तःन्हु म्वाःल न्हू संविधान पिहां वइगु ई

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया न्हू संविधान पिदनेमाःगु आः सछिन्हु हे मदयेधुंकूगु इलय् हाकनं क्वःछिना तःगु ई दुने नेपाःया संघीय गणतान्त्रिक संविधान पिदनीगु खःकि मखु धयागु ब्यापक आशंका ब्वलनावःगु दु। थनिं निदँ न्ह्यः हे क्वःछिनातःगु दिं कुन्हु न्हूगु संविधान पिहां मवल धाःसा मुलुकय् गज्याःगु संकट ब्वलनी धइगु नं आशंका ब्वलनाच्वंगु दु। अले क्वःछिनातःगु इलय् संविधान पित बी मफुत धाःसा जनतां पुलातःगु करं भत्ता नयाच्वंपिं ६०१ म्ह सभासदतय्त जनतां गज्यागु ब्यवहार याइ धइगु खँ नं चर्चाया विषय जुयाच्वंगु दु ।

ने.सं. ११०० या आन्दोलन लिपा मुलुकय् बहुदलीय राजनैतिक ब्यवस्था वयेधुंकाः जनतायात अधिकार बी कथं राजनैतिक पार्टीतय्सं देय्या न्हू संविधान निर्माण याःगु खः। विश्वया हे उत्कृष्ट धकाः दावी जूगु संविधान जारी जूगु प्यदँ लिपा हे जनताया अधिकार प्रत्याभूत यायेगु नामय् छगू राजनैतिक घटक भूमिगत जुयाः सशस्त्र बिद्रोह तकं यायेत बाध्य जुल, लिच्वःकथं उगु संविधानय् छुं नं कथं हिले मफइगु धकाः च्वयातःगु राजतन्त्रया अन्त जक जूगु मखुसे वर्तमान परिवेशय् छम्ह साधारण जनता नं देय्या उच्च पद राष्ट्रपति तक जुइफइगु ह्वःताः चूलाः वल।
ने.सं. ११०० या संविधानय् नं छुं भतिचा अधिकार जनतायात बियातःगु खः। तर संविधानय् न्ह्यथनातःगु अज्याःगु अधिकार जनतायात बीगु स्वयां नं राजनैतिक पार्टीतय्सं निजी व दलगत स्वार्थयात प्रश्रय जक बिउगु आम जनताया हित अधिकारयात संस्थागत यायेगु कुतः मन्ह्याकूगु कारणं जनताया अधिकारयात हे अन्त यायेकथं जुजुं प्रत्यक्ष शासन थःगु ल्हातय् काल। उगु इलय् नं राजनैतिक पार्टीतय्सं जनता प्रति दायित्वबोध याःगु खःसा अज्याःगु दुर्घटना निश्चितरुपं हे मजुइगु खइ ।

मुलुकय् आः अन्तरिम संविधान न्ह्यानाच्वंगु दु, अले जनतायात अधिकार सम्पन्न यायेत मुलुक पूर्णरुपं संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र राज्य प्रणाली स्थापित जुइमाःगु दु। तर आःया इलय् नं राजनैतिक पार्टी व उकिया नेतात गम्भीर जुयाच्वंगु खने मदु। जनताया निंतिं संविधान तयार यायेगु स्वयां नं राजनैतिक पार्टीत थःपिनि ब्यक्तिगत व पार्टीगत स्वार्थया निंतिं हे जक अप्वः केन्द्रित जुयाच्वंगु अनुभव आम जनतां यानाच्वंगु दु। जनतायात अधिकार प्रत्यायोजन यायेगु स्वयां नं थःपिनि हे ल्हातिइ जक अधिकार सीमित यानाः अझं देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त शासन यायेगु कुतः न्ह्याकाच्वंगु दु ।

देय्या राजनैतिक पार्टीत संविधान निर्माण स्वयां नं सत्ता संचालनय् जक एकाग्रह जुयाच्वंगु खँ अनेक प्रसंगं खने दयाच्वंगु दु। संविधानसभा चुनावया लिच्वः कथं दकलय् तःधंगु राजनैतिक पार्टी सत्तां पिने लानाच्वंगु दु। दकलय् तःधंगु राजनैतिक पार्टीया हैसियतं राज्य संचालन यानाच्वंगु इलय् न्ह्याथाय् नं सर्वसत्तावादया नीति ज्वनाः देय् न्ह्याकेगु कुतः याःगु कारणं थःपिं हे सत्ताच्यूत जुइत बाध्य जूगु घटना नं पुलां मजूनि। थःपिं सत्ताय् दुगु इलय् मन्ह्याकूगु व ज्यंके मफुगु समस्या वर्तमान सरकारं न्ह्याकेमाःगु माग यानाः सरकारयात असहयोग यायेगु नीति ज्वना हे च्वंगु दनि। उकथं हे थःपिनि सरकार निर्माण मजूतले न्हू संविधान नं पिदने फइ मखु धइगु धम्कीया भाषा अझ हे ल्हानाच्वंगु दनि ।

आःया संविधान धइगु राजनैतिक पार्टीतय्त बल्लाकेगु मखुसे राज्यं उत्पीडनय् तयातःपिं देय्या अधिकांश आदिवासी जनजातितय्गु हक अधिकार प्रत्यायोजन यायेकथंया जुइमाः। ने.सं. ११०० या संविधान नं राजनैतिक पार्टीतय्सं दयेकाः उकी दुने नं देय्या बहुसंख्यक जनतायात राज्यं उत्पीडनय् लाके फइगु प्रावधानत दुथ्याका तःगु लिपाया अनुभवं स्पष्ट यानाहःगु दु। थुकथं उगु संविधान हे षडयन्त्रमूलक खः धकाः धायेगु थाय् दत। आःया संविधानय् नं छगू वर्ग व जातिया मनूतय्गु हितयात जक ध्यानय् तयाः संविधान निर्माण जुयाच्वंगु आभास सकसिनं यानाच्वंगु दु। थज्याःगु संविधान ताः ई तक न्ह्याये मफइगु निश्चित खः। उकथं हे आः राजनैतिकि पार्टीतय्सं बहुसंख्यक जनतायात अधिकार सम्पन्न यायेगु स्वयां नं सम्झौताया लिधंसाय् आः संविधान पितबीगु दिं तःन्हु मंत धकाः आमजनताया चाहना अःखः छगू जाति व वर्गया हितय् जक संविधान च्वयाः पित हयेगु ज्या जुल धाःसा थुकियात आम जनतां स्वीकार मयाइगु निश्चित खः ।

वर्तमान परिवेशयात ध्यानय् तयाः चिन्तन यायेगु खःसा आः क्वःछिनातःगु ई दुने संविधान पिहां वइ धइगु खँय् अनेक शंका ल्यनाच्वंगु दनि। तर क्वःछिनातःगु ई दुने संविधान पिहां वये हे माःगु तर्क नं छखे दनि। क्वःछिना तःगु इलय् संविधान पित बी मफुत धाःसा ई तनेमाः धयागु तर्क नं दयेफु तर ई तनाः जक जनताया चाहना कथं संविधान च्वइगु खँय् नं निर्धक्क जुइ फइगु अवस्था मदु।
नेपाःया न्हू संविधान पित हये न्ह्यः समाधान जुइमाःगु समस्या ज्यंकेगु खँय् राजनैतिक पार्टी व सरकार गम्भीर जुइ फयाच्वंगु मदु। सेना समायोजनया खँ अझ क्वचायेके फुगु मदुनि। नेपाःया न्हू प्रादेशिक संरचनायात मूर्तरुप बी फुगु मदुनि। थुपिं ज्या क्वमचायेकं न्हू संविधान पिहां वःसां थुकिया औचित्य दइ मखु। पिहांवःगु संविधान हे मेगु आन्दोलनया त्वह जुइगु खँय् शंका मदु। देय्या बहुसंख्यक जनताया चाहना आःया संविधानं थःपिंत अधिकार सम्पन्न याकेगु खः। क्वःछिनातःगु ई दुने हे संविधान पित बीमाःगु बाध्यात्मक स्थितिइ संविधान पित बी माःगु नामय् थःपिनिगु माग संवोधन मजुल धाःसा अज्याःगु संविधान आम जनतां स्वीकार मयाइगु खँय् आः हे संविधान निर्मातात होशियार जुइमाःगु दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this