अनसुयाया प्यम्ह दु हं,
थ्व लोकय् नां जायाच्वंपिं
छम्ह हे भाःतं सु च्वन?

More Stories Like this