माघ ३ गते येँय् वने

- कृष्ण प्रजापति

‌‌आन्दोलन व संघर्षया रुप व रंग थीथी कथं निर्माण जुइगु जुयाच्वन । थौं नेवाः समाजयात जुयाच्वंगु थीथी उत्पीडन व पीडायात कयाः नेवाःत स्वयम् आन्दोलित जुयाच्वंगु ई खः । थ्व झ्वलय् वइगु माघ ३ गते शुक्रवाः नेवाःतय् छगू शक्ति प्रदर्शन कथं राजधानीइ तःजिगु प्रदर्शन यायेत्यंगु दु । थ्व स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु भूमिइ झी नेवाःतय्सं हे शासन याये दयेमाः झीत मेपिं वयाः शासन याइगु स्वीकार्य मजू धइगु स्पष्ट जुयाः थःपिनि मत ब्वयेगु बांलाःगु ई नं खः । थःगु थासय् थःपिंसं हे शासन याये खनीगु गुलि पाय्छिगु खः उलि हे झीत थौं हाथ्या नं वयाच्वंगु दु । आः नकतिनि हे जक परम्परागत रुपं यक्ष मल्लया शासन कालंनिसें पशुपतिइ चले जुयाच्वंगु नेवाःतय् पुजाय् विदेशीं अतिक्रमण याना तःगु विरुद्ध विदेशीयात चीकाः नेवाःतय्त हे पुजा पाठ याकेमाः धइगु माग यानाः न्ह्यानाच्वंगु आन्दोलनं यानाः पुलांम्ह हे भारतीय पुजारीयात प्रतिस्थापन यानाः आन्दोलन थामथुम यायेगु ज्या जूसां नं दीर्घकालीन समाधानया लागिं धाःसा अझ नं नेवाःत स्पष्ट ढंगं दने मालीगु जुयाच्वंगु दु ।

मेखे न्हियान्हिथं झिंखुघौ लोडशेडिगं सह यानाः अन्धकारय् च्वनेमाःपिं नेपाली जनता नापनापं स्वनिगःया नेवाःत आन्दोलित जुयाच्वंगु दु । उमिगु न्हियान्हिथंया नयेगु त्वनेगु पुनेगु नापं थीथी कथंया समस्या तरे यायेत तकं थाकुइगु स्थिति जुयाच्वंगु दु । अथे जुयाः आः सम्पूर्ण नेपाःमि जनता नापं राजधानीबासी नेवाःतय्सं नं लोडशेडिगं विरुद्ध आन्दोलित जुइमाःगु स्थिति दु । थौं देशय् थीथी कथंया अघोषित संकट ब्वलनाच्वंगु दु । सरकारं विद्युत संकट ला घोषणा यात । तर थन विद्युत नापनापं पत्रपत्रिका व थीथी साचार माध्यमतय्सं समाचार संकलन प्रकाशन व प्रशारण याये मफइगु स्थिति ब्वलनाः साचार संकटया स्थिति वयाच्वंगु दु । तःधंगु व चीधंगु कारखानाय् अलग्ग विद्युत ब्यवस्था याये मफयाच्वंगु कारणं औद्योगिक संकटया स्थिति नं दु । देशय् न्हूगु संविधान निर्माण यायेगु कुतः यानाच्वंपिं सभासद्तय्सं थीथी कथंया माग तयाः सदन अवरुद्ध यायेगु व तराईया पुचःतय्सं आन्दोलन यानाच्वंगु कारणं आः नं देशय् राजनीतिक संकट यथावत दु धाःसां छुं पाइ मखु ।

थथे थीथी कथं संकट ब्वलनाच्वंगु इलय् हे सत्तारुढ राजनीतिक दलतय्सं धाःसाः स्थानीय निकायया चुनाव याकेगु वा स्थानीय शासनयात क्वातुकेगु निंतिं स्थानीय निकाय गठन यायेगु स्वयां नं थःपिनि पार्टी तःधंकेगु नामय् पार्टी एकीकरण यानाः मेपिंत ध्याकुनय् लाकेगु कासा म्हिताच्वंगु दु । तर तःधंगुपार्टीं तःधंगु गल्ती यात धाःसा देय्यात तःधंगु हे नोक्सान जुइगु कारणं यानाः नं थौं नेपाली जनतां तःधंगु पार्टीया थज्याःगु थीथी कथंया गतिविधि खनाः सशंकित जुया वनाच्वंगु दु । म्हिगः नेकपा (एमाले) नं अथे हे तःधंकेगु नामय् थःगु मौलिक कम्युनिष्ट सिद्धान्तयात तकं त्वःता वंगु कारणं जनविश्वास तनाः वंगु खः । आः नेकपा (माओवादी) नं सरकारय् दुगु हे ल्याखं न्ह्यागु याःसां जीगु कथं थःपिं हे जक तःधं जुइत स्वयाच्वंगु दु । आः नेपाली जनतां तःधंगु सत्ताय् वनेफुगु शक्ति जक चाहे जुयाच्वंगु मखु । गुम्हेस्यां जनजीविकाय् सुधार यायेफइ गुम्हेस्यां नये त्वने खनीगु व नेपाली जनतायात सुरक्षा बी फइगु शासन सत्ता कायम याये फइ अज्याःगु हे जक राजनीतिक शक्ति नेपाली जनतां फ्वनाच्वंगु खः । अथे जुयाः थःगु शासन थःपिंसं हे याये खनीगु स्वशासन झीत मालाच्वंगु खः । यदि राजनीतिक दलतय्सं गथे देशय् आन्दोलन मार्फत प्रतिनिधिसभाया पुनस्र्थापना याःगु खः अथेहे स्थानीय निकाय नं पुनस्र्थापना वा संविधानसभाया निर्वाचन क्वचायेकूथें यानाः निर्वाचन यायेफुगु जूसा नेपाली जनतायात आपालं राहत चूलाइगु खः ।

थथे थःगु थासय् थःपिंसं हे शासन याये खनीगु स्थानीय स्वशासन कायम यायेगु निंतिं धाःसा स्थानीय जनता मदँसें मगाः । नेवाः जाति दनाः संघर्ष समिति हे स्वनाः आन्दोलन शुरु याःगुयात मेमेगु राजनीतिक पार्टी व जातीय संगठनतय्सं नं अनुकरण यानाः स्वयेमाःगु दु । तर आः तक नं अथे जुयाच्वंगु खने मदु । संघर्ष समितिपाखें प्रधानमन्त्रीयात थःपिनि संघर्षया जानकारी बीगु व थीथी कथंया माग यानाः ज्ञापनपत्र लःल्हायेगु झ्वलय् प्रधानमन्त्री प्रचण्डं अज्याःगु संघर्ष समिति स्वनाः जातीय स्वशासन कायम याकेगु ज्याय् नेवाःत न्ह्यचिउगु खँय् थः सकारात्मक जुयागु खँ ला धयादिल तर अथे स्वशासन कायम यायेगु ज्याय् सदनय् अप्वः सीट दुपिं माओवादी सभासद्तय्त ह्वीप जारी याइ मयाइ धइगु धाःसा आः तकं धाये फइगु स्थिति मदुनि । खय्त ला जातीय स्वशानया खँ न्हापां माओवादीं हे ल्ह्वनागु खः नं धायेगु याः । तर माओवादीं जातीय स्वशासन कायम याये धाःसां आः वयाः जातीय स्वशासनं वइगु विकृतित नं वाःचायेका हःगु दु । तराई आन्दोलन पने हे मफइगु स्थितिइ वनाच्वंगु व चिचीधंगु जातीय संगठनत नं आन्दोलिन जुइवं गथे उमित राज्य निर्धारण याये धकाः विचार विमर्श शुरु जूगु दु ।

येँया स्थानीय जनता धईपं मदंतले हे जक खः उपिं दनावल धायेवं गबलें हे अधिकार चूमलाकं शान्त जुइ मखु । अथे जुयाः नं उमित थनेत भचा ई काःसां तबि नं दनेफुपिं खः धइगु सीदु । पृथ्वीनारायण शाहलिसें ल्वायेत नं स्वनिगःया थीथी थासय्या नेवाःत हे न्ह्यचिउगु खः । राणा शासन अन्त्य यायेगु निंतिं नेवाःत दंगु इतिहासं क्यं । थीथी जनआन्दोलनया इलय् नं नेवाःतय्सं निर्णायक भूमिका म्हिताक्यंगु खः । आः वयाः धाःसा नेवाःतय्सं थःगु शासन थःपिंसं हे याये खनेमा धइगु विशेष माग न्ह्यब्वयाः आन्दोलन यानाच्वंगु दु । सुयागुं विरोधय् मखुसें खस ब्रम्हूतय्सं ताः ई न्ह्यवंनिसें याना वयाच्वंगु एकाधिकारया विरोधय् न्ह्यानाच्वंगु थुगु आन्दोलनयात सफल यायेगु निंतिं नं नेवाःतय्सं साथ बीमाःगु दु । बरु कन्हय् छु समस्या वइ धइगु थौं हे वाःचायेकाः ज्या यायेमाः । अथे जुयाः तार्किक संघर्षयात खुल्ला यानाः नं थःगु थासय् थःपिंसं हे शासन यायेगु बांलाःगु परम्परायात धाःसा कायम यायेमाः ।

More Stories Like this