झीसं नालागु परम्परा शुद्ध धर्मं तापाये मजिउ

लोकबहादुर शाक्य

वास्तविक सुख: धर्मया लक्ष

परम्परागत धर्म मजिउ, शुद्ध धर्म ग्रहण यायेमाः। धर्मया सार सुखकर व मंगलकारी जुइमाः। सार नालेफतकि धात्थेंगु सुख प्राप्त जुइगु जुल। शुद्ध धर्मया सार शील तथा सदाचार खः। शरीर व बचनपाखें अकुशल ज्याखँ जुल कि मनया खिति अप्वः जुयावइ। मनय् विकार मदयेकं हिंसा, खुइगु, व्यभिचार, असत्य, नसाया सेवन जुइ मखु। मनया खितिपाखें सुखी जुइ मखु, दुःखी जुयाच्वनीगु जुल। थन मथुइकुसे मगाःगु शुद्ध धर्मया सार समाधि खः। गुगुं नं जीव व पदार्थय् प्यपुना मजुसे चित्तयात एकाग्र याना तयेगु हे समाधि खः। चित्तयात कःघानाः तये मफुत कि अनेक समस्या ब्वलनाच्वनी। हानं थन थुइके माःगु शुद्ध धर्मया सार प्रज्ञा खः। जीवनया व्यवहारय् पिनें वइगु आलम्बन व दुने मनया स्थितिया यथाभूत यथास्वभाव थुइकाच्वनेगु नापं गुगुं नं लकसय् आशक्त मजुसे च्वनेगु प्रज्ञा खः। राग, द्वेष, मोह, अहंकार, ममकारय् दुनाच्वनेगु मनया खिति खः। थज्याःगु मानसिक विकारपाखें सचेत जुयाः इमित निवारण यायेगु प्रज्ञा जुल। यथार्थ रुपं शील, समाधि व प्रज्ञाया चर्यापाखें शुद्ध धर्मया अभ्यास, धर्मया सार ग्रहण यायेगु, धात्थेंगु सुख प्राप्त यायेगु लँपु खः ।

बुद्धि विलास धर्मया ज्या मखु:

धर्म धारण यायेगु सच्चा कल्याण खः। तर धर्म चर्चा तथा धर्म चिन्तन यायेगु गबलें लाभप्रद जुइ, गबलें लाभप्रद जुइ मखु, गबलें हानीकारक नं जुइफु। धर्म चर्चा यानाः धर्म विषय श्रुतज्ञान कयाः प्रेरणा तथा मार्गदर्शन लानाः धर्म चर्चापाखें लाभया कारण जुइफु। तर बुद्धि विलासय् जक लिकुनाच्वन कि लाभप्रद जुइ मखु, गबलें श्रुतज्ञानं मिथ्या दम्भ उत्पन्न यायेगुली लगे जुल कि हानीया कारण नं जुइफु। थुगु हे कथं धर्म-चिन्तन-ज्ञान धारण यायेत प्रेरणा तथा मार्ग दर्शन रुपं नाला कायेफत कि कल्याणकारी धर्म धारणया कारण जुइगु जुल। यथार्थ कल्याण ला धर्म धारण हे जुयाच्वनी। मिथ्या बुद्धि बिलास व मिथ्या दम्भ भिं जुइ मखुगु सिद्धान्त ल्वमंके मजिल। उकिं धर्म धारण यानाः पलाः पलाखय् शीलवान, समाधिवान, प्रज्ञावान जुइत दत्तचित्त जुया च्वनेमाल ।

धर्मया त्रिखुट्टी: शील, समाधि व प्रज्ञा:

आचार्य सत्यनारायण गोयन्का कृत 'धर्म आदर्श जीवन का आधार' सफुली न्ह्यथनातःगु चिन्तन-मननपाखें धर्मया सैद्धान्तिक पक्ष जक सीके फइगु खः, धात्थेंगु फाइदा जुइ मखु। थुइकेगु लुमंकेगु नं कल्याणया न्हापांगु पलाः खः। तर थुइके, लुमंके जक यानाः सत्य तथ्य खँ जीवनय् छ्यले मफुसा व्यर्थ जुइ। अप्वःसिनं कोरा बुद्धि विलास, कोरा दिमागी कसरत जक यानाच्वन धयां पाइ मखु। अझ धर्म व दर्शन सिद्धान्तया सहलह, वाद-विवाद, चर्चा-परिचर्चा, खण्डन-मण्डन, तर्क-वितर्क, व्यञ्जन-विश्लेषण, लुमंकेगु-लुमंका बीगु, न्यनेगु-न्यंकेगु, ब्वनेगु-ब्वंकेगु, च्वयेगु-च्वकेगु, खँ ल्हायेगु-ल्हाकेगु आदि चहःपहलय् जक जीवन निर्वाह यानाः सन्तोष जुइगु दुर्भाग्य धायेमाल। थ्व ला चलाया जाल जक जुल। यथार्थ खँ ला धर्म जिज्ञासा निरन्तर यानाः बौद्धिक स्तर थकयाः, धर्म ज्ञान थुइकाः शील, समाधि व प्रज्ञाया चर्या पूवंकाः न्ह्यज्यायेगु हे निर्वाणया त्वाथः जुल ।

चित्तया स्वच्छता: मनया वशीकरण:

शुद्ध धर्म ग्रहण यायेत ज्ञान जक दयां मगाः। प्रज्ञा स्कन्ध थुइकाः चर्या यायेमाःगु जुल। ज्ञान धइगु अध्ययन यानाः, न्यनाः अथवा मेपिनिपाखें सयेका कायेगु खः। प्रज्ञा धइगु ज्ञानपाखें अनुभव यानाः थःगु अन्तरदृष्टिं चिन्तन-मनन यानाः सम्यक दृष्टि तथा सम्यक संकल्पपाखें प्रज्ञा स्कन्ध बोध यानाः चर्या यायेगु खः। अप्वःसिनं धर्मया यथार्थ मर्म मथुयाच्वन। दक्व धर्मया तातुना धइगु कुशल मंगल सेवा ज्या यायेगु, मैत्री, करुणा, समान भावना ब्वलंकाः नैतिकताया ख्याल यानाः विवेक बुद्धि छ्यलेगु खः। बुद्धि विलासय् जक लिकुनाः धात्थेंगु धर्म गबलें जुइ मखु। बुद्धिमान मूर्ख जुल कि अतिकं ग्यानापु धइगु उक्ति ल्वमंके मजिउ। सम्यक समाधि धइगु मनयात बशय् तयेगु, राग, द्वेष व मोह विहिनया आलम्बनय् चित्तयात सजग सचेत व एकाग्र यानाः मनयात निर्मल यायेगु खः। धर्म चित्त ब्वलंकेत ध्यान भावना मदयेकं मगाः। हाकनं ध्यानय् च्वनाः व्यवहारय् नं छ्यलेगु महत्वपूर्ण जुल ।

कोरा ध्यान: धर्मया अपांगता:

यलय् बुद्ध जयन्तिया लसताय् छवाःयंकं ज्याझ्वःया ग्वसाः ग्वयाः थीथी खलःपाखें ज्ञानमाला भजन नापं विद्वानपिनिगु धर्म देशना जुयाच्वंगु जुल। छक्वः सिबाहाःया ज्याझ्वलय् न्हापां ज्ञानमाला भजन क्वचासेंलि भजन याःम्ह छम्हेस्यां (छेँय् ध्यानया अभ्यास यानाच्वंम्ह) महायान महायान धयां मजिउ, ध्यान हे माः धकाः न्ववानादीगु जुयाच्वन। अन उपस्थित जुयाबिज्याःम्ह पण्डितं थःगु देशनाया झ्वलय् ध्यान ध्यान धयां मजिउ, राग, द्वेष, मोह मदयेका छ्वयेमाः धकाः न्ववानाबिज्याःगु नं न्यनेबहः जू ।

बुद्ध धर्म हामा: थीथी यान कचा:

धर्म, संस्कृति, संस्कार, कर्मकाण्ड आदि विषयय् परम्परा नालेगु प्रचलन खनेदु। गुलिं मौलिक सिद्धान्तया परम्परा खःसा गुलिं लिपा जक संशोधन यानाः वयात परम्परा धकाः नालाच्वंगु नं खनेदु। बुद्ध धर्मयात दुग्यंक वाला स्वयेबलय् मौलिक बुद्ध धर्म धइगु पञ्चशील, चतुरार्य सत्य, आर्य अष्टाङ्गिक मार्ग, चतुर्ब्रम्ह विहार, प्रतीत्य समुत्पाद, दशपारमिता, सप्तत्रिंसत्, सम्बोधि पाक्षिका व दशभूमि आदि खनेदु। बुद्धया महापरिनिर्वाण लिपा तिनि श्रावकयान (हिनयान), महायान, बज्रयान धइगु नामाकरण यानाः परम्परा बसे याःगु खः। स्वंगुलिं यानय् नं च्वय् न्ह्यथनागु मौलिक सिद्धान्त नाला वयाच्वंगु दु। हाकनं थौंकन्हय् महायानया न्हूगु नां बज्रयान धकाः सः थ्वयेकाच्वंम्ह विद्वानत नं खनेदत। परम्परायात नालाच्वंपिं थीथी यानया बौद्धतय्गु दथुइ समन्वय भावना क्वातु मजुयाः पंगः जुयाच्वंगु दु। उकिं थीथी यान अलग मतायेकुसे बुद्ध धर्मया कचाया रुपय् नालेमाःगु तायेकाच्वना। थ्व विषयय् चिउता कयाः, पंगः चीकाः बौद्ध एकता कायम यानाः बुद्ध धर्मया प्रचारप्रसार अझ क्वातुक न्ह्याकेगु ईया माग खः ।

More Stories Like this